Jan Smelik: Zingen is essentieel voor het kerkzijn
Zingen is essentieel voor het kerkzijn, vindt hymnoloog en musicoloog dr. Jan Smelik uit Steenwijk.
Smelik is onder meer eindredacteur van Eredienst, verenigingsorgaan van de Vereniging van Gereformeerde Kerkmusici (VGK).
„De gezongen lofprijzing is een Bijbelse opdracht”, stelt Smelik. Als vanaf 1 juli kerkdiensten met maximaal 100 mensen zijn toegestaan, kan dat volgens hem dan ook niet zonder dat er wordt gezongen. „Uit het Oude en Nieuwe Testament leren we dat het loven van God de essentie is van het hele kerkzijn en dus ook van de kerkdienst. Via de gezongen lofprijzing komt het Woord in de gemeente wonen, zoals in Kolossenzen 3 en Efeze 5 staat. Het zingen maakt deel uit van de Woordverkondiging. Door te zingen uiten we niet alleen ons geloof, maar het geloof komt op die manier ook naar ons toe. Het is een manier waarop de Geest ons de woorden op de lippen legt. Dat is een van de redenen waarom Calvijn het zingen zo waardeert.”
Wat waren Calvijns argumenten?
„Calvijn zegt dat in een kerkdienst drie dingen noodzakelijk zijn: het Woord, de sacramenten en de gebeden. De gebeden splitst hij uit naar gesproken en gezongen gebeden. Onder de laatste schaart hij ook het kerklied. Dat geeft al wel aan dat een kerkdienst niet zonder kan. Calvijn geeft ook aan dat die gezongen gebeden een hogere actieradius hebben dan het gesproken woord, want door de melodie komt de tekst veel dieper in de mens te zitten. Dat is een algemene gedachte die in de tijd van Calvijn heerste. De melodie werkt als een trechter waardoor het Woord bij de mens binnenkomt.”
Samen zingen is ook goed voor de betrokkenheid van de gemeente?
„Het gezamenlijk zingen verbroedert letterlijk en figuurlijk. Er zijn onlangs in Oxford onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat mensen die samen zingen sneller en beter een eenheid opbouwen. En wat is nu gemeenschapsvormender dan het samen zingen? In die zin heeft het ook met gemeenteopbouw te maken.”
Er kleven wel risico’s aan het samen zingen in een afgesloten ruimte.
„Daar ben ik me van bewust. Voorop staat dat we de richtlijnen van de overheid nauwgezet in acht moeten nemen om risico’s zo veel mogelijk te vermijden. Toch is het goed om te zoeken naar een vorm waarbij de liederen kunnen blijven klinken in de gemeente. Wat mij betreft is een tussenoplossing dat een aantal goede zangers namens de gemeente zingt. Dan komt het Woord ook op die manier bij de gemeenteleden terecht. Wat dat betreft hebben veel gemeenten in de afgelopen weken ervaring kunnen opdoen in de online-diensten waarbij een beperkt aantal mensen de zang verzorgde.”
Maar er gaat niets boven volwaardige gemeentezang.
„Zelf actief meezingen heeft absoluut de voorkeur. Maar ook het luisteren naar een gezongen tekst heeft een meerwaarde boven een gesproken tekst. Een melodie blijft in het hoofd hangen. Het zingen met een beperkt aantal gemeenteleden is niet optimaal, maar in deze crisistijd kan niet alles optimaal zijn. Het is in ieder geval beter dan de lofprijzing helemaal achterwege te laten.”
