Mediaopvoeding is het reformatorische antwoord op de door de moderne media ontstane beeldcultuur. Je moet jongeren immers weerbaar en kritisch maken in hun omgaan hiermee.

Sommigen bedenken bij deze kritische omgang christelijke alternatieven; bijvoorbeeld voor YouTube (Jesustube). Anderen nemen liever meer afstand van de beeldcultuur en houden liefst alles buiten de deur.

Mediaopvoeding is echter niet een specifiek christelijk antwoord. Vanuit allerlei geledingen in de samenleving wordt geïnvesteerd in een verantwoorde omgang met moderne media. Bovendien werkt de methode – ook met een reformatorisch sausje – vanuit een “nee, tenzij” en heeft ze dus geen direct-positieve gerichtheid op God en Zijn Koninkrijk. Hooguit een indirecte.

Tastbaar

Maar bestaat dat dan, een visueel middel dat er primair op gericht is om Gods heerlijkheid en de dingen van Zijn Koninkrijk zichtbaar te maken? Het bestaat al sinds mensenheugenis en we noemen het anno 2019 ”christelijke symboliek”.

Zo’n 3500 jaar geleden kreeg het volk Israël met de wetgeving op Sinaï ook een beeldcultuur. Heel het godsdienstige, maar ook het maatschappelijke en politieke leven was een zichtbaar en tastbaar getuigenis van Wie God in Christus is voor een verloren mensheid. Het bevatte allemaal schaduwen van Zijn heilsplan en Zijn Koninkrijk (Kol. 2:17). Tijdens de offermaaltijden bijvoorbeeld proefde en zag de ware Israëliet: „smaakt en ziet dat de HEERE goed is” (Ps. 34:9).

Ook de eerste christenen waren nog gewend aan een cultuur vol symboliek. Maar gaandeweg de kerkgeschiedenis is de beeldcultuur uit de christelijke gemeente verdwenen. De joden daarentegen bewaren al eeuwenlang hun identiteit door middel van betekenisvolle symboliek.

Christelijke symboliek gaat niet in de eerste plaats over ons of wat wij van God ervaren hebben, maar over God Zelf en over Zijn Koninkrijk. Dat is de kracht van symboliek. Het werkt de vreze des Heeren niet, maar symbolen helpen ons wel om de onzichtbare werkelijkheid zichtbaar te maken, om ze een schaduw te geven. Zo maken we Gods majesteit zichtbaar door te gaan staan of te knielen tijdens het bidden en niet op onze stoel te blijven zitten! We moeten dus weer kerken met knielbanken bouwen. Of mag knielen alleen in de consistorie, of thuis voor het bed?

We kunnen leren van oude Joodse tradities. Bij de eerste les op de thoraschool kregen de kinderen honing op de vingertoppen. Terwijl de kinderen aan de honing mochten likken, zei de leraar: „Mogen Gods woorden zoet zijn, als de honing voor jullie mond. Mogen Gods woorden het meest verrukkelijke zijn dat jullie ooit hebben geproefd” (vergelijk Ps. 119:103). Om zo je kinderen te zegenen als ze hun snoepjes krijgen voor ze naar de kerk gaan!

Maaltijd

Ook in het vieren van oud en nieuw en christelijke feestdagen valt genoeg symboliek te leggen voor verootmoediging, de wederkomst, vreugde, vergeving en verzoening, vrede en vrijheid. Dit kan door middel van aantallen, licht, (ongezuurd en gezuurd) brood, gebruik van kleuren etcetera. Dan komen vanzelf de vragen („vader, waarom…?”) en de verhalen. Bijbels gefundeerde symboliek heeft vaak met voedsel te maken en leert ons zo ook weer de maaltijd te vieren. Of vieren we de feestdagen liever met de paashaas of met chocolade-eieren, vuurwerk en oliebollen? Uiteindelijk zijn dat ook symbolen…

Christelijke symboliek maakt de gezindheid van het hart zichtbaar. Zo is eerbare kleding niet alleen een symbool van Christus’ gerechtigheid maar ook van de goede werken die Hij voor ons voorbereid heeft om te doen. Eerbare kleding, zonder ons te versieren met goede werken, is dus een lege huls (1 Tim. 2:9-10).

Roomse badwater

Als we het Koninkrijk van God in deze sterk visueel ingestelde en virtualiserende wereld niet door middel van symboliek en levensstijl (symbool van de gezindheid van Christus) zichtbaar maken, moeten we het niet vreemd vinden als jongeren geen kwaad zien in een geseculariseerde levensstijl. Tegenover het seculiere woord stellen wij het Woord van God; tegenover het seculiere beeld de christelijke symboliek. Helaas hebben we lang geleden het kind van de symboliek met het roomse badwater weggegooid. Het is de hoogste tijd om dit kind weer te omarmen.

Christelijke symboliek leert onze kinderen weer te kijken-door-middel-van-de-ogen: kijk maar, het gaat niet in de eerste plaats om wat je waarneemt (Deut 8:3). William Blake schreef al in de 19e eeuw:

This life’s dim windows of the soul

Distorts the heavens from pole to pole

And leads you to believe a lie

When you see with, not through, the

eye.

’s Levens beslagen ramen van de ziel

Vervormen de hemelen van pool tot pool

En leiden je ertoe een leugen te geloven

Als je kijkt met, niet door (middel van),

het oog

Laten we niet alleen investeren in mediaopvoeding, maar vooral investeren in een christocentrische beeldcultuur.

De auteur is moeder van zes jongens in de leeftijd van drie tot elf jaar.