Russische media berichtten deze week dat Aleksej Navalni zou zijn overgebracht naar strafkolonie IK-2, in het dorpje Pokrov in de Vladimirregio, op zo’n 100 kilometer ten oosten van Moskou. Zijn team maakte dronebeelden van de locatie: sobere barakken achter muren van prikkeldraad.

Later meldde Navalni’s advocaat, Vadim Kobzev, echter dat Poetins grote vijand vooralsnog in quarantaine zit in het noordelijker gelegen kamp Koltsjoegino. Zijn definitieve bestemming zou dat echter niet zijn: mogelijk gaat hij later alsnog naar Pokrov, mogelijk naar een ander kamp.

Voor zijn behandeling zal het weinig uitmaken. De beschrijvingen die oud-gedetineerden van Pokrov deze week gaven, geven wellicht een goede inkijk in het bestaan dat Navalni de komende tweeënhalf jaar te wachten staat.

Wie denkt dat de Goelagkampen uit de tijd van Stalin niet meer bestaan, heeft het mis. Ja, het strafsysteem in Rusland is wellicht iets menselijker geworden, maar nog steeds zijn er kampen waar gevangenen in mensonterende omstandigheden hout moeten kappen, verf maken, of kleding naaien. ’s Winters moet de sneeuw met militaire precisie worden geruimd en ’s zomers dient de aarde te worden aangeharkt: zo zijn voetstappen altijd te zien.

Dood gat

Dimitri Djomoesjkin weet er alles van. Hij zat tot 2019 tweeënhalf jaar in het strafkamp van Pokrov nadat hij tijdens een straatprotest werd opgepakt. Op het oppositiemedium TV-Rain zei hij dat de strafkolonie „speciaal is ingericht voor het heropvoeden van veroordeelden.” Zelf viel hij in die tijd bijna 50 kilo af. „Het doel van het strafkamp om mensen psychisch te breken en compleet te isoleren van de rest van de wereld”.

De strafkolonie bestaat uit twee delen: een gematigde zone en een zone met strenge bewaking, waar Djomoesjkin zelf acht maanden doorbracht. Omdat Navalni in Moskou vorige maand het stempel ‘vluchtgevaarlijk’ kreeg, moet hij waarschijnlijk lange tijd doorbrengen in een streng bewaakt kampgedeelte. Dat deel in Pokrov beschrijft Djomoesjkin als een „dood gat”, waar heel andere regels gelden. „Ze verbieden andere gevangenen met je te praten. Ze willen dat je je alleen voelt.”

„Ik had maar 15 minuten per week om een brief te schrijven”, zegt hij. „We moesten soms acht uur per dag staan, het hoofd gebogen en de handen op de rug. Of zitten met de handen op onze knieën. Bovendien mochten we met niemand praten. Probeer dat maar eens, dan zal je zien hoe je persoonlijkheid verandert. Niets mag in de strenge zone. Zelfs de vliegen zoemen er niet zonder toestemming.”

Djomoesjkin is er zeker van dat de bewakers geen fysiek geweld zullen gebruiken tegen Navalni. Daar is zijn internationale bekendheid te groot voor. De bewaking wil geen publiek schandaal. Dat is echter niet per se positief. „Er zijn namelijk veel mechanismen om druk uit te oefenen zonder fysieke middelen, dat is veel erger. Het gaat erom dat je psychisch wordt gebroken. Ik dacht soms: sla me maar, dan kan ik net als de andere gevangenen rustig zitten.”

Isolatie

Ook andere politieke activisten kennen de strafkolonie vanbinnen. Konstantin Kotov, bijvoorbeeld. De plek is volgens hem „volgens iedere standaard een extreem strenge gevangenis. Ze proberen iedere stap en elke gedachte te controleren, je reinste psychische isolatie.” Kotov zat anderhalf jaar in IK-2 nadat hij in 2019 werd opgepakt bij een straatprotest. „Gevangenen die ook in andere gevangenissen in Rusland hadden gezeten, vertelden mij dat dit de heftigste was.” IK-2 bestaat uit verschillende barakken met stapelbedden die plaats bieden aan zo’n 100 tot 150 man. Toch betekent dat bepaald niet dat iemand als Navalni het gezellig zal hebben. Vladimir Pereverzin, die van 2010 tot 2012 in IK-2 zat vanwege zijn medeplichtigheid in een corruptieschandaal rond oligarch Michaïl Chodorkovski, verwacht dat het andere gevangenen wordt verboden om een woord met Navalni te wisselen.

„De omstandigheden zijn in Pokrov bijzonder grimmig. De gevangenis ligt naast een moeras, het is er koud en nat met slecht eten. Het was toen een gewelddadige plek,” aldus Pereverzin. Ook Djomoesjkin vertelt dat hij het steevast koud had. Allemaal waren ze ooggetuigen van geweld: een veel voorkomend probleem in de Russische strafkampen.

De Navalni-zaak is het nieuwe hete hangijzer in de relatie met het Westen. Aleksander Kalasjnikov, hoofd van het Russische strafsysteem, garandeerde eerder deze week dat Navalni’s leven en zijn gezondheid tijdens diens detentie niet in gevaar zou komen. Het kon niet voorkomen dat Kalasjnikov door de Europese Unie en de Verenigde Staten op de sanctielijst werd gezet.

In het huidige Rusland zijn er nog steeds ruim 170 strafkolonies, met in totaal ruim 400.000 gevangenen. De oorsprong gaat terug naar de tsaren die hun politieke tegenstanders en dissidenten graag opsloten in verre oorden. Het dieptepunt van de strafkolonies was echter onder Stalin. Onder zijn bewind betekende de repressie de dood voor honderdduizenden Sovjetburgers.

Laatste waarschuwing

Alles wijst erop dat dit Poetins laatste waarschuwing is voor Navalni. Dit is zijn wraak op Navalni’s documentaire over Poetins paleis en zijn heroïsche terugkeer naar Moskou.

Poetin hoopt dat Navalni door zijn ervaringen in deze strafkolonie begrijpt dat zijn strijd tegen het Kremlin hopeloos is. Poetin wil dat het nu tweeënhalf jaar muisstil wordt rondom de oppositieleider wiens naam hij niet eens wil noemen.