George H. W. Bush (1924-2018): juiste man op de juiste plaats
Toen de in 1924 geboren president George Herbert Walker Bush in januari 1993 de deur van het Witte Huis achter zich dichttrok had hij het imago van een saai politicus zonder visie die het niet haalde bij zijn voorganger Ronald Reagan. Een kwarteeuw later, bij zijn overlijden afgelopen vrijdag, is het oordeel veel milder. Door zijn gematigd optreden in een kritiek tijdsgewricht was hij de juiste man op de juiste plaats.
Vergeleken met zijn voorganger Ronald Reagan, die van 1981-1989 het presidentiële ambt bekleedde, was George H.W. Bush, inderdaad een saaie man. De voormalige filmster Reagan mocht dan door kunstcritici als een B-acteur worden aangemerkt, hij wist wel wat het effect was van uitstraling en imago. Als president was de optimist Reagan erin geslaagd Amerika te verlossen van de last van drie opeenvolgende trauma’s: de Vietnamoorlog, de Watergate-affaire en de gijzeling van het personeel van de Amerikaanse ambassade in Teheran. Doordat bovendien de Russische honger naar wereldheerschappij was beteugeld en de Amerikaanse economie op volle toeren draaide, was Reagan bij veel Amerikanen populair. Zo iemand valt moeilijk te evenaren.
Smerige campagne
Critici van George Bush zeiden dat hij alleen maar de 41e president van Amerika was geworden op de slippen van Reagans mantel. En in zekere zin was dat nog waar ook. Tegelijk was de verkiezing tot president van Bush sr. in november 1988 een prestatie. Afgezien van één termijn als lid van het Huis van Afgevaardigden had Bush nooit een gekozen ambt vervuld. Wel is daarbij de kanttekening te maken dat Bush in een smerige campagne zijn rivaal, de Democraat Michael Dukakis, grof onderuit haalde. Bush was tot 1989 voornamelijk de man geweest die door anderen om een boodschap werd gestuurd. Een eigen politiek profiel had hij eigenlijk niet. Wel wist iedereen dat hetgeen hij deed met grote inzet, deskundigheid en trouw gebeurde.
George H.W. Bush had een glansrijke carrière achter de rug toen hij in 1989 ingezworen werd als president. Begonnen als oorlogsvlieger tijdens de Tweede Wereldoorlog –met achttien jaar de jongste van het Amerikaanse leger– was hij in de jaren vijftig en zestig succesvol ondernemer in de olie-industrie geweest. Hij wist daar een behoorlijk fortuin op te bouwen.
Nadat hij van 1967 tot 1971 in het Huis van Afgevaardigden had gezeten, werd hij door president Nixon benoemd tot ambassadeur bij de Verenigde Naties. Nadien was hij in de jaren 1973 en 1974 voorzitter van de Republikeinse Partij. Juist in die periode kwam de Watergate-affaire tot een ontknoping. Het was George Bush die namens het partijbestuur er bij president Richard Nixon op aandrong om af te treden. Toen laatstgenoemde dat op 9 augustus 1974 inderdaad deed, schreef Bush in zijn dagboek: „Er is een sfeer van rouw, zoals wanneer iemand is gestorven…”
Nixons opvolger, president Ford, stuurde Bush als zaakgelastigde naar China. De veertien maanden dat hij daar was, worden algemeen beschouwd als cruciaal voor de verbetering van de relatie tussen Washington en Beijing. Na zijn terugkomst was Bush bijna een jaar directeur van de CIA, de buitenlandse inlichtingendienst. Zijn taak daar was intern orde op zaken te stellen.
In 1980 deed Bush een gooi naar de Republikeinse kandidatuur voor het presidentschap. Hij werd echter verslagen door Ronald Reagan die hem vervolgens vroeg zijn running mate te worden. Acht jaar lang was Bush Reagans vicepresident.
Vaak geziene gast
In die hoedanigheid hoedde hij zich voor elke vorm van kritiek op zijn baas en probeerde hij binnenlands vooral op de achtergrond te blijven. Op het internationale toneel was Bush echter een vaak geziene gast. Reagan stuurde hem naar alle uithoeken van de wereld, hetgeen niet altijd tot genoegen van Bush zelf was. Zijn vrouw Barbara zag daar meer het belang van in. „George komt tijdens reizen, op begrafenissen van staatslieden en op conferenties allerlei belangrijke mensen tegen en dat kan nooit kwaad,” zei ze met een vooruitziende blik. Later zei Bush zelf in een interview voordeel te hebben gehad van het feit dat hij veel staatshoofden al kende.
In de vier jaar dat de Bush president was, veranderde het internationale politieke toneel ingrijpend. Het Oostblok viel uiteen, de Sovjet-Unie desintegreerde en de twee Duitslanden herenigden. Juist door beheerst op te treden, voorkwam Bush dat de onzekere situatie uit de hand liep.
Na de val van de Berlijnse Muur verklaarden Bush en Sovjetleider Gorbatsjov gezamenlijk de Koude Oorlog voor beëindigd. Ook maakten ze afspraken over nucleaire ontwapening. Bush wist de Franse president Mitterrand en de Britse premier Thatcher te verzoenen met het idee van een ongedeeld Duitsland, dat ook lid van de NAVO zou blijven. Met de Russen regelde hij het vertrek van hun troepen uit Midden- en Oost-Europa en hij voorkwam dat de Amerikanen Moskou vernederden door de hegemonie van de VS –de enige overgebleven supermacht– al te nadrukkelijk te manifesteren.
Desert Storm
Het grootste succes op internationaal terrein boekte Bush sr. met de overwinning in de Golfoorlog in 1991. Samen met een brede internationale coalitie wist hij de Iraakse dictator Saddam Hussein te verjagen uit Koeweit. Voor deze operatie, die de naam “Desert Storm” werd gegeven, kreeg Bush zelfs de steun van Moskou. Mede door zijn zorgvuldig opereren, leidde de val van Hussein niet tot een chaos in het Midden Oosten.
Tegenover deze tamelijk succesvolle politiek op internationaal terrein stond het gebrek aan aandacht voor de binnenlandse problemen. Van Reagan erfde hij een groot overheidstekort. Om dat op te lossen maakte Bush in 1990 met de Democratische meerderheid in het Congres afspraken voor belastingverhogingen in ruil voor bezuinigingen. Dat was een verstandig compromis. Probleem was dat dit in strijd was met zijn verkiezingsbelofte. Op de Republikeinse Conventie had hij gezegd: „Read my lips: no new taxes”.
Dat hij die belofte brak, werd hem in de jaren daarna voortdurend nagedragen. Toen in 1992 Amerika ook nog eens een lichte recessie doormaakte en er in april van dat jaar in Los Angeles rassenrellen uitbraken, was het met de populariteit van Bush gedaan. Hem werd toen –niet geheel ten onrechte– gebrek aan daadkracht verweten.
Winkel
Het beeld van Bush dat bij de verkiezingsstrijd in 1992 domineerde was dat van een man die slechts op de winkel had gepast en daarbij de zaak had laten overstromen. Een deel van de Republikeinen zei hardop terug te verlangen naar de tijd van Ronald Reagan. Bij de presidentsverkiezingen van 1992 werd Bush verslagen door de Democraat Bill Clinton, met wie hij overigens nadien een vriendschappelijke relatie opbouwde. Clinton noemde de oude Bush wel “zijn vader”.
Historici oordelen tegenwoordig milder over Bush sr. Ze duiden zijn saaiheid en gebrek aan visie als zijn kracht. „Bush wilde zijn land dienen. Daar ging het hem om. Dat deed hij op bekwame wijze. Hij liet zich niet verleiden tot avonturen, was pragmatisch en zocht naar praktische oplossingen zonder dat hij zich mee liet slepen door ideologische hobby’s,” schreef zijn biograaf Jon Meacham. „Bovendien waren er tijdens zijn presidentschap nauwelijks schandalen en dat is al een prestatie op zich.”
Nog in de oorlog trouwde hij met Barbara Pierce. Het werd een stabiel huwelijk dat 73 jaar duurde. Ze waren ook zeer aan elkaar verknocht. Tekenend was dat ze in 1989 bij hun intrek in het Witte Huis fel protesteerden toen ze elk een aparte slaapkamer kregen toegewezen. Zeer beslist liet Barabara de staf van het Witte Huis weten „aan dit soort dwaasheid” niet mee te doen. Aan één gezamenlijke slaapkamer had het echtpaar genoeg.
George en Barabara Bush kregen zes kinderen waarvan er twee, George W. en Jeb een gooi deden naar het presidentschap. George W. was president van 2001 tot 2009; Jeb kwam niet verder dan gouverneur.
Vriendelijker natie
Gedurende het presidentschap van zijn zoon was Bush sr. vaak in Washington. Op de achtergrond gaf hij hem adviezen. Verschillen van inzicht tussen vader en zoon kwamen eigenlijk nooit naar buiten, hoewel die er volgens medewerkers soms wel waren. Bush sr. onderhield verder goede contacten met de voorganger en opvolger van zijn zoon, respectievelijk Bill Clinton en Barack Obama. Laatstgenoemde ontving hem op het Witte Huis en prees hem in een toespraak voor zijn inzet voor het vrijwilligerswerk. Volgens Obama was Amerika dankzij Bush een vriendelijker natie geworden.
Met president Trump had Bush sr. geen goede relatie. Hij stoorde zich aan de polariserende stijl van de huidige president. In 2016 maakte hij zelfs bekend om die reden te hebben gestemd op Hillary Clinton.
Bush was tot op hoge leeftijd topfit, maar in 2012 werd bekend dat hij leed aan de ziekte van Parkinson en zich voortbewoog in een rolstoel. Toch maakte hij op zijn 90e verjaardag nog een parachutesprong. De laatste twee jaar lag hij geregeld in het ziekenhuis, en in april van dit jaar ontviel hem zijn vrouw Barbara. George Herbert Walker Bush werd 94 jaar.
