Het bestuur van Stichting Timotheos had in het voorjaar van 2020 ontslag op staande voet moeten verlenen aan de toenmalige financieel directeur in Malawi Wim Akster. Dat gebeurde echter niet, met scheuringen en conflicten tot gevolg.
Het interim-bestuur concludeert dat in het donderdagavond verschenen rapport ”Verblindend loyaal”.
„Wij voelen ons verplicht om zaken die niet goed zijn gegaan, te benoemen”, schrijft secretaris Cornelis Bosch in de inleiding. Het tijdelijke bestuur deed sinds het aantreden begin 2021 onderzoek naar de gebeurtenissen in het afgelopen jaar. Van de plotselinge arrestatie van Akster in april 2020 op verdenking van seksueel misbruik tot en met de verlammende bestuurscrisis die er op volgde.
In totaal deden in Malawi negen jonge, meerderjarige mannen –studenten en medewerkers van Timotheos– aangifte van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Akster legde meermalen een bekentenis af, onder anderen tegenover de voorzitter van Timotheos en tegenover de politie. Later trok hij de bekentenis tegenover de politie echter weer in.
Binnen het toenmalige bestuur, dat inmiddels is vervangen, ontstond volgens het rapport vrijwel meteen na de arrestatie van Akster het idee „dat er een complot gaande was om Akster uit te schakelen als financieel directeur.”
Vanwege eerdere strubbelingen in de relatie met Timotheos Canada beschouwde het bestuur Gerrit Oomen (zie ook ”Gerrit Oomen algemeen directeur”) als een belangrijke schakel in dat complot. „Op de één of andere manier is het beeld gecreëerd dat Gerrit Oomen er op uit zou zijn geweest om de positie van Akster over te nemen.”
Uit het onderzoek van het interim-bestuur blijkt echter dat er „geen enkele aanwijzing” is die deze bewering ondersteunt.
Door de heersende complotgedachte verdwenen de feiten die Akster had bekend naar de achtergrond. Een deel van het bestuur sprak onomwonden steun uit aan Akster en wilde dat blijven doen tot de rechter zich zou hebben uitgesproken. Andere bestuursleden zetten hier al vrij snel na de arrestatie vraagtekens bij, onder meer omdat een externe adviseur aandrong op ontslag.
Intussen was er nog steeds nauw en vriendschappelijk contact met Akster. „Achter de schermen bleef hij veel invloed houden.”
Het interim-bestuur spreekt in het rapport van een „gebrek aan daadkrachtig optreden.” Ontslag was de enige passende oplossing geweest, gezien „de ernst van de gerezen klachten, de herhaalde bekentenis van Akster” en het feit dat hij „als enige leidinggevende identiteitsdrager van en identificatiefiguur voor Stichting Timotheos was.”
Slachtoffers
Het is „bijzonder ernstig”, staat in het rapport, „dat er nauwelijks oog was voor de slachtoffers. Stichting Timotheos zet zich in voor weduwen en wezen in Malawi, maar er werd slechts minimaal aandacht besteed aan slachtoffers wier leven verwoest is (…).”
Het verschil in zienswijze tussen de verschillende bestuursleden leidde in de zomer van 2020 tot het vertrek van drie bestuursleden. Ds. H. Lassche legde het voorzitterschap neer, maar bleef wel aan als bestuurslid. Ds. D. Heemskerk nam zijn taak over. Het bestuur bleef echter verdeeld over de vraag of Akster moest aanblijven.
Die verdeeldheid was ook internationaal zichtbaar. De Timotheos Foundation in Malawi (nauw verbonden met de Reformed Presbyterian Church) was overtuigd van Aksters schuld. Er ontstond een conflict over de vervanger van Akster, die op non-actief was gesteld. Het Malawische bestuur kwam op non-actief te staan. Het rapport noemt de verhouding tussen de besturen in Nederland, Malawi, Canada en de VS op dat moment ontwricht. „Het eindresultaat van dit alles was een diep verdeelde organisatie waarbij het vertrouwen tussen bestuur enerzijds en personeel, vrijwilligers, werkgroepen en betrokkenen anderzijds volledig verdwenen was.”
In oktober werd besloten de arbeidsovereenkomst met Akster te beëindigen. Voor bestuursleden ds. Heemskerk en J. Visscher reden om af te treden „omdat zij de uitspraak van de rechter willen afwachten.”
Loyaliteit
„Men kan vanuit goede intenties handelen en toch achteraf moeten concluderen dat het handelen niet goed c.q. verwijtbaar onjuist was”, concludeert het rapport. „De loyaliteit aan Akster was zo groot dat die verblindend werkte en het zicht op de werkelijkheid verloren ging.”
Die conclusie komt niet uit de lucht vallen. Uit eerdere rapporten (2015 en 2018) en adviezen van deskundigen bleek al dat loyaliteit en vriendschappelijke relaties prevaleerden boven de belangen van de stichting. Desondanks veranderde het bestuur de organisatiestructuur en het aansturingsmodel niet.
In het rapport legt het interim-bestuur ook verantwoording af over de „financiële kant van deze zwarte bladzijde in de geschiedenis van Timotheos.” Het voormalige bestuur gaf in totaal 150.000 euro uit: 100.000 euro aan onderzoek, advies en het beëindigen van Aksters dienstverband, 50.000 euro aan interim-management en juridische ondersteuning in Malawi.
Verzoening
Het huidige bestuur heeft in de afgelopen maanden geprobeerd de verbroken relaties met de gelieerde besturen en stichtingen te herstellen. Het bestuur in Malawi is in ere hersteld. Timotheos Foundation Malawi en de lokale stichting van Timotheos Canada International –die in 2019 in Malawi noodgedwongen voor zichzelf begon– zullen weer één bestuur gaan vormen. Ook de stichting in de Verenigde Staten haakt daarbij aan. Wel blijven de internationale stichtingen zelfstandig voorbestaan om de Malawiaanse stichting van middelen te voorzien voor de uitvoering van projecten.
Door deze samenvoeging ontstaat er een organisatie van 200 medewerkers en zes kinderzorgcentra die hulp bieden aan een kleine 6000 mensen. De organisatie gaat verder onder leiding van één algemeen directeur. Gerrit Oomen is gevraagd voor deze functie.
Daarnaast heeft Timotheos toenadering en samenwerking gezocht met Stéphanos. Timotheos ontstond in 2011 na een conflict tussen onder anderen Akster en zijn werkgever Stéphanos.
Volgens het rapport zijn er in de achterliggende jaren door Stéphanos verschillende bemiddelingspogingen gedaan om te komen tot verzoening. Het bestuur van Timotheos vond dit echter geen belangrijk punt.
Directeur-bestuurder Johan van der Ham van Stéphanos zegt desgevraagd blij te zijn met de houding van het huidige interim-bestuur. „De contacten die we de afgelopen tijd hebben gehad, waren open en broederlijk. Ik heb er vertrouwen in dat we die in de toekomst kunnen intensiveren.”
Wim Akster wil niet reageren op de gang van zaken zoals verwoord in het rapport. „ Mijn zaken zijn hier in de rechtbank”, laat hij desgevraagd weten. „Daarover wil ik het niet met de media hebben.
