Waarin lijken de vaccins op elkaar?

De twee vaccins zijn gebaseerd op dezelfde, hypermoderne techniek. Ze bevatten een stukje genetische informatie (mRNA) van het coronavirus, verpakt in vetbolletjes. Als dit in het lichaam wordt ingespoten, gaat het lichaam viruseiwitten aanmaken, waartegen het vervolgens een afweerreactie opbouwt. Op die manier leert het lichaam het coronavirus herkennen en kan het dat bij een infectie snel uitschakelen.

Voor optimale bescherming zijn twee dosis nodig. Bij de tweede prik is er al enige herkenning en is de afweerreactie sterker.

Beide vaccins zijn heel effectief. Het vaccin van Moderna biedt 
94 procent bescherming, dat van Pfizer 95 procent. Dit betekent dat er van de honderd ingeënte personen slechts vijf of zes nog steeds vatbaar zijn voor het virus. Let wel: deze hoge beschermingsgraad geldt vanaf één week (Pfizer) of twee weken (Moderna) na de tweede dosis. Vóór die tijd is er sprake van oplopende bescherming.

Beide vaccins lijken ook te werken bij ouderen en bij mensen met onderliggende aandoeningen.

Qua bijwerkingen is het eveneens één pot nat. De meest voorkomende zijn: pijn op de prikplek, moeheid, hoofdpijn, spierpijn en zere gewrichten. Na één dag tot drie dagen verdwijnen die vanzelf. Mogelijk geeft het vaccin van Moderna iets vaker bijwerkingen dan dat van Pfizer.

Zijn er ook verschillen?

Een belangrijk verschil is dat het vaccin van Moderna minder koud bewaard hoeft te worden dan dat van Pfizer. Eerstgenoemde blijft goed bij een paar graden onder nul. Na ontdooien is het nog dertig dagen te gebruiken. Het Pfizervaccin daarentegen moet bij -80 bewaard blijven en is na ontdooien slechts vijf dagen bruikbaar. Dat maakt het transport en de opslag ingewikkelder.

Verder bevat het vaccin van Pfizer 30 microgram werkzame stof, dat van Moderna 100 microgram.

Nederland heeft 2,9 miljoen doses van Pfizer gereserveerd en 400.000 van Moderna. Daarmee kunnen 1,7 miljoen mensen worden gevaccineerd.

Hoelang bieden de vaccins bescherming?

Dat is nog niet bekend. Volgens Pfizertopman Albert Bourla is gebleken dat sommige personen zes of zeven maanden na vaccinatie nog beschermd waren. De beschermingsduur zou langer kunnen zijn, maar dat is achteraf pas te zeggen. De topman van Moderna, Tal Zaks, verwacht dat zijn vaccin zeker een jaar beschermt.

Beschermen de vaccins tegen overdracht van het virus?

Daar zijn aanwijzingen voor. Dierproeven laten zien dat het Pfizervaccin virusoverdracht voorkomt. Bij mensen is dat nog niet bewezen.

De Wageningse immunoloog Huub Savelkoul en de Leidse epidemioloog Frits Rosendaal verwachten dat ingeënte personen het virus minder makkelijk of zelfs helemaal niet op anderen kunnen overdragen.

Uit recent Israëlisch onderzoek bleek dat vrijwel alle personen die het Pfizervaccin kregen, méér antistoffen tegen corona in het bloed hadden dan herstelde coronapatiënten. Dat zou kunnen betekenen dat ingeënte personen zo’n sterke immuunreactie tegen corona ontwikkelen dat het virus zich niet in het lichaam kan nestelen. Onderzoeksleider prof. Regev-Yochay denkt daarom dat je na vaccinatie het virus niet meer kunt overdragen.

Helpen de vaccins ook tegen de Britse en de Zuid-Afrikaanse virusvarianten?

Het Pfizervaccin is even effectief tegen de Britse virusvariant, suggereert laboratoriumonderzoek van de farmaceut dat woensdag in een voorlopige publicatie verscheen. Antistoffen uit het bloed van zestien gevaccineerde personen bleken het Britse virus te neutraliseren. Dit is in lijn met een eerder onderzoek naar zeventien virusmutaties.

Moderna is nog bezig met een studie, maar verwacht ook dat het vaccin tegen de twee extra besmettelijke Britse en Zuid-Afrikaanse varianten beschermt.

Het voordeel van mRNA-vaccins is dat ze relatief makkelijk aan te passen zijn aan muterende virussen. Volgens Modernatopman Tal Zaks zou het bedrijf indien nodig binnen een paar weken een nieuw vaccin kunnen leveren.

Zitten er sporen van foetussen in de mRNA-vaccins?

Nee. Het mRNA, de genetische informatie uit het virus, van beide vaccins wordt in het lab gemaakt. Hiervoor zijn geen menselijke cellen van foetale oorsprong nodig, zoals bij het vaccin van AstraZeneca en Janssen.

Wel is er in de eerste onderzoeksfase gebruikgemaakt van deze cellen.

Welke langetermijngevolgen van beide vaccins zijn te verwachten?

Gevolgen op de lange termijn zijn nog niet bekend.

Op sociale media circuleren berichten dat het mRNA van het vaccin in menselijk DNA kan integreren en zo erfelijke veranderingen zou kunnen veroorzaken. De virologen Rik de Swart (Erasmus MC) en Marjolein Kikkert (LUMC) leggen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde uit dat dit zeer onwaarschijnlijk is.

Ook denken de meeste deskundigen dat het risico op het ontwikkelen van een auto-immuunziekte door de vaccins heel klein is.

Wie komen er in aanmerking voor de vaccins?

Deze en volgende week krijgen 15.000 huisartsen het Modernavaccin. Het Pfizervaccin wordt al sinds 5 januari toegediend aan medewerkers in de acute zorg en verpleeghuispersoneel.

Vanaf deze week kunnen bewoners van kleinschalige woonvormen en mensen met een verstandelijke beperking in een instelling een van beide vaccins krijgen.

De grootste bevolkingsgroep, gewone burgers van 18 tot 60 jaar, komt later dit jaar in aanmerking voor een vaccin van AstraZeneca, CureVac, Janssen of Sanofi. Daarvan loopt AstraZeneca aan kop. Deze Britse farmaceut diende 12 januari een aanvraag in bij het Europees Medicijnagentschap (EMA). Bij goedkeuring is het een kwestie van weken voordat dit goedkope vaccin (kostprijs slechts 3 euro) ook in Nederland beschikbaar komt.