Normaal houdt Trueman (53) zich voor zijn werk aan het Grove City College in Pennsylvania vooral bezig met theologen uit de 16e en 17e eeuw. Het viel daarom op dat hij recent een studie schreef over de seksuele revolutie en het emancipatiestreven van transgenderideologen. Hij voelde zich gedwongen, zegt hij, vanwege de tendensen in de samenleving. „Christenen onderschatten vaak wat de invloed is van de seksuele revolutie op onze tijd en onze cultuur.”

De titel van Truemans studie doet eerder denken aan een boek over psychologie dan aan een beschrijving van de seksuele revolutie: ”The Rise and Triumph of the modern Self.” Hij moet grinniken als hem om een toelichting wordt gevraagd. „Christenen maken vaak de fout te denken dat de seksuele revolutie op zichzelf staat. Maar ze komt voort uit onderliggende veranderingen. Uiteindelijk gaat het om de vraag: wie ben je als mens?”

Dichters

Trueman, tot 2018 hoogleraar historische theologie en kerkgeschiedenis aan Westminster Theological Seminary, ziet dat moderne denkers rond die vraag het menselijk gevoel centraal stellen. „Gevoelens zijn zeker belangrijk. Lees de Psalmen maar. Daarin kijk je de dichters in hun hart. Zij delen niet alleen hun gedachten, maar vooral hun emoties. Maar er is een groot verschil tussen toen en nu. In het verleden pasten wij onze gedachten en gevoelens aan de buitenwereld aan om in de maatschappij te kunnen functioneren. We hebben tegenwoordig de neiging om te denken dat de wereld om ons heen moet veranderen, zodat die past bij onze gevoelens en onze psychologische behoeften.”

In zijn boek toont Trueman dat deze omslag fundamenteel is geweest voor het moderne denken over seksualiteit. „Vandaag maken mensen hun identiteit van hun seksuele voorkeur en beleving. Dat is het gedachtegoed van Sigmund Freud. Het is natuurlijk waar dat onze seksuele verlangens belangrijk zijn voor wie we zijn. Maar het gaat om de autoriteit die aan deze verlangens wordt toegekend.”

Identiteit

Tegenwoordig is het gevoel maatgevend. „In het oude Griekenland was er ook veel homoseksualiteit. Maar dat werd gezien als een activiteit. Nu is het een identiteit.”

Fundamenteel hierbij is dat we door filosofen als Nietzsche afscheid hebben genomen van God en de mens als het beeld van God. Daardoor heeft moraal eigenlijk ook geen vaste basis meer, meent Trueman. „Vervolgens is er onder invloed van links politiek gedachtegoed steeds meer nadruk op seksuele vrijheid gekomen, met als doel mensen te „bevrijden” zodat ze hun innerlijke verlangens, hun gevoelens kunnen volgen. Kortom: je bént homoseksueel, je bent transgender. Vandaar dat de confrontatie heftiger wordt. Je kunt iemands gedrag wel afwijzen, maar je kunt niet iemands identiteit afnemen. Om die reden werkt het in discussies echt niet als je zegt: Ik accepteer de homoseksueel als mens, maar ik wijs de homoseksuele praxis af. Dat maakt het voor christenen moeilijk hun standpunt uit te leggen. We moeten voornamelijk door onze daden laten zien waar we voor staan; hoe wij concreet invulling geven aan naastenliefde en gastvrijheid voor onze buren die geen christen zijn.”

Het gevoel is zo belangrijk dat ook het lichaam daaraan ondergeschikt wordt gemaakt. „Dus als je je vrouw voelt in een mannenlichaam, moet het lichaam worden aangepast. Dat klinkt in onze samenleving als heel logisch. Maar had ik dit veertig jaar geleden aan mijn grootvader verteld, dan was hij in lachen uitgebarsten. Zoiets paste totaal niet in zijn visie op de maatschappij.”

De oorzaak is volgens Trueman dat sekse (biologisch geslacht) en gender (psychisch geslacht) worden gescheiden. „De Franse feministe Simone de Beauvoir stelt dat je niet als vrouw of man wordt geboren, maar dat je wordt geleerd om je als man of vrouw te gedragen. De biologie is volgens haar niet relevant.”

Afrika

Natuurlijk, zegt Trueman, heeft de cultuur invloed op de beleving van het man- of vrouw-zijn. „Een vrouw in Afrika gedraagt zich anders dan een vrouw in Amerika. Maar daarmee is de biologie niet irrelevant. Het vrouwenlichaam is anders gebouwd, en dat gaat om meer dan alleen de geslachtskenmerken. Verder zijn er hormonale verschillen, waardoor een vrouw bijvoorbeeld de tijd anders ervaart dan man. De maandelijkse periode is een groot ding in het leven van een volwassen vrouw. Bij de man speelt dat niet. Dus het biologisch onderscheid is wel degelijk relevant.”

Trueman noemt het emancipatiestreven van transgenders schokkend, bedreigend en problematisch. „Schokkend omdat ze de biologische kenmerken ontkennen die de Schepper aan mannen en vrouwen heeft gegeven. Dat gaat verder dan wat homoseksuelen zeggen. Die erkennen het biologisch onderscheid tussen man en vrouw wel. Transgenders zetten de scheppingsordening totaal op zijn kop.”

Buurvrouw

De transgenderideologie is volgens Trueman bedreigend omdat deze de omgeving dwingt mee te gaan in iemands genderkeus. „Als mijn buurman ervoor kiest als buurvrouw verder te gaan, moet ik een keus maken. Of ik conformeer me, of ik confronteer hem of haar ermee de keus niet te erkennen. Dat levert dan fricties op. Op den duur kan dit de positie van christenen moeilijk maken. Zeker als de overheid instanties dwingt om de genderkeus van iemand te respecteren en te accepteren.”

De genderideologie leidt echter ook tot praktische problemen, meent Trueman. Hij schetst de situatie van een koppel lesbiennes. „Na tien jaar kiest een van de twee ervoor om als man te willen leven. De achterblijfster zit met een dilemma. Houdt ze nog van de oorspronkelijke vrouw of bemint ze de nieuwe man?” Het valt Trueman op dat in de VS met de groeiende belangstelling voor transgenderisme het aantal lesbiennes sterk afneemt. „En inmiddels zijn veel mensen ook weer ”queer”, omdat homo, lesbienne of biseksueel zijn een te beperkte beschrijving is.”

De gangbare gedachte in de moderne maatschappij is dat we allemaal het gelukkigst worden als we elkaar vrij laten in keuzes. „Niemand moet gebonden worden aan regels; de morele kaders zijn vloeibaar. Bovendien geloven we dat we kunnen zijn wat we willen zijn. Dat we onze identiteit zelf kunnen bepalen. Door hormonale behandelingen en chirurgische ingrepen helpt de (medische) techniek dus om het verlangen van mensen te vervullen.”

Echtscheiding

Daarnaast draagt de nieuwe vorm van het huwelijk bij aan de opmars van het transgenderisme, stelt Trueman. „Eeuwenlang was het huwelijk als een levenslange verbintenis van één man en één vrouw. Zij beloofden elkaar liefde en trouw voor de rest van hun leven. Strikt genomen kwam de omslag toen echtscheiding om andere reden dan overspel werd geaccepteerd. Daarna ging het in het huwelijk meer om intieme vriendschap dan levenslange trouw. En ja, die kun je met allerlei mensen hebben. En aan vriendschap kan ook een einde komen. Bij een huwelijk verplicht je je tot twee zaken: liefhebben en trouw blijven. Bij vriendschap gaat het om het goede gevoel. Je kiest een vriend omdat je je bij hem prettig voelt.”

De Amerikaanse kerkhistoricus is bang dat de overheid ingrijpt zodra ouders het huwelijk blijven overdragen en kritisch zijn over de genderideologie. „Enerzijds mag iedereen zijn eigen identiteit kiezen. Maar anderzijds is er autoritair bestuur. Dat is de paradox van het huidige libertijnse denken. De overheid bepaalt hoe we moeten denken over de rechten van transgenders. Gemengde toiletten vind ik heel autoritair; evenals wanneer vrouwen in een sporthal moeten accepteren dat ze samen met mensen die biologisch gezien man zijn, moeten gaan douchen omdat deze mannen vinden dat ze vrouw zijn. Sinds de val van de monarchieën in de 19e eeuw hebben we dit soort autoritair bestuur niet meer gezien, behalve dan misschien in nazi-Duitsland.”

Goed gevoel

De overheersing van het gevoel ziet Trueman ook in de kerk. „Dan gaat het niet alleen om het accepteren van huwelijksrelaties van homoseksuelen of transgenders. Het is breder. Vroeger gingen ze uit zorg naar de kerk. Die wilden ze voor God neerleggen. Je ging om voorbereid te worden op de eeuwigheid. Nu gaan mensen veelal naar de kerk om een goed gevoel te krijgen. Dat zie je terug in het accent op aanbiddingsliederen. Ook bij begrafenissen bespeur ik dat. Daar worden niet het verdriet, de rouw en de verschikking van de dood centraal gesteld. Begrafenissen worden viering van het leven. Dat is gevoelscultuur in optima forma.”

Dat wil niet zeggen dat Trueman het gevoel in het geestelijk leven wil negeren. „De kerkgeschiedenis leert dat aandacht daarvoor belangrijk is. Denk aan Wesley, Whitefield en Jonathan Edwards. In Nederland had de Nadere Reformatie aandacht voor de beleving van het heil. De nadruk op het innerlijke leven is op zichzelf niet verkeerd. Maar het gevoel mag niet de baas worden; dan gaat het verkeerd, in de kerk en in de samenleving.”

Verdwijnen

Allemaal „zorgelijke ontwikkelingen”, zo geeft Trueman toe. Toch wil hij niet negatief zijn. „De kerk mag zich vastklampen aan de beloften in de Bijbel, bijvoorbeeld dat de poorten van de hel de gemeente niet zullen overweldigen. De kerk in het Westen zal waarschijnlijk kleiner worden, maar Gods beloften staan vast en de kerk zal daarom niet verdwijnen. Overigens is het niet alleen maar verkeerd als een kerk meer verdrukking moet ervaren, omdat je dan ook beter kunt zien wat de echte kerk is.”

Ook benadrukt hij het belang van voortdurend gebed. „We mogen nooit de macht van het gebed onderschatten, welke politieke keuzes er ook gemaakt worden en wat er ook gebeurt in de maatschappij.”

Wel is de kerkhistoricus bezorgd over de invloed van de maatschappij op jongeren. „Via sociale media worden zij constant beïnvloed door de wereld. De kerk krijgt hen maar een paar uur per week. Het is voor de kerk van groot belang om heel goed na te denken hoe ze in die tijd onze jongeren onderwijst in de volle raad van God, want ze moet de schade van een hele week ongedaan maken.”