Twee Zwitserse organisatieadviseurs, Peter Werder en Philippe Rothlin, deden al in 2007 onderzoek naar verveling op het werk. Volgens dat onderzoek had 15 procent van de werknemers een bore-out. En uit cijfers van het CBS blijkt dat vooral jongeren tot 25 jaar een onderwijsniveau hebben dat hoger is dan het niveau dat het meest voorkomt binnen hun beroep. Ongeveer de helft van de hoger opgeleide jongeren die geen onderwijs meer volgen had in het derde kwartaal van 2015 een baan van middelbaar of lager onderwijsniveau.

Bij 35-plussers zijn het vaak vrouwen die een baan hebben onder hun onderwijsniveau, blijkt uit het CBS-onderzoek. Het gevolg kan zijn: verveling, niet uitgedaagd worden op het werk.

Marieke Bos (25) uit Bodegraven weet wat het is om je te vervelen op je werk. Op de salesafdeling bij een evenementenlocatie was ze verantwoordelijk voor het binnenhalen van zakelijke boekingen. „Het was eenzijdig werk, met als enige doel het maken van omzet. Daarbij was ik de enige met deze functie in het bedrijf en zat ik alleen op een kamer. Ik kon dus weinig samenwerken, terwijl ik graag mensen om mij heen heb. Langzaam sukkelde ik in. Ik had geen zin meer om naar mijn werk te gaan, had veel negatieve gedachten en raakte het geloof in mijzelf kwijt. Onder het mom ”gewoon doorzetten, het wordt vast wel weer beter en leuker, gewoon nog een tandje erbij”, ging ik toch door. Uiteindelijk kon ik me niet meer concentreren en kreeg ik last van hyperventilatie, paniekaanvallen en begon ik me terug te trekken uit contacten met anderen. De echte Marieke is een streber, enthousiast, houdt van samenwerken, elkaar inspireren en brainstormen. Dat was ik helemaal kwijt.”

Ruimte en mogelijkheden

Hilde Mariën herkent de klachten als geen ander. Als coach begeleidt ze individuen en bedrijven op het gebied van bore-out, burn-out, keuzes maken en andere aan werk en stress gerelateerde thema’s. Vanuit haar praktijk in het Belgische Mechelen merkt ze al snel op dat ze veel vragen over bore-out uit Nederland krijgt. „Wellicht omdat het daar minder bekend is of er meer een taboe op rust”, is haar voorzichtige analyse.

Het is dan ook haar grote missie om leidinggevenden en overheden bekender te maken met het thema, zodat meer preventie mogelijk wordt. „Leidinggevenden spelen een heel belangrijke rol in het voorkomen van bore-out. Werknemers hebben namelijk het meest behoefte aan vrijheid, rust en erkenning. Als een van die drie onder druk komt te staan, ligt een bore-out op de loer. Mensen zijn innovatieve wezens, maar moeten daar wel de ruimte en mogelijkheden voor krijgen.”

Volgens Mariën heeft bore-out alles te maken met verveling. „In de ruimste zin van het woord. Het meest simpele voorbeeld is te weinig werk, maar het kan ook gaan over te weinig interessant werk, te weinig uitdaging of te weinig zingeving in werk. Als je je de hele dag afvraagt of dat wat je doet bijdraagt aan het grotere geheel, kan er ook verveling optreden.”

Lamlendig

Die zingevingsvraag in combinatie met te weinig uitdaging kent Arno (35). Omdat hij nog midden in de situatie zit, wil hij niet met zijn eigen naam in de krant, maar doet hij wel graag zijn verhaal. „Ik werk bij een bank waar de top gereorganiseerd wordt. De ene baas is aan het afronden, de andere baas moet nog beginnen. Dan ontstaat er grote stilte op het gebied van toekomstvisie en beleid, waardoor ik als manager van een afdeling met 35 man alleen nog maar bezig ben met operationele zaken, de korte termijn. Zaken die ik gemakkelijk in 24 van de 36 uur kan afhandelen, terwijl ik geloof dat ik pas echt het verschil kan maken als ik mij voor meer dan 100 procent inzet. Iedereen in mijn omgeving zit in dit schuitje en trekt zo veel mogelijk taken naar zich toe, waardoor er onvoldoende werk overblijft.”

Het resultaat is dat deze vader van drie jonge kinderen ’s avonds lamlendig thuiskomt. „De motivatie is weg, vrijwel alles wat ik doe wordt een verplichting, een sleur. Ik hang ’s avonds veel vaker op de bank dan mij lief is en ben minder positief tegenover mijn vrouw en kinderen. Afgelopen zaterdag was ik opeens weer ruim een uur met onze jongens met lego aan het bouwen. Dat deed ik een halfjaar geleden veel vaker, ook doordeweeks. Van die energieke, opgeruimde, creatieve vader is even weinig te zien.”

Er zijn veel verschillende oorzaken die een bore-out kunnen aanwakkeren, weet Mariën. „Hoogbegaafdheid kan een rol spelen. Maar ook treft bore-out mensen die te beleefd en te volgzaam zijn. Mensen die weinig initiatieven nemen, maar wachten op een order of bevel. Dat kan komen door belemmerende overtuigingen zoals ”de baas weet het vast beter” of ”ik mag als vrouw geen ambitie hebben, want dan kom ik over als een bitch” of ”in onze familie zijn we allemaal arbeider of allemaal kenniswerkers, dus ik ook”, terwijl dat misschien helemaal niet bij je talenten en persoonlijkheid past.

Anderen zitten vast in hun zogenoemde gouden kooi: een goede positie, mooi loon, fijne bedrijfsauto. Ook al vervelen ze zich te pletter, zij vinden het moeilijk die zekerheid –hoe zeker is die zekerheid overigens echt?– in te wisselen voor een meer uitdagende job.

Ook een oorzaak zijn bedrijven met strikte procedures en een overdaad aan regels die het initiatief van de werknemer beknotten. Fouten maken is in zo’n omgeving namelijk vaak not done, maar zonder fouten geen innovatie. Als laatste noem ik de micromanagende baas. De leidinggevende die alle initiatief van zijn werknemers beknot, uit angst de positie of controle te verliezen, of omdat hij of zij het beter denkt te weten. Ook dat werkt verveling in de hand.”

Privézaken

Mensen bij wie de verveling overmatig wordt, krijgen te maken met vermoeidheid, emotionele prikkelbaarheid, stressklachten, hoofdpijn, slecht slapen en piekeren. Allemaal symptomen van een bore-out én een burn-out. Het is dan ook niet gek dat een bore-out dikwijls voor burn-out wordt aangezien, aldus Mariën.

„Daarbij kunnen mensen een kei worden in het omgaan met verveling. Ze handelen privézaken af op het werk, maar zorgen altijd dat er iets van werk binnen handbereik is voor het geval er iemand langskomt. Of ze gaan werk sparen, en maken alsnog overuren als de deadline dichtbij komt. Daarbij worden veel werknemers met bore-out onzeker over hun kunnen: Waarom krijg ik geen interessante taken toebedeeld? Word ik wel serieus genomen? Daardoor brokkelt de daadkracht steeds verder af, terwijl deze mensen juist gebaat zijn met nieuwe uitdagingen, binnen of buiten het werk, het liefst zo snel mogelijk. Want hoe langer de verveling aanhoudt, hoe minder zelfvertrouwen en daadkracht.”

Genoeg!

Het was op een zaterdag dat de situatie bij Marieke onhoudbaar werd. „Toen mijn man thuiskwam van zijn werk, kreeg ik een enorme paniekaanval. „Nu is het genoeg! Maandag meld je je ziek”, zei hij kordaat. Uiteindelijk heb ik tien weken thuisgezeten. Ik bezocht in die tijd een coach die zei: „Ik zie geen burn-out, Marieke, maar iemand die hongert naar uitdaging.” Een geweldige ontdekking. Het was mij allemaal niet te veel, maar veel te saai!”

Inmiddels werkt Marieke op de leerlingenadministratie van een grote middelbare school in Rotterdam. Een dynamische omgeving waar ze energie van krijgt. „Daarbij heb ik ontdekt dat werk niet je enige uitdaging hoeft te zijn. Thuis ben ik mij ook aan het verdiepen in wat ik leuk vind. Ik ben vooral veel meer Marieke geworden. Een vrouw die met een open hart in het leven staat en voor wie ontmoetingen het leven zinvol maken. Ik dank God dat ik dat door dit proces mocht leren.”

Transparant

Arno heeft er inmiddels een tiental interne en externe sollicitaties opzitten om uit de spiraal van verveling te stappen. „Ik ben wel bang dat ik te snel kies voor een weg uit de verveling, in plaats van een goede baan die echt bij me past. Daarbij voel ik de loyaliteit aan mijn team, dat mij graag ziet blijven. Los daarvan vraag ik me af of ik er zelf nog wel uit kom. Ben ik, zoals ik me nu voel, in staat nieuwe keuzes te maken en waar nodig de hulpvraag te stellen? Ben ik transparant genoeg over wat ik echt voel en ervaar? Een bore-out hebben op je werk is toch een beetje not done. Het voelt kwetsbaar om het dan toe te geven. Misschien is het een idee dat mensen met een bore-out elkaar op een onlineplatform kunnen ontmoeten, een paar weken van baan wisselen en elkaar zo stimuleren nieuwe uitdagingen te zoeken. Daar ben ik wel voor in.”

Uit vastgeroeste patronen

Hilde Mariën drukt mensen die zich op het werk vaak vervelen op het hart vooral eerst weer initiatieven te nemen. „Ga ervan uit dat je bent aangenomen vanwege je vaardigheden, kennis en inzicht. Ga daarmee aan de slag. Stel jezelf de vraag: Stel dat er niets kon mislukken, wat zou ik dan als eerste doen? En welke stappen kan ik nu al in die richting zetten? Kom uit vastgeroeste patronen en vraag daarbij hulp als dat nodig is.”

Voor mensen die al een bore-out hebben, is het goed een werkpauze te nemen, zegt Mariën. „Neem ziekteverlof op en ga in privétijd op zoek naar uitdaging: een sport, werken in de tuin – fysiek bezig zijn is het belangrijkste. Probeer daarbij antwoord te vinden op vragen als: Hoe zit mijn karakter in elkaar? Waar liggen mijn talenten, wat is zingeving voor mij en welke bijdrage wil ik leveren? Dat is een langer proces, maar helpt je wel verder in de zoektocht naar een geschikte werkomgeving.”