Maatregelen die „zoden aan de dijk zetten” zijn onontkoombaar, zei voorzitter Johan Remkes van het Adviescollege Stikstofproblematiek woensdag bij de presentatie van het advies om Nederland uit het stikstofmoeras te trekken. De oud-minster schuwt scherpe uitspraken niet: „Soms zijn scherpe keuzes nodig om ervoor te zorgen dat natuur en vooruitgang hand in hand gaan” en: „De tijd van juridische trucs en listen is voorbij.”

Het probleem is bekend: op pakweg 120 van de ruim 160 beschermde natuurgebieden in Nederland slaat zo veel stikstof neer, dat de soortenrijkdom ernstig wordt bedreigd. Gevoelige planten verdwijnen en in hun kielzog nemen ze bepaalde diersoorten mee. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) moest het tij keren en tegelijk weer de bouw van nieuwe veestallen en industrie, de ontwikkeling van woningbouwprojecten en de aanleg van wegen mogelijk maken. Maar de Raad van State oordeelde eind mei dat het in 2015 ingevoerde PAS in strijd is met Europese natuurwetgeving. Sindsdien liggen in het hele land meer dan 18.000 projecten stil.

Aanbevelingen

”Niet alles kan”, luidt de titel van het advies van de commissie-Remkes. En dat is ook de boodschap van het bonte gezelschap van tien specialisten die het rapport hebben opsteld. Overal waar stikstofuitstoot plaatsvindt, moet die omlaag.

Een van de concrete aanbevelingen is verlaging van de maximumsnelheid op veel wegen. „Dat scheelt in een klein land als Nederland echt maar heel weinig reistijd”, verklaarde Remkes.

De door boeren gevreesde generieke inkrimping van de veestapel is van tafel. De commissie ziet meer heil in gerichte maatregelen. Dat betekent dat agrarische bedrijven die veel stikstof uitstoten of verouderde stallen hebben en die in of bij natuurgebieden liggen, worden uitgekocht. „Dus warme sanering”, beklemtoonde de commissievoorzitter.

Koeien in de wei

Tot opluchting van de boeren mogen zij hun koeien voorlopig in de wei laten lopen. Ook het bemesten van hun grond wordt vooralsnog gedoogd, als het aan de commissie ligt. Beide activiteiten waren onder het PAS vrijgesteld maar nu dat van tafel is zou er formeel een vergunning voor moeten worden aangevraagd. Maar volgens de commissie is dat „niet werkbaar” en zou het „tot veel bureaucratie” leiden. De commissie wil er „nader onderzoek” naar doen en komt nog voor het einde van 2019 met een tussentijds advies.

Intussen is het nog maar de vraag of al die stilgelegde projecten snel verder kunnen. Landbouworganisatie LTO en ook ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vrezen van niet. Veehouders, bouwondernemingen, wegenbouwers en ook burgers die een nieuw huis willen kopen blijven nog in onzekerheid verkeren. Binnenkort dreigen al ondernemingen om te vallen door gebrek aan werk.

De bal ligt nu bij het kabinet en de provincies en gemeenten. Om vergunningtrajecten op te starten moeten lagere overheden weten waar ze aan toe zijn. Daarvoor zal het kabinet de kaders moeten scheppen. Minister Schouten van Landbouw, die namens het kabinet de kar trekt, laat weten dat het kabinet begin oktober met een reactie op de aanbevelingen van de commissie-Remkes naar de Tweede Kamer komt.

Duidelijk is dat Nederland nog lang niet uit het stikstofmoeras is. Voor het bedenken van oplossingen voor de lange termijn neemt de commissie-Remkes nog zeker tot mei 2020 de tijd.