„Als er één thema is waarover alle voors en tegens zijn gewisseld, is het vaccinatie onder reformatorische gelovigen. De overwegingen hierover zijn niet wezenlijk anders vanwege de coronacrisis”, aldus NPV-directeur Diederik van Dijk (RD 18-12). Daar heeft hij gelijk in. Dat betekent echter niet dat de opvattingen niet verschuiven. Opinieleiders in de gereformeerde gezindte benadrukken op dit moment vooral dat vaccinatie een strikt persoonlijke zaak is. Zowel een keuze voor als een keuze tegen vaccinatie is verantwoord, zolang die biddend en in afhankelijkheid gemaakt wordt.

John Newton, zelf geen voorstander van vaccinatie, schreef al in 1777 een fijnzinnige brief waarin hij deze positie verwoordde. Niettemin dachten veel voormannen in het verleden er bepaald anders over. Ds. G. H. Kersten schreef in 1927 in de Banier: „De S.G.P. heeft onverzwakt altijd weer niet alleen de dwang als onrechtvaardig en dwaas en schandelijk veroordeeld, maar de vaccinatie zelf verwerpelijk geacht. Met vette Ietters is bij herhaling gewaarschuwd: Laat uw kinderen niet vaccineren.”

In 1954 schreef ds. L. Rijksen in de vragenrubriek van de Saambinder: „Laat ik beginnen met te verklaren, dat onze gemeenten in deze niets zijn veranderd en alzo de vaccinatie nog steeds in strijd zien met het geloof in de voorzienigheid Gods.” En de synode van de Gereformeerde Gemeenten besloot in 1919 weliswaar dat vaccinatie behoort tot de consciëntiegevallen, maar sprak ook uit dat de kerk er „lerend” tegen diende op te treden. Let wel: men had deze opvattingen te midden van ingrijpende epidemieën die aanmerkelijk meer sterfte veroorzaakten dan Covid-19.

De argumenten mogen dus dezelfde zijn, maar anno 2021 wordt vooral nadruk gelegd op het persoonlijke gewetenskarakter van de keuze. Bovendien is er een generatie refo’s die nu voor het eerst een epidemie meemaakt. Zij kennen de argumenten die hun (groot)ouders hadden om niet te vaccineren en hebben daar respect voor. Soms weten ze ook van de gebedsworstelingen die vorige generaties hadden en het geloofsvertrouwen dat ze kregen om af te zien van vaccinatie. Maar zij vragen zich af of de argumenten van toen nog even zwaar wegen, bijvoorbeeld omdat er heel andere vaccinatietechnieken zijn.

Nieuwe technieken

Is de afweging die nu gemaakt moet worden een andere, omdat in nieuwe vaccins nieuwe technieken toegepast worden waarbij geen gebruik meer wordt gemaakt van verzwakte of dode virussen? Naar mijn mening niet. In essentie werken ze uiteindelijk namelijk niet anders: het afweersysteem wordt geactiveerd - door inbreng van een vaccin - om antistoffen aan te maken. Nog steeds is het principe dat het lichaam een beetje ziek wordt gemaakt om beter voorbereid te zijn op een mogelijke toekomstige virusaanval. En nog steeds geldt dat dit een bepaald gezondheidsrisico met zich meebrengt. De principiële afweging is daarom niet veranderd.

Risico’s nieuwe vaccins

Maar is het niet zo dat de risico’s van vaccins tegenwoordig zo klein zijn dat ze eigenlijk verwaarloosbaar zijn? Kun je ze niet vergelijken met bijvoorbeeld het innemen van vitaminepillen ter versterking van de conditie?

Over de vraag hoe groot die risico’s zijn, verschillen de meningen. Waarschijnlijk zijn ze tegenwoordig kleiner dan in het verleden. Echter, deskundigen ontkennen niet dat er nog steeds risico’s zijn. Immunoloog prof. Marjolein van Egmond erkende onlangs in een digitale forumdiscussie (RMU, 19-1) dat inentingen heel soms auto-immuunziekten veroorzaken. De inschatting is echter dat de voordelen op bevolkingsniveau (veel) groter zijn dan de risico’s. Of de nieuwe generatie coronavaccins op langere termijn ernstige bijwerkingen kan hebben, is niet bekend. Onmogelijk is dat zeker niet.

Ook bij voorgaande epidemieën is gebleken dat er na vaccinatiecampagnes onverwachte ernstige aandoeningen kunnen ontstaan. Dat lijkt bijvoorbeeld het geval te zijn geweest bij het vaccin dat werd gebruikt tegen de Mexicaanse griep in 2009. Bij sommige mensen veroorzaakte die vermoedelijk narcolepsie. In 2018 reserveerde de Nederlandse overheid daarom 5 miljoen euro voor mogelijke schadevergoedingen. Bij Lareb vonden in 2019 zo’n 2000 spontane meldingen plaats van bijwerkingen door vaccins die toegediend werden in het kader van het rijksvaccinatieprogramma. 4,7 procent was ernstig, waaronder vijf sterfgevallen en acht levensbedreigende situaties.

Bescherming medemens

Met name zorgverleners worden indringend met de vraag geconfronteerd of zij zich niet moeten laten vaccineren ter bescherming van kwetsbare mensen voor wie zij zorgen. Ook die vraag is niet nieuw. Dr. C. Steenblok schreef in zijn brochure ”Inenting als voorbehoedsmiddel” (Gouda, 1978) dat men „Gode meer gehoorzaam moet zijn dan de medemens van dienst zijn.” „Ziende op het gebod zijn we blind in de uitkomst”, luidt een oud gezegde. Overigens, het is op dit moment niet zeker of het vaccin er überhaupt voor zorgt dat mensen geen besmettingen kunnen overdragen. Dat wordt nog onderzocht.

Vaccins als afgod

De argumenten zijn dus wat ze waren. Toch is één aspect wel heel kenmerkend voor de huidige coronapandemie: het afgodische blinde vertrouwen in vaccins als hét middel om corona „eronder te krijgen.” Minister Hugo de Jonge stelde dat „een diepe buiging voor de wetenschap” op haar plaats is. „Met het vaccin in aantocht en daarmee de glorende hoop dat deze crisis haar einde nadert, vraag ik u om geduld en volharding”, schreef het CIO.

Dat het de Heere is die door Zijn hand ons het oordeel van een pandemie toezendt, dat Hij hiermee oproept tot bekering, en dat alleen Hij werkelijke uitkomst kan geven, die notie ontbreekt geheel. Dat moet elke christen beducht maken. De Britse variant van het virus die nu zoveel zorgen geeft, herinnert eraan dat er maar een heel klein wenkje van Gods almachtige Hand voor nodig is om alle menselijke inspanningen tevergeefs te laten zijn. Er is alle reden om ons te vernederen onder de krachtige hand Gods. „De stem des Heeren roept tot de stad (want Uw naam ziet het wezen): Hoort de roede en Wie ze besteld heeft” (Micha 6:9).