„Asjeblieft, heer Wilders en Jetten”, smeekt Rutte, „gooi nou geen instrumenten weg.” Het is woensdagavond als de Kamer de premier doorzaagt over de adviesaanvraag die het kabinet eerder deze week deed bij het Outbreak Management Team (OMT): Wat is in deze fase van de coronapandemie de meerwaarde van een avondklok?

Veel partijen zien het paardenmiddel niet zitten. Sterker nog, in november, toen de regering eerder speelde met het idee, stemde de Tweede Kamer op VVD, CDA en ChristenUnie na in met een PVV-motie die het kabinet opriep af te zien van een avondklok. Die verhoudingen lijken twee maanden later amper veranderd te zijn.

Wat wel is veranderd is dat in december een mutant van het virus is opgedoken in Groot-Brittannië en Ierland. Inmiddels is die ook in Nederland bij zo’n honderd burgers vastgesteld. Epidemiologen die de Britse en de Ierse cijfers onder ogen kregen, slaan alarm. In Ierland explodeerden de besmettingscijfers begin januari zelfs nadat het land in een totale lockdown ging; van nog geen 1000 naar meer dan 6000 besmettingen per dag. Of zoals Rutte het woensdag voorrekende, van nog geen 100 besmettingen per 100.000 inwoners, naar gemiddeld 1000 en in sommige regio’s zelfs 2000, in een tijdsbestek van ongeveer een week.

En al zijn nog niet alle details bekend: vast staat dat het nieuwe virus besmettelijker is. Van degenen die in Engeland in contact kwamen met dragers van het klassieke virus raakte zo’n 11 procent besmet. Van degenen die in contact kwamen met dragers van de nieuwe variant zo’n 15 procent; omgerekend een stijging van 30 tot 50 procent.

In Nederland is de onzekerheid zo groot dat voorzitter Ernst Kuipers van het Landelijk Netwerk Acute Zorg de Tweede Kamer woensdag geen prognoses durfde te geven over de toename van het aantal Covid-19-patiënten in het ziekenhuis. Alles is denkbaar, zelfs het Britse scenario van overvolle ic’s.

Ruttes optreden sorteerde effect. Veel partijen bleven woensdag tegensputteren, maar een nieuwe anti-motie bleef uit.

De premier gaf wel toe dat de avondklok alleen is te verkopen als daarnaast geen enkel ander instrument om het aantal besmettingen terug te dringen onbenut blijft. En dus komen er quarantainecoaches, ter ondersteuning van werknemers die na een positieve test in isolatie moeten gaan. Ook beziet het kabinet samen met de bonden en de werkgevers de mogelijkheid van een coronaverlof zolang de basisscholen en de kinderopvang gesloten zijn.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat breidt intussen de testplicht uit voor reizigers uit Engeland én voor die uit Zuid-Afrika waar ook een virusmutant is opgedoken. Naast een negatieve uitslag van een PCR-test die maximaal 72 uur geleden is afgenomen, moeten zij voor het inchecken ook een negatieve uitslag van een sneltest laten zien.

Het vaccinatietempo opschroeven, gaat helaas geen soelaas bieden, zo hield zorgminister De Jonge PVV-leider Wilders voor. Dat heeft alles te maken met onzekerheden over de uitlevering. Het vaccinatieschema dat het ministerie nu in gedachten heeft, is eigenlijk al iets te ambitieus. De vaccins die daarvoor nodig zijn, heeft Nederland voor een deel nog in bestelling staan.

De vaccins van BioNTech/Pfizer en Moderna, die beide al beschikbaar zijn, moeten in tweevoud worden toegediend. Diverse landen overwegen om de aanbevolen termijn van drie weken tussen beide prikken op te rekken, om zo in de eerste prikronde al zoveel mogelijk burgers te kunnen meenemen, maar De Jonge wil eerst een adviesrapport van de Gezondheidsraad afwachten voordat hij beslist of ook hij die werkwijze volgt.

Al met al is de kans klein dat het OMT volgende week tot de slotsom zal komen dat de avondklok bij nader inzien wel achterwege kan blijven. Van de positief geteste burgers die tijdens het bron- en contactonderzoek van de GGD konden aangeven waar ze de besmetting hadden opgelopen noemde 36 procent namelijk een bezoek in de thuissituatie, van of bij familie en vrienden. De gedachte is dat alleen een avondklok dergelijke bijeenkomsten kan terugdringen. „Anders blijft alleen het opleggen van een bezoekverbod over”, somberde Rutte woensdag.

Gek genoeg is de avondklok niet geregeld in de tijdelijke coronawet, waar de wetgevingsjuristen van het ministerie van Justitie vorig jaar maandenlang aan gesleuteld hebben. Om die van kracht te laten worden moet het kabinet dus een spoedwet door beide Kamers loodsen. Een alternatief is het in werking laten treden van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag. Op grond daarvan kan het kabinet zelfstandig een noodbepaling van kracht laten worden om „het vertoeven in de open lucht te beperken”, maar onmiddellijk daarna moet die bepaling worden omgezet in een verlengingswet. Daarna is het laatste woord aan de Staten-Generaal.

Het enige lichtpuntje lijkt te zijn dat het gemuteerde virus bij nader inzien niet zo besmettelijk is voor kinderen als eerst werd gedacht. De rol die zij spelen bij de overdracht lijkt kleiner dan die van volwassenen, zo blijkt uit onderzoeksgegevens. Het bracht SGP-leider Van der Staaij er woensdag toe het kabinet te vragen diverse scenario’s uit te werken voor het gedeeltelijk kunnen heropenen van basisscholen op 25 januari, mocht een algehele heropening op die datum vanwege de besmettingscijfers niet haalbaar zijn. Die bereidheid is er, zo zei Rutte.

Een andere wens van Van der Staaij wordt vooralsnog niet ingewilligd. Hij vroeg of het kabinet burgers ter verhoging van de vaccinatiegraad de ruimte wil bieden om zelf te kunnen kiezen met welk vaccin zij worden geprikt. „Sommige mensen hebben morele bezwaren tegen bijvoorbeeld het AstraZeneca-vaccin omdat bij het ontwikkelen daarvan menselijke cellijnen zijn gebruikt”, lichtte hij toe.

Volgens zorgminister De Jonge maakt het bieden van die keuzevrijheid het vaccineren onnodig complex. „Voor mij is dit wel de allerlaatste wens op mijn wensenlijstje”, zo zei hij tijdens het debat.