„Als u ervoor kiest om niet te vaccineren, krijgt u een boete. We moeten onze kinderen en onze gezinnen beschermen.” Burgemeester DeBlasio van New York nam deze week forse maatregelen nadat er 285 gevallen van mazelen waren gemeld, vooral vanuit orthodox-joodse kringen. Wie weigert, riskeert een boete van 1000 dollar.

Voor het eerst in tientallen jaren grijpen autoriteiten in de VS op zo’n grote schaal naar het wapen van de vaccinatieplicht. Opvallender is echter dat dit keer bij de chassidische joden de mazelen uitbreken. De burgemeester van New York vreest dat de mazelenuitbraak onder orthodoxe joden nog niet op z’n hoogtepunt is. Zijn dwangmaatregel komt vlak voor het joodse paasfeest, dat dit jaar begint op de avond van 19 april, de Goede Vrijdag. Tijdens Pesach ontmoeten veel joodse families elkaar. Een ideale springplank voor het mazelenvirus.

Een groot deel van de mazelenpatiënten in Brooklyn is niet gevaccineerd. Dat roept de vraag op of bij orthodoxe joden dezelfde bezwaren tegen vaccinatie leven als in een deel van de gereformeerde gezindte. Integendeel, zegt opperrabbijn B. Jacobs uit Amersfoort. „Bescherming tegen ziekte is nodig, zonder enige twijfel. Al mijn kinderen en kleinkinderen zijn gevaccineerd. Je mag ook andere mensen niet in gevaar brengen.” Ouders hebben zelfs niet het recht om zich tegen de vaccinatie van hun kinderen te verzetten, schrijft zijn collega mr. drs. R. Evers, opperrabbijn in Düsseldorf: „De joods-Bijbelse traditie van meer dan 3300 jaar spreekt zich duidelijk uit voor een vaccinatieplicht.”

Hoe kan zo’n mazelenuitbraak in New York, waar circa 300.000 Joden wonen, dan ontstaan? De New York Times weet het antwoord, zo blijkt uit de kop boven een groot artikel van dinsdag: „‘Apen, ratten en varkens-DNA’: Hoe desinformatie de mazelenuitbraak onder ultra-orthodoxe joden aanwakkert.” De krant wijst, evenals diverse andere media, met de beschuldigende vinger naar een magazine: “Handboek over veiligheid van vaccins”. Het is een brochure van de anonieme actiegroep PEACH, die met name joden oproept om vaccinatie af te wijzen. Het is breed verspreid via e-mail maar er hangen ook posters in Joodse wijken met de aankondiging van urenlange praatprogramma’s waar mensen telefonisch vragen kunnen stellen.

Het handboek zet de lezers inderdaad direct op het verkeerde been. “Weet u wat er in een vaccin zit?” De lange opsomming begint met „menselijke cellen uit geaborteerde foetussen” en noemt dan een reeks chemische stoffen met vermeende nare eigenschappen: glutamaat („veroorzaakt leukemie, hersen-, darm- en lymfeklierkanker”), polysorbaat 80 („veroorzaakt kanker in dieren”), glutaaraldehyde („veroorzaakt geboortedefecten bij proefdieren”) en kwik („de symptomen van kwikvergiftiging lijken op die van autisme”). Je verbaast je erover dat zoveel kinderen de vaccinaties overleven.

Verder wijst de brochure op de gevaren van autisme („het verband tussen vaccins en autisme valt niet te ontkennen”) en wiegendood („vaccinatie is de meest voorkomende en meest te voorkomen oorzaak van kindersterfte”). Jarenlange studies hebben aangetoond dat beide beweringen pertinent onjuist zijn. Begin maart nog verscheen een Deens onderzoek onder 657.000 kinderen waarin geen enkel verband tussen vaccinatie en autisme gevonden kon worden. Ook de suggestie van de auteurs dat moeders gestimuleerd worden om abortus te plegen, zodat wetenschappers hun ongeboren kinderen kunnen gebruiken voor vaccins, raakt kant noch wal. De vaccins zelf bevatten ook geen cellen uit een foetus of embryo. Wel wordt er voor de productie van sommige vaccins inderdaad gebruik gemaakt van cellijnen die doorgekweekt zijn vanuit cellen die in de jaren zestig van de vorige eeuw eenmalig verkregen zijn uit een geaborteerde foetus.

De brochure beoogt vooral Joodse lezers. Die mogen vanwege de spijswetten geen middelen gebruiken waaraan dierenbloed en gelatine uit varkenshuid te pas kwamen, stelt een auteur. „Volledige kolder”, vindt rabbijn Jacobs. „Zelfs als het vaccin niet koosjer zou zijn, so what? Ik eet het toch niet? En zelfs als dat wel zo zou zijn en medici verklaren dat het noodzakelijk is, dan nog moeten we dit medicijn slikken.”

Een groep gezaghebbende Joodse wetgeleerden uit Israël gebruikt nog steviger taal in een rondgestuurd bericht. Deze rabbijnen wijzen op de Bijbelse plicht om iemands leven te redden: „Wie zich niet laat vaccineren is een moordenaar.”

Dat klinkt wellicht overdreven, maar mazelen is bepaald geen onschuldige kinderziekte. Het virus is zeer besmettelijk. Een van de grootste uitbraken op dit moment is die op de Filipijnen, met 46.503 ziektegevallen sinds begin 2018. Intussen zijn daarvan 554 mensen aan mazelen overleden, vooral kinderen. In ontwikkelingslanden kan de sterfte oplopen tot 1 op de 10 patiënten.

Kritisch prikken

Welke lessen bevat Brooklyn voor de Betuwe en andere gebieden waar de vaccinatiegraad laag is? Ook in de Biblebelt lijkt de discussie vooral te gaan over de mogelijke bijwerkingen van vaccins: ze zijn gevaarlijk en maken je kind ziek terwijl het nog gezond is. Die geluiden nemen de laatste jaren sterk toe. Veel argumenten die langskomen, zijn afkomstig van websites van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken en de stichting VaccinVrij. Die zijn weliswaar niet zo suggestief als de genoemde brochure van PEACH, maar leiden wel tot dezelfde bezwaren als de Amerikaanse joden uiten.

Dat roept de vraag op wat precies het motief is achter dit nieuwe verzet tegen vaccinatie. In de vele brochures hierover komen zowel medische als religieuze bezwaren naar voren. Het medische bezwaar, dat je door het vaccin jezelf onnodig een beetje ziek maakt, wordt feitelijk door niemand meer genoemd. „In het verleden speelde dat het vaccin soms juist de ziekte veroorzaakte waartegen het bedoeld was. Maar we moeten reëel zijn: dat element speelt in de discussie nauwelijks meer, die kans is nu nagenoeg uitgesloten”, zei ds. A. Schreuder uit Beekbergen in 2009.

Het religieuze bezwaar is dat het gebruik van zo’n voorbehoedmiddel strijdt met het geloof in Gods voorzienigheid: wie zulke middelen gebruikt, neemt zelf het heft in handen, wil los van God zijn, in plaats van de leiding van zijn leven geheel aan God toe te vertrouwen.

Haaks

Past dit afhankelijkheidsbesef wel bij het nieuwe motief dat nu de boventoon voert, over de gevaren van vaccins? Bang zijn voor bijwerkingen, angstvallig risico’s ontlopen, overbezorgdheid – dat staat haaks op het vaste vertrouwen dat ziekte en gezondheid de mens niet toevallig overkomen maar „ons van Zijn Vaderlijke hand toekomen.” Risico’s mogen niet zomaar genegeerd worden, maar wie zich afhankelijk weet van Gods trouwe zorg zal, ongeacht de keuze die hij maakt, het met Gods weg eens zijn.

De zeventiende-eeuwse Schotse predikant Samuel Rutherford schreef over die afhankelijkheid aan een zieke penvriendin: „Wij denken wel eens: Kan God ons niet in gemak en voorspoed naar de hemel brengen? Wie twijfelt daaraan? Maar Zijn oneindige wijsheid bedenkt en bepaalt het tegengestelde; en hoewel wij het niet kunnen zien, heeft Hij er toch een zeer rechtvaardige reden voor. (...) Mevrouw, wanneer u aan de andere zijde van het water komt en uw voet gezet hebt op de oever van de heerlijke eeuwigheid en terugkijkt naar het water en op uw vermoeiende reis, en in de heldere spiegel van eindeloze heerlijkheid dieper in Gods wijsheid zult blikken, dan zult u wel moeten zeggen: ‘Had God anders met mij gehandeld, ik zou nooit gekomen zijn tot de vreugde van deze kroon der heerlijkheid’.”