”Kindsoldaat” is een vuistdikke roman over twee families die in de jaren dertig van de vorige eeuw met elkaar verstrengeld raken vanwege het huwelijk van een dochter en zoon. De auteur weeft er zijn autobiografische web in.
Vanaf de omslag kijkt een blonde jongen met blauwe ogen en een blauwe trui je aan. Het portret heet ”Max” en is in 1996 geschilderd door Elizabeth Peyton. Peyton (1965) maakt furore als schilder van portretten van beroemdheden en aardse iconen. Ze doet dat op houten panelen en bijna al haar geportretteerden hebben blauwe ogen.
De titel van de roman had op een of andere manier beter ”Pruisisch blauw” kunnen zijn: het heeft ook alles te maken met Zijne Koninklijke Hoogheid prins Bernhard (PB). Pruisisch blauw is de rode draad van dit boek. De auteur komt in het laatste, derde deel van de roman echt ter zake. Dan wordt PB opgevoerd.
Ik wil geen enkele lezer van deze toch wel koningsgezinde krant zout in de wond strooien, maar het moet gezegd: prins Bernhard was een rokkenjager van de bovenste plank. In dit boek zinspeelt de auteur erop dat hij het kind is van de prins, wanneer hij de romance uit de doeken doet die ontstaat tussen Elsie en PB. Van begin jaren zestig, nog voor het overlijden van koningin Wilhelmina, tot later, als het kind geboren wordt. Dit kind is in het boek kleinzoon Maxwell van het hoofdpersonage Nora. Maxwell is dus Oscar van den Boogaard zelf, in 1964 geboren in Harderwijk. Hij publiceerde eerder onder het veelzeggende pseudoniem Emmanuel Lipp.
Verhouding
Nora groeit op als dochter van een rijke familie op Villa Flora in Limburg. Ze gaat veel om met de tweeling Max en Nol van het gezin van Edmond en Hermine, woonachtig op het naburige kasteel Metternich, waar de eigenaar een bronwaterfabriek heeft. Metternich heeft twee poorten, de ene leidt naar Limburg, de ander naar Pruisisch gebied.
Nora trouwt met de jurist Nol, maar haar kinderen Maxim en Elsie, en later Fransje, worden verwekt door Max, die in de Tweede Wereldoorlog bij de SS dienstdoet. Elsie is een vrijgevochten kind, zij is secretaresse van jonkheer Constant Johan Adriaan de Ranitz, van 1948 tot 1970 burgemeester van Utrecht. Het echtpaar De Ranitz is persoonlijk bevriend met Juliana en Bernhard en via hen belandt Elsie in hofkringen en krijgt ze een verhouding met prins Bernhard.
Van den Boogaard doet uit de doeken hoe die relatie van zijn ouders moet zijn verlopen. Juliana zou het liefst Elsie op Soestdijk willen hebben. De koningin wordt neergezet als een naïeve vrouw. Als Elsie zich een keer bij het aperitiefjes drinkende gezelschap op skivakantie voegt en zegt dat ze het een grote eer vindt hier te zijn, antwoordt de vorstin der Nederlanden: „Zeg niet van die rare dingen, meisje, de eer is aan ons. Morgen komen mijn dochters. Ze zullen je willen opeten.” Elsie heeft een naam voor Bernhard bedacht: Pruisisch blauw. Hij doet haar denken aan haar overgrootvader Maximiliaan, die nog het vaandel voor de Duitse keizer heeft gedragen in de Spiegelzaal van Versailles.
Soestdijk en Juliana
De prins wordt beschreven als een charmeur die veel op reis is en overal zijn liefjes heeft. Hij belt Elsie op voor geheime afspraakjes en ontvoert haar naar een boerderij ergens achter de IJssel, waar ze zijn moeder Armgard ontmoet. Een keer vliegt hij zelfs met haar een rondje boven Nederland en zwaaien ze vanaf grote hoogte boven het parelwitte Soestdijk, waar de poedels over het gras rennen en de tuinmannen maaien. „Heb je geen bom aan boord?” vraagt Elsie. „Moet ik er een laten vallen?” antwoordt PB. „Het was maar een grapje”, zegt ze dan. Natuurlijk kan de prins zich niet binden aan de knappe Elsie, maar haar biologische klok tikt door. Wil ze trouwen, wil ze een kind?
Net voordat ze in het huwelijksbootje stapt met Jim, de kameraad van PB, ontdekt Elsie dat ze zwanger is. Ze weet pertinent zeker van wie. Door d’aadren van het kind vloeit Pruisisch bloed. Het kind wordt geboren en Maxwell genoemd, de prins komt zelfs nog een keer op kraambezoek en weet het uiteindelijk zo te regelen dat Jim in Suriname wordt gestationeerd. Aan het eind van het boek zie je Elsie en haar kleine Maxwell op de boot naar de West. Ze geniet van de aandacht van de bemanning en flirt er onbetamelijk op los.
Knoeiboel
Elsie een mannenverslindster, de prins een vrouwenversierder, zoonlief op zoek naar zijn vermeende roots. Hilarische toestanden en ach en wee in het Haagse Hotel des Indes als daar de jongste zoon van Nora, Fransje, in een donker en sjofel pak zijn debuut maakt als kunstenaar. Ze staan voor het kunstwerk: een familie aan een schaars gedekte tafel, slordig. Aan het hoofd zit de moeder, aan tafel zitten ook drie kinderen met gebogen hoofd. Met lege gezichten. De kamer is leeg alsof alles is weggehaald. Nora verwijt haar zoon dat die hun gezin te schande maakt. „Maar wij zijn toch een vuile knoeiboel”, roept Fransje dan. Hij wil afrekenen met het verleden.
In de kern is ”Kindsoldaat” de reflectie van een tragisch gebeuren van allerlei mensen die, zo staat er op bladzijde 449, „geen eigen identiteit hebben en elkaar niets te zeggen hebben.” De schrijver strooit kwistig met nietszeggende dialogen en af en toe valt er een grove vloek. Wat heb je eraan als je als lezer zo vaak met Nora in bad zit en je ook nog eens samen met Nora en Elsie in het bed moet kruipen? Is het normaal dat moeder op leeftijd en volwassen dochter met elkaar slapen?
Van den Boogaard schetst het huwelijk en de tijd waarin Nora en Arnold de Tweede Wereldoorlog in Utrecht doormaken – dat is wellicht het beste deel van deze familiegeschiedenis. Detail: jurist Nol en Nora krijgen van hun tante in Zuid-Frankrijk de twee Joodse vrouwen Ada en Polly cadeau als huwelijksgeschenk. Ada overleeft de Tweede Wereldoorlog en laat zich dopen in de Rooms-Katholieke Kerk.
Kortom: ”Kindsoldaat” is geen mustread waar er dezer dagen zo veel van verschijnen. Je mist niets als je het boek niet leest. De auteur verschijnt in talkshows met de witte anjer op de linkerrevers. De bloem die dankzij prins Bernhard uitgroeide tot het nationale symbool van waardering, erkenning en respect van en voor Nederlandse militairen. Van den Boogaard lijkt me geen veteraan, eerder een verloren zoon die nooit zal thuiskomen.
Boekgegevens
Kindsoldaat, Oscar van den Boogaard; uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2018; ISBN 978 90 234 5775 6; 579 blz.; € 24,99.
