Hoogleraar Machiel Mulder denkt dat er meer moet gebeuren om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Als alleen individuele concerns op de vingers worden getikt, gaan andere bedrijven gewoon door met vervuilen. Maar deze uitspraak kan wel een belangrijke eerste stap zijn om meer bedrijven in beweging te krijgen.

Hoe historisch is de uitspraak van de rechter?

„Dat een individueel bedrijf in Nederland zo door de rechter wordt terechtgewezen, is zeker uniek te noemen. Tot nu toe werden alleen overheden door de rechter gedwongen om een strenger klimaatbeleid te voeren. Vanaf nu zullen milieuorganisaties in ieder geval vaker naar de rechter stappen om bedrijven aan te klagen. Als is het nog maar de vraag hoe de rechter dan zal oordelen. In de VS zag je een aantal jaren terug eenzelfde ontwikkeling, maar de gang naar de rechter was voor milieuclubs niet altijd succesvol.”

In hoeverre wordt Shell geraakt door deze uitspraak?

„Het vonnis heeft voor Shell meteen gevolgen, want de uitspraak van de rechter treedt onmiddellijk in werking. Het bedrijf moet twee dingen doen: de eigen CO₂-uitstoot fors verminderen én toeleveranciers en afnemers stimuleren om te vergroenen. Voor haar afnemers heeft Shell dus alleen een inspanningsverplichting opgelegd gekregen. Maar het concern was de laatste jaren al bezig met verduurzamen. Zo heeft het windmolenparken laten aanleggen en probeert het elektrisch rijden te faciliteren door laadpalen te plaatsen. De rechter zegt echter niet dat Shell moeten stoppen met het winnen van olie en gas. Het mag de uitstoot compenseren door bijvoorbeeld bossen aan te leggen.”

Shell zal dus moeten vergroenen, maar legt dit op mondiaal niveau voldoende gewicht in de schaal?

„Er zijn honderden bedrijven wereldwijd actief in de olie- en gasindustrie. Shell is een grote speler, maar zeker niet de enige. Neem bijvoorbeeld de Noordzee. Daar zijn acht partijen bezig met gaswinning. Dat doen ze vaak gezamenlijk om de kosten te delen en de risico’s te spreiden. Als Shell hiermee zou stoppen, gaan de boorrechten over op een andere partij en die gaan gewoon verder. Zo werkt deze markt nu eenmaal.”

Dus als andere concerns hun koers niet wijzigen zal de uitspraak van de rechter weinig effect sorteren?

„Alleen als ook andere bedrijven gaan vergroenen, gaat er echt wat veranderen. Dan kan Shell haar recht om te boren niet meer zo makkelijk verkopen aan andere bedrijven, want die moeten dan ook stoppen met oliewinning. Maar zover is het nog lang niet. Veel oliebedrijven komen uit Rusland, Azië of het Midden-Oosten. Die kijken anders tegen dit soort zaken aan.”

Hoe zouden bedrijven wel kunnen worden gedwongen om te vergroenen?

„Er ligt een grote taak bij de nationale overheden. Zolang die gewoon vergunningen blijven afgegeven voor het boren naar olie en gas, zullen bedrijven dit blijven doen. Als Noorwegen bijvoorbeeld geen vergunningen meer zou afgegeven, zouden veel olie- en gasvelden aan de mondiale energiemarkt worden onttrokken. Er zijn dus niet eens internationale afspraken nodig om het boren naar olie en gas aan banden te leggen om zo een forse CO₂-reductie te realiseren.”

Machiel Mulder (60), hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen