Seksuele diversiteit, integratie in de samenleving, extremisme: onderwijsgevenden –zowel uit het bijzonder als het openbaar onderwijs– vinden het niet bepaald gemakkelijk over dit soort onderwerpen met hun leerlingen in gesprek te gaan, bleek woensdagmiddag tijdens de onlinetalkshow ”Burgerschap in Beweging” waaraan alle onderwijsprofielorganisaties uit Nederland deelnamen. „Er is op scholen nog behoorlijk wat werk te verrichten als het gaat om de burgerschapsopdracht”, concludeerde Bram Eidhoff, oprichter van onderwijsbureau Common Groud en schrijver van een handboek over burgerschapsonderwijs.

Iedere school zou moeten nadenken waar hun verlegenheid rondom burgerschap ligt, zegt Eidhof. „Op openbare scholen kan dat zijn dat het seculiere perspectief erg dominant is. Je kunt je dan afvragen of leerlingen voldoende kennismaken met andere denkwijzen. Dat laatste is nodig, want de samenleving is niet enkel seculier.”

Anderzijds is er op dat punt voor bijzondere scholen ook werk aan de winkel. „Dat zijn vaak ook homogene gemeenschappen waar onvoldoende ontmoeting is met mensen van buiten de eigen bubbel.”

Onmisbaar

Juist die ontmoeting met andersdenkenden vormt leerlingen en is dus onmisbaar als het gaat om burgerschapsonderwijs, stelde Berber Vreugenhil, onderzoeker bij het Expertisecentrum Onderwijs en Identiteit van de Theologische Universiteit Kampen. Christelijke jongeren die terugblikken op hun schooltijd missen nogal eens het contact met mensen die anders in het leven staan, merkt Vreugdenhil die bezig is met een promotieonderzoek over burgerschap op christelijke scholen. „Ik sprak onlangs een leerling die refereerde aan een les waarbij een imam kwam vertellen over zijn religie. Dat werkte twee kanten op: de scholiere had meer respect voor de islam én raakte meer bevestigd in haar eigen geloofsovertuiging. Burgerschap ten top.”

Bezinning

Seksuele diversiteit en integratie in de maatschappij zijn voor bijzondere scholen de aangelegen thema’s op het gebied van burgerschapsonderwijs, stelde Bahaeddin Budak, onderzoeker bij Hogeschool Leiden en voorzitter van de Islamitische theologische faculteit Amsterdam. „Orthodoxe scholen worden rond deze thema’s nogal eens op de vingers getikt.”

De opdracht voor bijzondere scholen is volgens hem daarom om proactief te doordenken hoe de bezinning op dergelijke onderwerpen in de school een plaats kan krijgen. „Voor een islamitische school geldt bijvoorbeeld dat het schoolbestuur moet kunnen aantonen hoe het proactief bezig is met een onderwerp als terrorisme.”

Als school is het vooral belangrijk te bedenken wat je waarden zijn, zei Gerard van der Weerd, schoolleider van de Juliana van Stolbergschool in Kapelle. „In ons geval is dat God lief te hebben boven alles en de ander als onszelf. Geef van daaruit burgerschapsonderwijs vorm. Dat hoeft niet groot. Een kerststukje uitdelen aan eenzamen of een spelletjesmiddag met ouderen is ook burgerschap.”