Het coronavirus toont de kwetsbaarheid van de huidige samenleving. Veel medische apparatuur met bijbehorende elektronica werd ingezet. Maar wat te doen als deze apparatuur ineens grootschalig wordt uitgeschakeld? Dit scenario is realistisch bij een verrassingsaanval waarbij een tegenstander het wapen van de elektromagnetische (im)puls (EMP) inzet. Een grootschalige bescherming is hiertegen nauwelijks mogelijk. De samenleving wordt dan decennia teruggezet. Desondanks houdt de wereldgemeenschap de (snelle) verspreiding van dit soort wapens niet tegen.

Efficiënt

Toch zijn de gevolgen van de EMP al zo’n zestig jaar bekend. In 1962 namen de Amerikanen kernproeven in de Stille Oceaan bij Johnston Island. Zo was in juli 1962 na een kernproef twintig minuten lang een speciale aurora waarneembaar boven de Samoa-eilanden, ruim 3200 kilometer van de testlocatie. En op Hawaï, op ruim 800 kilometer, vielen de straatverlichting en telefoonverbindingen uit. Ook nam de Sovjet-Unie proeven met een EMP-wapen: in Kazachstan werd in 1962 een energiecentrale op 300 km afstand in enkele seconden door een EMP-kernbom vernietigd.

De EMP-bom is efficiënt: een EMP-kernkop hoeft niet terug te keren naar de atmosfeer van de aarde om zijn gronddoel te bereiken – in tegenstelling tot andere wapens met explosieve (kern)ladingen. De explosie gebeurt in de ruimte, waar EMP-wapens hoge doses gammastralen verspreiden. Hierbij overtreedt men dan het Ruimteverdrag uit 1967, dat het gebruik van de ruimte voor oorlogsdoeleinden verbiedt.

De enorme energie-uitbarsting veroorzaakt een kortstondige EMP van hoge frequentie. Een ‘gewone’ EMP-bom zorgt voor een krachtige elektromagnetisch puls van 10.000 tot 25.000 volt per één meter draad. Alle bedrading en alle elektronische onderdelen, zoals microchips, worden dan letterlijk oververhit. Alle elektriciteitsnetten in een gebied van 4700 vierkante kilometer worden uitgeschakeld. In een gebied van duizenden vierkante kilometers raken elektronische apparaten in (zieken)huizen tot en met nucleaire installaties langdurig onbruikbaar.

Als zo’n bom op 500 kilometer hoogte boven Midden-Duitsland explodeert, wordt een groot deel van Europa in één moment volledig uitgeschakeld. Een EMP-bom op 300 kilometer hoogte boven de VS treft een groot deel van Amerika.

Noord-Korea

EMP-bommen kennen minder krachtige varianten, die op lagere hoogte worden gebruikt. Zij zijn bedoeld om gericht een speciaal doel uit te schakelen.

Sterke varianten zijn de super-EMP-bommen. Ze produceren voldoende gammastralen om de strategische communicatie- en inlichtingenarchitectuur van ”vijandelijke” grootmachten te vernietigen. Volgens deskundigen zouden China, Rusland en Noord-Korea deze superwapens hebben, de Verenigde Staten nog niet. Rusland zou een super-EMP-wapen hebben ontworpen dat meer gammastralen produceert dan een kernbom van 25 megaton.

Noord-Korea testte al in mei 2009 een super-EMP-wapen dat voldoende gammastralen produceerde om vrijwel het complete Amerikaanse elektriciteitsnet te verwoesten. Zoals bekend werkt Noord-Korea al jaren samen met Iran, zodat Iran intussen EMP-bommen heeft die een groot deel van het Midden-Oosten kunnen treffen. Om zich te verdedigen, heeft Israël vergelijkbare wapens ontwikkeld.

De bommen vereisen geen grote nauwkeurigheid. De lanceermiddelen zijn: korte-, lange- of middellangeafstandsraketten, kruisraketten en antischeepsraketten of zelfs hypersonische raketten, die minstens vijf keer sneller zijn dan het geluid. „China heeft reeds hypersonische wapens ontwikkeld die kunnen worden uitgerust met (non-)nucleaire EMP-ladingen. Dit vergroot de kans op een verrassingsaanval tegen de Amerikaanse strijdkrachten in de Pacific en de Verenigde Staten”, meldde het in juni verschenen rapport ”China: EMP Threat” met als auteur dr. Pry, directeur van de invloedrijke Amerikaanse werkgroep EMP Task Force on National and Homeland Security.

Satellieten

Volgens Pry kan China satellieten lanceren die jarenlang rond de aarde draaien, en bij verrassing een EMP-aanval kunnen uitvoeren. Zo probeert het totalitaire China op land, op zee, in de lucht en zelfs in de ruimte zijn grenzen te vergroten.

Chinese (militaire) strategen gaven in het verleden aan dat de Amerikaanse informatiemaatschappij uiterst kwetsbaar is voor de EMP. In februari 2000 stond bijvoorbeeld in de krant van het centraal comité van de communistische partij in Sjanghai dat een EMP-aanval op Amerikaanse vliegdekschepen in de Zuid-Chinese Zee en de Stille Oceaan cruciaal was voor China.

Kortom: van de massavernietigingswapens zijn de EMP-wapens nog niet (grootschalig) gebruikt. De expansiedrang van totalitaire staten en de falende handhaving van het internationaal recht maken de kans op EMP- en cyberoorlogsvoering (de ”informatieoorlog”) in combinatie met andere (non-)nucleaire wapens helaas groter. Daarom: wie zou niet wenen over de mensheid en haar regeringsleiders, die zo’n Armageddon en wederzijdse zelfvernietiging mogelijk maken?

De auteur is politicoloog en beleidsonderzoeker. Hij was als beleids- en stafmedewerker werkzaam in de Tweede Kamer.