Dankdag met gebalde vuisten
De afgelopen weken waren er heel wat spandoeken te zien. Boeren trokken massaal naar het Malieveld en naar de provinciehoofdsteden. Ook bouwbedrijven klaagden hun nood in Den Haag. Intussen brak de eerste woensdag van november aan: dankdag voor gewas en arbeid. Maar valt dat wel te verenigen, zo’n gezamenlijke vuist ballen naar de overheid en daarna de handen vouwen voor de hoogste Koning?
Om uiteenlopende redenen staat zowel de boeren als de bouwers het water aan de lippen. Het is heel begrijpelijk dat ze hun ongenoegen laten blijken. Niet voor niets buigt het kabinet zich deze week over ingrijpende maatregelen om uit de impasse te komen. Daarbij komen zelfs rigoureuze plannen op tafel als de autoloze zondag. Ieder voelt aan dat deze problemen niet meer op te lossen vallen met de kaasschaaf.
Tegelijkertijd is langzamerhand de situatie ontstaan dat weinig mensen meer de bomen door het bos kunnen zien. Het houdt niet op bij stikstofdepositie in natuurgebieden en PFAS in de bodem. Fijnstof bedreigt de gezondheid van mensen met hart- en longklachten. De rook van houtkachels is schadelijker dan de uitlaat van dieselmotoren. Bestrijdingsmiddelen leiden tot afname van de biodiversiteit. De aarde warmt op en dat komt deels door menselijk handelen. Verder van huis drijft er plastic soep in de oceaan. Miljoenen mensen wonen zo dicht bij de kust dat de zeespiegelstijging binnen enkele decennia hun woonplek bedreigt. Bosbranden vernielen nu jaarlijks twee keer zo’n grote oppervlakte als dertig, veertig jaar geleden. De luchtvervuiling in Indiase steden is zo erg dat een dag ademen gelijk staat aan het roken van vijftig sigaretten.
Zo’n opsomming laat zien hoe complex de vragen rond milieu en duurzaamheid zijn, maar ook dat er veel onduidelijkheid bestaat. Het geeft daarom geen pas de schuld eenzijdig bij één beroepsgroep te leggen.
Maar de voorbeelden laten óók zien dat de mens per saldo een negatieve invloed heeft op zijn omgeving. Somber uitgedrukt: met zijn levensstijl pleegt hij roofbouw op de planeet. Simpele oplossingen bestaan niet, er is behoefte aan een integrale aanpak – maar er is ook een persoonlijke verantwoordelijkheid waarbij ieder de handen uit de mouwen zal moeten steken. Dat zal een stuk verder moeten gaan dan een beetje minder gas geven op de snelweg. Het is ook duidelijk dat de agrarische sector daarbij niet ontzien zal worden.
En dan toch dankdag voor gewas en arbeid? In vroeger eeuwen riep de overheid regelmatig op tot een zogenoemde dank- én bededag. Predikanten lazen de brief van de kansel en riepen enerzijds op tot dankzegging, maar tegelijk tot verootmoediging en bekering. Op deze dankdag is het een goede zaak om, zoals gevraagd werd, te bidden om wijsheid voor de overheid en in het bijzonder voor de minister van Landbouw. Maar daarbij mogen die andere elementen niet ontbreken: schuldbelijdenis en bekering, persoonlijk, maar ook ten aanzien van het omgaan met Gods schepping.
