Ook in de media is de beeldvorming rond Luther niet vrij van ruis. „Wie was die hartstochtelijk hatende hervormer?” vroeg de Volkskrant zich maandag af. De maker van een Lutherdocumentaire noemde hem arrogant: „iemand die zich liet leiden door zijn persoonlijke melancholie en een hele verzameling private angsten.” En de Britse krant The Guardian was op zoek naar een Luther die de samenleving bevrijdt van Facebook, Apple en Google.

In Oost-Duitsland is Luther overbekend, maar Jezus niet. De kerken zijn er leeg. De hervormer is gedegradeerd tot de volksheld die het opnam voor de gewone man en hem bevrijdde van het juk van kerk en adel.

Het komt er dus op neer dat vandaag de dag ieder zijn eigen Luther heeft. De lezer van het dagblad dat zijn naam aan deze Reformatie ontleent, zal daaruit de conclusie trekken dat een reformatie nu dus harder nodig is dan ooit. Terecht. Maar op welk punt dan? Wat zijn de fronten van 2017?

Rome, zegt de een. Dat is immers nog steeds de valse kerk? Ook al is er herkenning rond ethische dilemma’s en ook al zijn er in Nederland bisschoppen die aanschurken tegen het protestantse gedachtegoed en dialogen tussen academici – kijk maar eens naar de geloofsbeleving van de doorsnee roomse kerkganger of naar de bevreemdende devotie in bedevaartsoorden. Inderdaad: de kern daarvan is onveranderd en Luther zou daar graag korte metten mee maken.

Maar er is geen twijfel over mogelijk dat Luther vandaag ook een indringende boodschap zou hebben voor degenen die zeggen in de voetsporen van de reformatoren te gaan. Hebben ook zij niet hun fake-Luthers? Het is gemakkelijk om op te sommen wat er allemaal aan mankeert bij de ander, om te klagen over de islam en D66, over secularisatie en schijnchristendom, over scheppingsafvalligen en Schriftcritici. Maar dat is een bedrieglijke vorm van vijanddenken die de reformatorische kring goed van pas komt om op te roepen tot reformatie zonder zelf in de spiegel te kijken. Intussen is de verdeeldheid maximaal en heeft ieder zijn eigen waarheid. Er loopt een jonge generatie trouwe kerkgangers rond die geen christelijke nieuwsbronnen volgt, op school weinig meekrijgt van Luther, in de kerk nooit een preek van hem hoort en amper weet dat dit een bijzonder Reformatiejaar is. De voordeur is zojuist keurig geschilderd, terwijl de vlammen uit het dak slaan.

Daarom is allermeest persoonlijke reformatie nodig. Luther zou zeggen: Ook u heeft een paap in uw hart. Laat Gods lieve Woord staan. Predikers moeten voetenwassers zijn. Met elk mens moet het tot een ondergang komen. Dan blijft er niet meer over dan een ellendige zondaar. Christus is geen Mozes, geen cipier of beul. Hij is een Middelaar, Die Zichzelf gegeven heeft, niet voor onze verdiensten en ons brave leven, maar voor onze zonden.