Je komt thuis na een drukke werkdag, laat snel even de hond uit, flanst een maaltijd in elkaar, brengt de kinderen naar bed en trekt, om zo te zeggen, het huis nog even strak. Als je ten slotte op de bank neerploft, hoop je op een blijk van waardering van je geliefde. Maar het blijft stil. Wie dit vaak ervaart, kan maar beter aan de bel trekken. Volgens liefde-experts is onvoldoende waardering namelijk funest voor je relatie.

Karin Wagenaar, relatietherapeut, psychotherapeut en klinisch psycholoog, legt uit: „Als mens wil je van nature dat degenen die om je heen staan je waarderen om wie je bent. Ten opzichte van je grote liefde –je man of vrouw– is die behoefte wel het grootst. Dat is immers degene aan wie je je hart hebt verpand, met wie je besloten hebt je leven te delen. Merk je van die allerbelangrijkste persoon niet dat hij of zij blij is dat je er bent, dan heb je geen grond meer om op te staan. Je hoort tegenwoordig vaak dat je vooral jezelf moet waarderen; dat dat genoeg zou zijn om een gelukkig leven te leiden – al dan niet met partner. Dat is echt onzin. Het is een natuurlijke behoefte van een mens om van waarde te willen zijn voor anderen.”

Kern

Volgens prof. Alfons Vansteenwegen, seksuoloog en relatietherapeut, is waardering voor elkaar de kern van iedere liefdesrelatie. „Waardering laat zien dat je de ander niet alleen accepteert of respecteert, maar ook echt belangrijk vindt in je leven. Het is een vertolking van liefde.”

Paulien Timmer, schrijfster van de boeken ”Lang + Gelukkig” en ”50 relatieboosters: een happy relatie in minder dan 5 minuten per dag”, vult aan: „Vaak is de reden dat mensen uit elkaar gaan terug te voeren op het feit dat een van de twee zich niet meer gewaardeerd voelt. Je merkt dan niet meer dat je speciaal bent, dat je ertoe doet.”

Huwelijkscrisissen

Als gezinstherapeut maakt Steven Pont vaak huwelijkscrisissen mee die terug te voeren zijn op zo’n gebrek aan waardering. „Zonder waardering wordt een relatie een soort uitwisseling van diensten”, merkt hij op. „Je moet elkaar laten weten dat je ertoe doet om van een liefdevolle omgang te kunnen spreken. Als je elkaar niet waardeert, wat doe je dan nog samen? Ben je dan een soort verbeterproject voor elkaar? Dat is een wankele basis voor een relatie.”

Uit het in oktober gepresenteerde Nationaal Waarderingsonderzoek van energiemaatschappij Nuon blijkt dat ruim 80 procent van de Nederlanders vindt dat een relatie alleen werkt als je waardering tegenover elkaar uitspreekt.

We weten dus heel goed dat onze relatie zonder waardering geen lang leven beschoren is. Toch waarderen we onze partners onvoldoende: bijna de helft van de deelnemers aan het onderzoek geeft aan weleens het gevoel te hebben te weinig waardering te krijgen van de partner.

Waarom toch? Uitgerekend richting de liefde van je leven zou dit toch makkelijk moeten zijn? Jean-Pierre van de Ven, psycholoog en schrijver van onder andere ”Waarom luister je niet?”, weet dat de praktijk weerbarstig kan zijn. „In mijn praktijk zie ik regelmatig mensen die om ruzies te voorkomen niet meer met elkaar praten. En dan spreek je natuurlijk ook geen waardering meer uit. Elk aardig woord, elk compliment voelt in zo’n setting gevaarlijk.”

Onvoldoende hechting

Wat gebeurt er in een relatie als welgemeende complimenten uitblijven? Therapeut Wagenaar: „Onvoldoende oprechte waardering betekent onvoldoende hechting. En krijg je niet de hechting waar je zo naar verlangt, dan kun je heel angstig en onzeker worden. Je gaat aandacht claimen, of je sluit je af en bouwt een muur om je heen.”

Wat Wagenaar ook vaak ziet, is dat mensen aan hun „spreekwoordelijke volumeknop” gaan draaien, in de hoop dat de ander hem of haar weer hoort. „Dat uit zich in mopperen en kritiek geven, gewoon om de ander het signaal te geven dat je wel degelijk een bijdrage wilt leveren aan zijn of haar leven.”

Niet rechtstreeks

„Bij een tekort aan waardering gaan mensen op een niet-rechtstreekse manier zoeken naar wat ze missen”, weet seksuoloog Vansteenwegen. „Dat is het gezeur en geklaag in relaties; sommige mensen ontwikkelen zelfs een lichamelijke kwaal bij zichzelf om indirecte waardering te krijgen – een slaapstoornis bijvoorbeeld, lage rugpijn of steeds terugkerende hoofdpijn. Of mensen gaan zich opdringen door allerlei opvoedende opmerkingen te maken. Zo krijg je het gevoel dat je iemand bent voor de ander.”

In gezinnen met kinderen is het des te belangrijker om elkaar te waarderen, benadrukt gezinstherapeut Pont. „Als ouders leef je het leven voor. Kinderen kijken sterk naar hoe ouders elkaar waarderen. Hoe een vader met zijn vrouw omgaat, is een goede voorspeller voor wat hun dochter in de toekomst accepteert van hoe jongens en mannen met haar omgaan. Je moet dus niet alleen vertéllen dat het uiten van waardering belangrijk is; je moet het vooral voordoen. Gedrag doet meer dan woorden.”

De do’s en don’ts van waardering

Voor gelukkige relaties is het uiten van waardering onmisbaar. Daar willen Nederlanders volgens het Nationaal Waarderingsonderzoek massaal werk van maken. Hoe laat je op een goede manier merken dat je de ander waardeert? En wat moet je juist niet doen? De do’s en don’ts van experts.

Do: Deel emoties en gedachten.

„Door emoties en gedachten te delen, laat je merken dat je de ander door en door vertrouwt”, aldus professor Alfons Vansteenwegen, seksuoloog en relatietherapeut. „Zo laat je zien dat je de ander waarde toekent. Én je geeft de ander de kans om jou te laten merken dat je van waarde bent.”

Do: Neem de volle verantwoordelijkheid voor je relatie.

„Pas op met direct te zeggen dat je te weinig waardering ervaart”, waarschuwt psycholoog Jean-Pierre van de Ven. „Vraag je eerst af of je die zelf wel laat blijken. En probeer dan zelf waardering te uiten en kijk eens wat er gebeurt. Vaak gaat je partner dan vanzelf ook waardering uiten.”

Don’t: Luisteren met een half oor, praten zonder oogcontact.

„Geef je de ander aandacht, dan zet je hem of haar centraal”, vertelt Vansteenwegen. „Je laat zien dat de ander een plaats inneemt in je hoofd. Oogcontact is daarbij onmisbaar. Op basis daarvan weet je of iemand naar je luistert en aandacht voor je heeft. Praat niet met je smartphone in de hand, hoe moeilijk dat ook is tegenwoordig. Elkaar aankijken tijdens het avondeten of de kop koffie doet al wonderen.”

Do: Uit waardering op een manier die je partner aanstaat.

„Het is belangrijk om te weten hoe je partner het liefst waardering ontvangt”, vertelt ”liefde-expert” Paulien Timmer. „Geef je regelmatig complimenten terwijl je partner zich vooral gewaardeerd voelt als jij hem of haar helpt met praktische zaken, dan hebben jouw complimenten niet het effect dat je bedoelde. Praat erover om erachter te komen wat je van elkaar wilt. Stel elkaar bijvoorbeeld de vraag: Wanneer voelde jij je in het leven het meest gewaardeerd?”

Don’t: Verschillen tussen jou en je partner negeren.

Jij en je partner verschillen, en dat kan voor botsingen zorgen. „Negeer die verschillen nooit, hoe ongemakkelijk ze soms ook zijn”, raadt Vansteenwegen aan. „Komen verschillen boven, zie dat dan juist als kans om elkaar beter te leren kennen en onderhandel met elkaar. Ook dat is een vorm van waardering, in die zin dat je elkaar accepteert zoals je bent. Zoek samen naar een oplossing waarin je elkaars wensen serieus neemt.”

Do: Uit waardering iedere dag.

Timmer interviewde honderd stellen met een gelukkig huwelijk van langer dan veertig jaar. Hun grootste geheim? „Spreek iedere dag minstens één keer waardering uit naar elkaar. Vind je dat moeilijk, stel dan een waarderingsmoment in. Dat klinkt misschien geforceerd, maar de praktijk laat zien dat het werkt. Noem bijvoorbeeld voor het slapengaan drie dingen bij de ander waarvoor je dankbaar bent. Of neem na het avondeten een moment om elkaar welgemeende complimenten te geven.”

Don’t: Waardering wegwuiven.

In het Nationaal Waarderingsonderzoek geeft de helft van de ruim duizend deelnemers aan dat het teleurstelt als de ander waardering wegwuift. Een grote valkuil. Psycholoog Van de Ven tipt: „Krijg je waardering, bedank daar dan gewoon voor. Je hoeft je niet te verdedigen. Je kunt die waardering aanvullen met een compliment terug – zeg bijvoorbeeld dat je het fijn vindt dat de ander zoiets liefs zegt. Zo beloon je positief gedrag met een positieve reactie.” Met als gevolg: een positieve spiraal van waardering die een relatie in een gezond evenwicht kan brengen.

Dit is het tweede deel in een serie over de waarde van waardering.