Voorganger Alfrery Lictor Cruz Canseco stapt na de zondagse dienst in zijn auto, als plotseling een gewapende man de predikant van dichtbij neerschiet. De aanvaller probeert te ontsnappen, maar gemeenteleden weten dat te verhinderen. Canseco overlijdt op weg naar het ziekenhuis.

De dodelijke schietpartij, die plaatsvond in augustus 2019 in het zuidwesten van Mexico, was er een uit een reeks van aanvallen op religieuze leiders in het land. Zo werd twee weken eerder een predikant ontvoerd en in november van dat jaar volgde de moord op een evangelische voorganger in de noordwestelijke stad Ciudad Cuauhtemoc.

Dat dit geen incidenten zijn, blijkt wel uit de cijfers. In het afgelopen decennium zijn er 44 rooms-katholieke priesters vermoord in het land, van wie 7 in 2019. Protestantse leiders melden soortgelijke ontwikkelingen in hun denominaties, schrijft de organisatie Christian Solidarity Worldwide (CSW) in een recent gepubliceerd rapport.

In de meeste gevallen moeten de daders gezocht worden onder leden van gewelddadige criminele groeperingen, aldus CSW. De redenen van hen om geestelijken aan te vallen, zijn divers.

Drugsbendes zien kerken onder andere als een aantrekkelijk doelwit voor afpersing en als middel voor het witwassen van geld. Chito Aguilar, een voormalige drugshandelaar die later predikant werd, zei in 2018 tegen World Watch Monitor dat christenen lange tijd als een makkelijk slachtoffer werden gezien omdat ze het losgeld bij een ontvoering toch wel zouden betalen.

Daarnaast vormen kerkdiensten een eenvoudige manier om in korte tijd veel mensen te kunnen beroven. „Acht mensen lopen een kerk binnen, een of twee blijven bij de deuren en de anderen gaan horloges, ringen en portemonnees verzamelen”, aldus Aguilar.

Loyaliteit

Daarnaast beschouwen bendes kerkleiders als een bedreiging voor hun invloed. Van burgers in gebieden die in handen zijn van criminele groepen, wordt totale medewerking verwacht. Religieuze groepen worden vaak gezien als concurrent voor de loyaliteit van de bevolking, aldus CSW.

„Wanneer een christen zich gaat bezighouden met sociaal werk, bijvoorbeeld het opzetten van een drugsrehabilitatiekliniek of het organiseren van jeugdwerk, is dat een directe bedreiging voor de activiteiten en belangen van de georganiseerde misdaad omdat het de jongeren van hen afneemt”, zegt onderzoeker Dennis Petri van Open Doors.

Het geweld raakt iedereen in de samenleving, verklaart hij, maar christenen die hun geloof actief uitdragen zijn extra kwetsbaar. Omdat kerkleiders relatief vaak onrecht in de samenleving aan de kaak stellen, ligt een conflict makkelijk op de loer.

Religieuze leiders die niet aan de eisen van de criminele groepen tegemoetkomen, krijgen vaak de waarschuwing „vertrek of sterf”, zegt CSW. De moordcijfers in het land geven aan dat dit geen loze bedreiging is. Kerkleiders in Mexico noemen de dreiging van criminele bendes het grootste gevaar voor de kerk.

De Mexicaanse grondwet garandeert vrijheid van godsdienst. Ondanks dat veel burgers ongehinderd kunnen samenkomen, heeft een aanzienlijk percentage te maken met schendingen van deze vrijheid. Een klimaat van wetteloosheid en straffeloosheid geeft criminelen vrij spel. Open Doors signaleert in het laatste jaarrapport dat de georganiseerde misdaad in Mexico de laatste jaren sterk is toegenomen.

De incidenten die hulporganisaties opmerken, zijn slechts een topje van de ijsberg. Veel slachtoffers of familieleden houden uit angst voor vergelding hun mond dicht. Vorig jaar maakte een predikant in het plaatsje Zacatecas melding van bedreigingen door een criminele bende. Niet veel later werd zijn vrouw ontvoerd.

Beschermheilige

Niet alleen het criminele geweld, ook gedwongen deelname aan religieuze activiteiten maakt het protestanten in het overwegend rooms-katholieke Mexico moeilijk. Ondanks dat rooms-katholieken eveneens het slachtoffer zijn van criminele bendes, zijn zij in sommige gebieden juist de motor achter de onderdrukking van christelijke minderheden, schrijft CSW.

Van burgers wordt vaak verwacht dat alle leden van een gemeenschap deelnemen aan religieuze activiteiten, bijvoorbeeld ter ere van de plaatselijke rooms-katholieke beschermheilige. Wanneer protestanten dat weigeren, worden ze bedreigd met boetes en het afsluiten van water en elektriciteit.

Criminele bende promoot eigen religie

Voor sommige criminele groepen in Mexico vormen religieuze opvattingen een onderdeel van hun identiteit en promoten zij die op een agressieve manier. Dit brengt deze bendes in conflict met religieuze leiders die deze opvattingen niet delen, schrijft de organisatie Christian Solidarity Worldwide in een recent rapport.

Twee bekende drugskartels met een semireligieus karakter waren La Familia Michoacana en Los Caballeros Templares (Tempeliers, een christelijke kruisridderorde) in de Mexicaanse staat Michoacan. Zij hebben de religieuze componenten van hun organisatie, die veel weghad van een sekte, actief gepromoot. Als gevolg daarvan trokken veel geestelijken weg uit het gebied.