Tot verrassing van velen maakte het Nederlandse kabinet dinsdagavond bekend voor 680 miljoen euro aandelen te hebben gekocht in luchtvaartmaatschappij Air France-KLM. Daardoor heeft de Nederlandse Staat nu krap 13 procent aandelen in de holding, ongeveer evenveel als de Franse overheid.

Met de actie zegt de Nederlandse regering het „publieke belang” te dienen. Het kabinet wil voorkomen dat KLM het onderspit delft en probeert werkgelegenheid voor Schiphol te behouden. Binnen Air France-KLM rommelt het al langer. De angst bij KLM was dat topman Ben Smith van de Nederlandse KLM-topman Pieter Elbers af zou willen.

Hoe wijs is het dat de Nederlandse overheid aandelen koopt van Air France-KLM? Dr. Roel Kuiper, senator voor de ChristenUnie, zei woensdagmorgen „blij” te zijn met de actie van het kabinet. In zijn in 2014 publiceerde boek ”De terugkeer van het algemeen belang” bekritiseert Kuiper privatisering van overheidsbedrijven. „Met het aandeelhouderschap kan de Nederlandse regering haar invloed verstevigen op nationale ondernemingen als Schiphol en KLM. Daardoor dient het kabinet publieke belangen. Zo wil de regering zo veel mogelijk banen in Nederland behouden. Het is een goede zaak dat het kabinet probeert te voorkomen dat de Fransen de KLM als melkkoe gebruiken.”

Kan overheidssteun ertoe leiden dat bedrijven achterover gaan leunen?

Kuiper: „Nee. Dat is een discussie uit de jaren negentig. Die hoeven we nu niet te voeren. In verband met concurrentie van andere luchtvaartmaatschappijen heeft bijvoorbeeld de KLM genoeg prikkels om te gaan voor een scherpe bedrijfsvoering. Van achterover leunen is geen sprake. Vroeger werd over de NS wel gezegd: dat staatsbedrijf heeft weinig concurrentie te duchten en het mag wat ondernemingszin betreft wel een tandje scherper. Nou, de bedrijfsvoering binnen de NS is heel wat tandjes scherper geworden. Terwijl het nog steeds voor 100 procent een overheidsbedrijf is. Ik vind het een goede zaak dat bijvoorbeeld zaken als openbaar vervoer, water- en energievoorziening in handen van de staat zijn. Daarom betreur ik bijvoorbeeld de privatisering van de energiemarkt.”

KLM is een overbekend merk. Speelt zoiets een rol bij het besluit van het kabinet?

„Dat denk ik zeker. KLM is een icoon van de Nederlandse economie. Dat de regering zo’n nationaal en bekend bedrijf wil beschermen, vind ik een goede zaak. Ook met het oog op het inkomen van duizenden gezinnen. Al zal de overheid denk ik weer niet het inmiddels ook bekende hightechbedrijf ASML in de benen wil houden. Ja, er ligt wel een grijs gebied.”

De overheid helpt bijvoorbeeld ook niet een noodlijdende scheepswerf?

„Nee. Dat soort bedrijven komen en gaan. Na de Tweede Wereldoorlog hielp de overheid allerlei industrieën in de benen. Denk aan de staatsmijnen in Limburg. Nu is de opvolger daarvan, DSM, 100 procent een commercieel bedrijf. Dat geldt ook Hoogovens. Als dat bedrijf, ooit opgezet met steun van de staat, zou moeten sluiten, zou dat geweldig jammer zijn. Maar we zien het niet als overheidstaak zo’n onderneming overeind te houden.”