Hoog in de gewelven van het eeuwenoude bedehuis in het hart van Groningen is de naamgever van de Martinikerk afgebeeld: Maarten (of Martinus) van Tours, een van de populairste heiligen uit de middeleeuwen. Zittend op een paard deelt hij zijn dure mantel met een arme bedelaar, zoals het verhaal wil.

In een hoek van de kerk, schuin onder het orgel, verschijnt Martinus opnieuw. Dit keer op een schilderij van Egbert Modderman. Het paard is verdwenen. Licht valt vol op de bedelaar die op de grond zit. Een alledaagse Martinus hangt hem een stuk van zijn warmrode mantel om de schouders. „Dit is een protestantse versie van de legende”, zegt de van huis uit gereformeerd vrijgemaakte kunstenaar. „In de rooms-katholieke kunsttraditie zijn heiligen bovenmenselijke figuren geworden. Daardoor is het vaak moeilijk om je met hen te identificeren. Ik heb geprobeerd om vanuit de menselijke emotie naar het verhaal te kijken, zodat mensen zich er in kunnen herkennen. De bedelaar maakt met zijn blik contact met de kijker. Hij doet als het ware een appel op hem en maakt hem deelgenoot van het moment.”

Modderman maakte het schilderij in opdracht van de Stichting Martinikerk Groningen. Deze stichting verhuurt en beheert de kerk, die onder meer wordt gebruikt door de wijkgemeente van de Protestantse Kerk in Nederland voor de zondagse erediensten. „Drie jaar geleden had ik het kerkgebouw nodig voor een evenement”, vertelt Modderman. „Ik bood toen aan om een deel van de huur met een kunstwerk te betalen – een portretje van een predikant of iets dergelijks. Jan Haak van de stichting vond dat een prima idee, maar wilde wel iets groters voor de kerk. Hij was van plan een plek in de kerk in te richten waar mensen zich even konden terugtrekken om te bidden, te mediteren of een kaarsje aan te steken. Daar zou dan een eigentijdse versie van de legende van Martinus moeten komen te hangen. Ik zag er best tegen op. Gelukkig mocht ik juist in 2015 schilderlessen volgen aan de Florence Art Academy in Florence. Dat gaf me voldoende vertrouwen om aan het project te beginnen.”

Protestantse blik

„En zo ben ik erin gerold”, zegt Modderman. Want het bleef niet bij dat ene schilderij van Martinus. Hij kreeg de vraag of hij voor de zomerexpositie van 2016 tien werken kon aanleveren. „Ik had een half jaar tijd om ze te maken. Uiteindelijk zijn het er negen geworden. Als thema koos ik ”Schoonheid van religie”, want dat was wat ik wilde laten zien. Ik vind het mooi om met een protestantse blik naar Bijbelverhalen te kijken en ze dan zó weer te geven dat iemand die niets met het geloof heeft de kunstwerken ook kan waarderen.”

De schilderijen van Modderman vielen inderdaad in de smaak. Een Amerikaanse bezoeker vroeg hem om voor zijn galerie in New Bern in North Carolina kunstwerken met een christelijke thematiek te maken. Deze galerie fungeerde als een soort evangelisatieproject. Inmiddels kwamen drie van deze schilderijen zelfs terecht in het ”Museum of the Bible” in Washington.

Probleem

Ook Groningen bleef aan Modderman trekken. „De stichting wilde voor de kooromgang van de Martinikerk graag schilderijen van ”de zeven werken van barmhartigheid”. Ik kreeg alle vrijheid om zelf invulling te geven aan de thema’s.”

De bedoelde werken zijn ontleend aan Mattheüs 25. In dat Bijbelboek zegt Jezus dat mensen zullen worden geoordeeld naar wat ze hebben gedaan. Hij noemt dan zes voorbeelden die in de middeleeuwen als „werken van barmhartigheid” bekend zouden komen te staan: hongerigen eten geven, dorstigen drinken geven, vreemdelingen herbergen, naakten kleden, zieken verzorgen en gevangenen bezoeken. Als zevende werk heeft paus Innocentius in de dertiende eeuw het begraven van de doden toegevoegd.

Een probleem was dat Modderman een van de ”werken” al hád verbeeld: het kleden van de naakten, op het schilderij van Martinus. „Dit kunstwerk paste qua formaat niet in de reeks die ik voor de kooromgang zou maken. Ik heb er daarom voor gekozen om een extra werk toe te voegen. Paus Franciscus heeft in 2016 de zorg voor de schepping als achtste werk van barmhartigheid benoemd. Daarmee kan ik de serie compleet maken; Martinus blijft dan op zijn plek in het stiltecentrum.”

Modderman heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt. Om de werken van barmhartigheid te verbeelden gaat hij op zoek naar Bijbelverhalen die deze thema’s concreet maken. Voor ”het verzorgen van de zieken” kwam hij bijvoorbeeld uit bij de geschiedenis van de vier vrienden die een verlamde man bij Jezus brachten en hem door het dak voor Zijn voeten neerlieten. En voor ”het begraven van de doden” koos Modderman de begrafenis van de jongeling uit Naïn. Nog niet voor elk ”werk van barmhartigheid” heeft Modderman al een passend bijbelverhaal gevonden. „Dat wordt nog een uitdaging.”

Realistisch

Modderman werkt realistisch en op groot formaat. „Ik ben ervan overtuigd dat een goed schilderij emotie overbrengt. Het is belangrijk dat de kijker onderdeel wordt van het moment, dat hij niet vrijblijvend aan het schilderij voorbij loopt. In mijn schilderijen probeer ik daarom universele en tijdloze menselijke emoties te laten zien waarin iedereen zich kan herkennen.”

Om die reden kiest Modderman ook steeds voor een ongebruikelijke invalshoek. „Bij ”het verzorgen van de zieken” zie je niet hoe de vier mannen hun verlamde vriend door het dak neerlaten aan de voeten van Jezus. Ik heb het moment verbeeld waarop ze hem optilden en op weg gingen. Dat is voor mijn gevoel ook de protestantse inkleuring: de vrienden weten nog helemaal niet dat het wonder van de genezing zal gebeuren, maar ze gaan toch op weg, op hoop van zegen. Ons geloofsvertrouwen is vaak niet zo sterk als we wel zouden willen.”

Bij het schilderen zoekt Modderman naar die momenten die een kunstwerk de moeite waard maken en de kijker raken. „Daar probeer ik de vinger achter te krijgen. Als kunstenaar heb ik een tijdlang in opdracht van particulieren gewerkt. Maar toen ik al die portretjes en andere schilderijtjes op een rijtje zette, dacht ik: hier zou ik zelf niet voor stil blijven staan. Ik maak nu alleen nog maar iets wat uit mezelf komt en wat ik goed vind. Dat brengt me ook als schilder verder. De opdracht voor de Martinikerk past daarom heel goed bij me. Als christen werk ik graag met Bijbelse thema’s. Ik probeer de mooie kant van het christelijk geloof te laten zien, zonder moralistisch te zijn.”

Omgekeerd

Het fascinerende aan het christendom vindt Modderman dat het daarin draait om de losers, om de kwetsbaren en om de mensen die buiten de boot vallen. „In de wereld krijgen de winners, de mensen met de grootste mond een podium. Jezus draait dat om. Bij Hem gaat het om liefde voor het kwetstbare, voor de lijdende mens. Zoals kunstenaar Lucebert het mooi formuleerde: ”Alles van waarde is weerloos”. Juist dat zet het christendom in de schijnwerpers. De evangeliën staan er vol van. Dat vind ik prachtig.”

Intussen heeft Modderman twee schilderijen klaar. De overige vijf worden de komende jaren gemaakt. „Hoe langer ik ermee bezig ben hoe meer ik besef dat ik met het schilderij van Martinus onbewust de toon heb gezet. Daar zit alles al in wat ik wil overbrengen met de zeven werken van barmhartigheid. Achteraf is dat werk het kompas gebleken.”

Het is de bedoeling dat de serie in 2020 af is. Omdat de kunstenaar in de kerk werkt, is het proces voor het publiek te volgen.

www.egbertmodderman.nl