Onze samenleving is intens en grensverleggend met de dood bezig. Enkele jaren geleden was de 26-jarige Priscilla Brouwer, Vlindertje, in het nieuws. Bijna met adoratie werden de voorbereidingen op haar euthanasie in beeld gebracht. Priscilla leed lichamelijk zwaar. Deze weken is er volop, vooral positieve, media-aandacht voor Aurelia Brouwers. Zij kreeg eind 2017 groen licht voor euthanasie. Bij Aurelia ging het om zwaar psychisch lijden.

Ondanks mooie woorden over waarborgen en zorgvuldigheidseisen is de trend onmiskenbaar: de zelfgekozen dood wordt stapsgewijs een gerespecteerd onderdeel van onze cultuur.

Nederland is welvarend. Gemiddeld worden Nederlanders ouder dan 80! Als ik het nieuwste World Happiness Report opsla, zie ik dat Nederlanders op zes na het gelukkigste volk ter wereld zijn. Verbazingwekkend dat juist híér de vraag naar de zelfgekozen dood toeneemt.

Bizar eigenlijk dat we ons ondertussen inzetten voor een langere levensverwachting van mensen in ontwikkelingslanden. Landen waar mensen veel meer lijden dan in Nederland. Per jaar investeert Nederland miljarden in landbouw, water, gezondheidszorg, noem maar op. En met resultaat. Alle gezamenlijke internationale inspanningen droegen eraan bij dat de levensverwachting met sprongen steeg. In Malawi van 44 jaar in 1990 naar bijna 63 jaar nu. In Ethiopië van 47 naar 64 jaar. Een succesvolle aanpak van de aidsepidemie, de toenemende beschikbaarheid van medicijnen en van goed getrainde lokale dokters speelden in diverse landen een belangrijke rol.

Onlangs stond er in deze krant een boeiend verhaal over oud worden in Afrika. Waar Nederlanders graag ”jong blijven”, laten mensen in Afrika nadrukkelijk zien dat ze oud zijn. Oude mensen hebben er levenservaring, wijsheid en gezag. Niet dat ze allemaal gelukkig oud zijn. Ook daar is eenzaamheid. Aan het einde van het artikel stelt de journalist de vraag of er in Afrika ook niet verzorgingstehuizen zullen komen, omdat families de zorg voor ouders laten schieten. „Volgt de Afrikaanse samenleving uiteindelijk niet vertraagd het parcours dat de Nederlandse samenleving zo’n honderd jaar geleden heeft doorlopen?”

„Hetzelfde parcours…” Die woorden bleven haken. Wat leren culturen van elkaar? Wat nemen we van elkaar over? Hoe beïnvloeden we elkaar? Als ik om me heen kijk onder ontwikkelingswerkers en diplomaten zie ik, náást het delen van nuttige kennis, ook liberale zendingsijver. Laat ik mijn zegeningen tellen. We hebben veel wat ik Afrikanen van harte gun. Onderwijs en zorg van hoge kwaliteit. Goede infrastructuur. Een functionerende overheid. Veiligheid. Als we onze kennis goed weten te delen, kunnen ze daar hun winst mee doen. Voorbeelden genoeg. Maar als er één ding is dat ik niet zou willen delen, is het de way of life die zich in Nederland steeds meer aftekent: individualistisch, consumerend ten koste van anderen, gericht op directe behoeftebevrediging, en als onverhoopt toch het lijden komt is daar de zelfgekozen dood. Snel, hoog vlammen en dan even snel doven, dat is het leven.

„Hetzelfde parcours…” Nee, liever niet. Tijdens werkbezoeken aan Afrikaanse landen valt me vaak op dat de gemeenschap daar nog zo veel sterker is dan bij ons. Daar kunnen we van leren. Culturen ontwikkelen zich niet allemaal in dezelfde richting. Het individualisme is geen noodlottig onderdeel van onze cultuur, gelukkig niet.

Nog even terug naar het World Happiness Report. Het hoofdstuk over Afrika laat zien dat Afrikanen gemiddeld minder gelukkig zijn met het heden dan andere wereldburgers. Begrijpelijk. Maar het laat ook zien wat Afrikanen sterker hebben dan elders: hoop op vooruitgang. Dat riep bij mij de vraag op: Zouden er in Afrika misschien ook meer Jobs wonen die hebben leren zeggen: „De Heere heeft gegeven, de Heere heeft genomen, de Naam des Heeren zij geloofd”? Die de diepste hoop kennen: „Mijn Verlosser leeft”? Jobsgeloof, Jobsgenade is onmisbaar om met zowel rijkdom als tegenslag te kunnen omgaan.

Nederland verleert het omgaan met lijden en tegenslag. In een rijke samenleving waaruit de hemel verdwijnt, rest uiteindelijk: „Laat ons eten en drinken, want morgen sterven wij.” Ik hoop oprecht dat Afrika zich sociaaleconomisch verder ontwikkelt, maar laat het de zelfgekozen dood van ons niet overnemen – ook niet al zou het zijn met honderd jaar vertraging.

Evert-Jan Brouwer is politiek adviseur bij Woord en Daad.