De boodschap dat de griepprik geen bewezen voordelen heeft, wordt dr. Dick Bijl niet door ieder in dank afgenomen. Toch ziet hij geen redenen om zijn standpunt aan te passen. „Ik baseer me graag op deugdelijk onderzoek.”
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was bepaald niet vrolijk over de uitlatingen van dr. Dick Bijl, eind 2011. Via het NOS-journaal en TROS Radar plaatste de toenmalige hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin grote vraagtekens bij het nut van de griepprik. Vooral bij de Gezondheidsraad en het RIVM gaf het de nodige deining. Door deze organen werd en wordt de griepprik juist gepromoot.
Bijl zag in de achterliggende jaren geen reden om zijn standpunt te herzien, getuige zijn nieuwste boek: ”Griep. Prikken, slikken of heel voorzichtig niets doen?” De laatste optie is wat de Utrechtse epidemioloog betreft de verstandigste. „Ik sta niet negatief tegenover vaccineren, maar er moet wel hard wetenschappelijk bewijs over het effect en de veiligheid zijn. Bij de DKTP- en de BMR-vaccinatie is dat het geval. Bij de griepprik niet.”
Bijl baseert zich voor zijn boeken en artikelen op onderzoeksrapporten uit de zogeheten Cochrane-bibliotheek. Daarin wordt alleen kwalitatief hoogwaardig onderzoek opgenomen, getoetst door onafhankelijke wetenschappers zoals epidemioloog Tom Jefferson van de universiteit van Oxford. „Jefferson is gestopt met het publiceren van updates over het griepvaccin, omdat hij dat zinloos acht. De vermeende werking van de griepprik is vrijwel geheel gebaseerd op observationeel onderzoek, een kwalitatief zwakke vorm van onderzoek. Het kan aanvullende betekenis hebben bij het opsporen van zeer zeldzame bijwerkingen, maar gerandomiseerd dubbelblind onderzoek dient de norm te zijn.”
Uw boek wekt niet de indruk dat de risico’s van de griepprik groot zijn?
„Dat is waar, maar bij een enkeling kunnen er toch ernstige bijwerkingen optreden, zoals uitval van een deel van het zenuwstelsel. Zo’n risico zou voor mij nog acceptabel zijn als de griepprik ernstige complicaties van influenza of zelfs sterfte voorkomt, maar dat is nog nooit aangetoond. Op z’n best worden de verschijnselen wat gedempt. Daar ga je toch geen grote overheidscampagne voor opzetten, bekostigd met gemeenschapsgeld?”
Wat is uw hoofdbezwaar tegen de griepprik?
„De schijnzekerheid die bij de bevolking wordt gecreëerd. Je zou met die prik niet alleen jezelf, maar ook andere mensen beschermen. Werkers in de gezondheidszorg krijgen het vaccin daarom zelfs opgedrongen. Terwijl een goede onderbouwing ontbreekt. Dat vind ik kwalijk.”
U wijst in uw boek op belangenverstrengeling bij virologen zoals Ab Osterhaus. Daarin ziet u geen keer ten goede?
„Nee, in de Gezondheidsraad zitten nog steeds mensen die banden hebben met de farmaceutische industrie. Het beleid is nu dat ze niet mogen meebeslissen over middelen van bedrijven waarbij ze betrokken zijn, maar dan heeft de beïnvloeding al plaatsgevonden. Helaas zijn er aan de universiteiten vrijwel geen onderzoeksgroepen meer die onafhankelijk van de industrie werken. Ze moeten wel, om geld binnen te krijgen. Intussen is overvloedig aangetoond dat deze binding onderzoeken beïnvloedt, daar geef ik in mijn boek concrete voorbeelden van.
De beïnvloeding is er ook langs andere kanalen. Voorzitter van de European Scientific Working Group on Influenza is Ab Osterhaus. Die verspreidt al decennialang doemscenario’s bij virusinfecties, terwijl hij forse belangen heeft in bedrijven die vaccins produceren. Denk aan zijn rol bij de Mexicaanse griep in 2009.”
Welke lessen hadden getrokken moeten worden uit het beleid rond de Mexicaanse griep?
„Voorkom belangenverstrengeling en zorg voor een open, eerlijke communicatie. Daaraan ontbreekt het ook nu weer. Kritische deskundigen worden buiten de deur gehouden. Daarmee voed je het wantrouwen. Mijn eenvoudige vraag aan het RIVM is: maak openbaar op basis van welke onderzoeken en rekenmodellen beslissingen worden genomen. Ik heb er begrip voor dat je bij zo’n nieuw virus besluiten moet nemen op basis van beperkte kennis, maar dat is een reden te meer om zo open mogelijk te zijn over de grond van die besluiten. Er is overigens wereldwijd intussen heel veel over Covid-19 bekend. Onderzoeksresultaten, al dan niet voorlopig, moeten worden gedeeld met alle deskundigen, ook de kritische.”
Hoe beoordeelt u de versnelde ontwikkeling van een vaccin?
„Normaal kost zo’n proces tien jaar; nu gebeurt het binnen een jaar. Dat komt de kwaliteit en de veiligheid niet ten goede. De zorgvuldigheidsregels zijn niet voor niets opgesteld. Mogelijke bijwerkingen kunnen in zo’n korte termijn onvoldoende worden vastgesteld. Bovendien vraag ik me af wat het effect van het vaccin zal zijn. Waarschijnlijk zal alleen het aantal besmettingen erdoor worden teruggedrongen. Dan moet je wel heel zeker zijn over de veiligheid. Tegen GlaxoSmithKline, producent van een vaccin tegen de Mexicaanse griep, loopt nog steeds een rechtszaak over ernstige bijwerkingen bij een aantal mensen. De ernst van Covid-19 wil ik zeker niet bagatelliseren. Ik begrijp dat men onder hoge druk een effectief middel probeert te vinden, maar een gouden regel in de geneeskunde is dat je de patiënt geen schade moet toebrengen. Wees in ieder geval heel open over de onzekerheden en risico’s bij zo’n versneld ontwikkeld vaccin. Dan kunnen burgers zelf bepalen of ze die willen accepteren. Een groot probleem is dat in de top van het ministerie van VWS geen mensen met inhoudelijke deskundigheid zitten. Die bestaat uit economen, bestuurskundigen en financieel specialisten, niet uit artsen, farmaceuten en epidemiologen.”
Wat verwacht u van de virusremmer remdesivir?
„Die is vanwege Covid-19 versneld geregistreerd, maar ook voor dit middel geldt dat het slecht is onderzocht. Mensen die het gebruiken herstellen vaak sneller, maar er is geen statistisch significant verschil in sterfte en de bijwerkingen zijn onvoldoende bekend. Een deel van de artsen die betrokken waren bij het onderzoek naar de werking van remdesivir heeft banden met fabrikant Gilead; dan kun je de uitkomst voorspellen.”
U bent wel érg kritisch over veel medicijnen en vaccins.
„Daar is alle reden voor. Bijwerkingen van medicijnen zijn wereldwijd doodsoorzaak nummer drie, na hart- en vaatziekten en kanker. Ik heb niets tegen medicijnen en vaccins, wel tegen middelen die bewezen meer kwaad dan goed doen of waarvan de risico’s niet bekend zijn.”
Maakt u straks gebruik van een vaccin tegen Covid-19?
„Dat ben ik niet van plan. Ik verwacht meer van een gezonde leefstijl.”
Dick Bijl
Dick Bijl (1956) specialiseerde zich na zijn medische opleiding tot huisarts en epidemioloog. Van 1987 tot 2003 was hij werkzaam als huisarts en onderzoeker. In 2006 promoveerde hij op een dissertatie over depressie bij ouderen in de huisartsenpraktijk. In 1995 trad Bijl bij het onafhankelijke Geneesmiddelenbulletin aan als redacteur, tien jaar later werd hij benoemd tot hoofdredacteur. Onder druk van het ministerie van VWS zag hij zich in 2017 gedwongen deze functie neer te leggen, vanwege zijn kritische instelling. Als zelfstandig ondernemer geeft hij nu lezingen over de (vermeende) werking en kwalijke bijwerkingen van geneesmiddelen en publiceert hij over dit onderwerp. In 2018 verscheen ”Het pillenprobleem”, vorig jaar ”Antidepressiva en depressie”. Onlangs kwam zijn jongste boek uit: ”Griep. Prikken, slikken of heel voorzichtig niets doen?” (uitg. De Graaf; 190 blz.; € 22,50.) Sinds 2016 is Bijl president van de International Society of Drug Bulletins (ISDB), een orgaan dat zich inzet voor het versterken van de internationale uitwisseling van hoogwaardige informatie over medische behandelingen en medicatie.
