Het basisinkomen is de laatste tijd weer veel in het nieuws. Door misstanden als de toeslagenaffaire en harde klappen vanwege de coronacrisis zien steeds meer Nederlanders het basisinkomen als een aantrekkelijk plan.

Het idee van het basisinkomen bestaat in verschillende varianten, maar de kern is altijd: elke burger krijgt een onvoorwaardelijk en voor iedereen gelijk bestaansminimum, zodat niemand onder de armoedegrens kan komen. In christelijke kring lijkt het basisinkomen op minder sympathie te kunnen rekenen. Hoe komt dit? En waarom is het tijd om het basisinkomen anders te gaan zien?

In 2 Thessalonicenzen 3:10 schrijft Paulus: „…hebben wij u dit bevolen, dat zo iemand niet wil werken, hij ook niet ete.” Het is veelal het eerste argument van mensen die tegen een basisinkomen zijn. Maar laten wij niet vergeten door te lezen. Paulus spreekt hier van mensen die „met ijdele dingen” bezig zijn, mensen die hun tijd verdoen met onzinnige zaken of mensen die lui zijn.

”Minkomen”

Maakt een basisinkomen mensen lui? Zorgt het ervoor dat mensen niet meer zullen werken? Gelukkig hoeven we voor het antwoord op deze vragen niet te gissen, maar kunnen we kijken naar de vele experimenten die wereldwijd met het basisinkomen zijn gedaan.

In 1974 ontvingen 13.000 inwoners van een stad in Canada vier jaar lang maandelijks een basisinkomen. Het ”minkomen”, zoals de Canadezen het noemden, werd per gezin bepaald. Een gezin van vier personen ontving ongeveer 19.000 dollar per jaar. Slechts twee groepen gingen minder betaald werk verrichten: jonge moeders en tieners die nog naar school gingen.

Mantelzorger

Wat blijkt: het wegnemen van de ergste financiële stress en onzekerheid heeft een enorm positief effect op mensen en gezinnen. Tijdens het Canadese experiment bleven jongeren langer naar school gaan, nam ziekenhuisbezoek af met 8,5 procent en kwam huiselijk geweld veel minder vaak voor. Het basisinkomen zorgde voor een stabiele thuissituatie voor iedereen. Dat creëerde ruimte om vanuit die thuissituatie ook beter om te kijken naar de hele samenleving.

Misschien zien we het beste voorbeeld hiervan bij mantelzorgers. Ons zorgstelsel kan niet bestaan zonder hen, maar ondertussen doen we er vanuit economische motieven alles aan om mensen zoveel mogelijk betaald werk te laten doen, zodat er nauwelijks tijd voor zorgtaken overblijft. Een basisinkomen is ook een erkenning en beloning van de maatschappelijke waarde van de mantelzorger.

Zingeving

Recent kwam in Nederland het boek ”Jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing” van de Amerikaan Andrew Yang uit. Ik was als uitgever bij het project betrokken. Yang doet in zijn boek iets anders dan de meeste bepleiters van het basisinkomen: hij erkent dat de invoering van een basisinkomen niet al onze problemen direct zal oplossen. Mensen zijn op zoek naar zingeving, willen onderdeel zijn van de gemeenschap, willen werken. Het basisinkomen maakt een einde aan schrijnende armoede, maar lost de fundamentele vragen van mensen niet op. Sterker nog: zonder financiële stress hebben mensen opeens tijd om fundamentele vragen over het leven te gaan stellen.

Yang betoogt dat wij de kernwaarden van ons mens-zijn moeten loskoppelen van onze loonstrook. Wij moeten ermee stoppen onze eigenwaarde uit onze baan te halen. Wij moeten ophouden met steeds weer de volgende promotie najagen, ten koste van tijd die we met ons gezin kunnen doorbrengen. Wij moeten onze medemensen niet langer beoordelen aan de hand van hun baan, hun opleidingsniveau of de auto voor hun deur. Wij dienen het begrip ”werk” te gaan herdefiniëren als ”alle arbeid waar onze directe en indirecte omgeving door wordt opgebouwd”, en niet langer enkel als arbeid waar financiële compensatie tegenover staat.

Bijbelse plicht

Het basisinkomen kan dit teweegbrengen. Elke mens heeft een intrinsieke waarde. Elk mens is een waardevol lid van onze samenleving. We moeten mensen niet vragen dat steeds te bewijzen. Iedereen is waardevol, ook zonder een grote bijdrage te leveren aan ons bruto nationaal product (bnp).

Als welvarende samenleving mogen we, nee: moeten we zorgdragen voor iedereen die onder onze collectieve verantwoordelijkheid is geplaatst. Ik denk dat we dit als Bijbelse plicht mogen zien. En als betaald werk vervolgens niet meer het ultieme levensdoel hoeft te zijn voor mensen, zou het kunnen dat ze daarna meer dan ooit gaan zoeken naar het antwoord op de vraag: Hoe krijgt mijn leven echt zin?

De auteur is uitgever bij Bot Uitgevers en gaf recent het boek ”Jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing” van Andrew Yang uit.