Nationaal Monument Kamp Vught kwam onlangs in het bezit van drie bijzondere foto’s. Drie stukjes vergeeld papier, 7 bij 4 centimeter groot. De foto’s zijn uit een album gehaald. Een album met het opschrift ”Zur Erinnerung an meine Dienstzeit.” Foto’s die een Duitse soldaat als herinnering aan zijn diensttijd maakte. Toen hij medemensen bewaken moest in een bezet land. Omdat ze Joden waren.

Nu moesten ze weer op transport. De spanning is van de gezichten te lezen. De toekomst was ongewis.

Er gingen die dag zo’n 1250 mensen de trein in. Deportatie naar Westerbork. Daar gingen de meesten vrijwel meteen door naar vernietigingskamp Sobibór. Daar moesten ze de gaskamers in. Zo werden ze vermoord. Omdat ze Joden waren.

Drie stukjes papier. Drie veelzeggende beelden. Hoewel ze nog maar net in het museumdepot liggen, kon onderzoeksinstituut NIOD al snel de datum van het transport achterhalen. Op diverse stuks bagage zijn letters en cijfers te lezen. Twee van die combinaties waren te herleiden. De ene tot Rebecca de Groot, geboren 12 juni 1892, wonend in Amsterdam. De ander tot Rosalchen de Bruin-Salomonson, geboren op 1 september 1889, afkomstig uit Hardenberg. Op basis van deze gegevens kon via de transportlijsten worden vastgesteld dat de foto’s gemaakt zijn op zondag 23 mei 1943.

Er staan twee Nederlandse politiemannen op het perron. Ze geleiden mensen naar de trein. Op de andere foto’s zijn zieken te zien, op brancards. Ook zij moesten mee. Achter een houten hek kijken omstanders toe. Straks gaat de trein op weg.

Konzentrationslager Herzogenbusch, zo heette Kamp Vught in het Duits. Het bestond van januari 1943 tot september 1944. In totaal werden ruim 32.000 mensen hier korte of langere tijd opgesloten. Onder hen waren ruim 12.000 Joden. Zij moesten weg.

Van het kampleven in Vught zijn weinig foto’s bekend, en meestal staan er geen gevangenen op. Deze zijn gemaakt door een gewone Duitse soldaat. Niet voor propagandadoeleinden, en daardoor levensecht.

Uit ooggetuigenverslagen is bekend dat er wel meer werd gefotografeerd en zelfs gefilmd, zoals bij het bezoek van SS-Reichsführer Himmler, in februari 1944. Maar waar is al dat materiaal gebleven? Onderzoek in archieven, wereldwijd, bracht teleurstellend weinig boven tafel. Maar dit is er nu wel. Angst in beeld gevangen.

De meeste transporten vanuit Vught gingen naar doorgangskamp Westerbork; tweemaal trok een trein rechtstreeks naar Polen. Ook vanuit Westerbork gingen vrijwel alle slachtoffers naar de vernietigingskampen. Met gruwelijke namen. Auschwitz. Sobibór.