Het is al bijna tegen tien uur ’s avond, aan het einde van een lange conferentiedag in Cambridge over de Engelse puritein William Perkins. Maar dr. Ferguson neemt alle tijd om in de middeleeuwse Ronde Kerk te praten over wat hem het meest na aan het hart ligt: de Persoon van Jezus Christus. „Ik ben nu ongeveer 55 jaar christen”, zegt de Schotse theoloog. „En er is geen dag voorbijgegaan zonder dat ik aan Hem dacht. Dat kan ik van niemand anders zeggen.”

De uitdrukking ”Christus alleen” (solus Christus) komt weliswaar niet uit de tijd van de Reformatie, maar ze vat volgens dr. Ferguson wel goed samen waar het de zestiende-eeuwse kerkhervormers ten diepste om ging: een mens wordt alleen zalig door het geloof in het verzoenend bloed van Jezus Christus.

Alle sola’s (zie kader) zijn dan ook op de een of andere manier met Christus verbonden, zegt dr. Ferguson. „Genade komt tot ons door Christus. De Schriften verwijzen naar Christus. Geloof dat rechtvaardigt, is geloof in Christus. De Amerikaanse theoloog B. B. Warfield zei zelfs: „Het is niet het geloof in Christus dat ons redt, maar Christus redt ons door het geloof.” Hij staat centraal. Het is door Hem dat de heerlijkheid van God zichtbaar wordt. En aan het einde der tijden herstelt Christus de heerlijkheid van God in de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.”

Wat bedoelden de reformatoren precies als ze over ”Christus alleen” spraken?

„In de termen van de theologie uit de tijd van de Reformatie, in het bijzonder die van Johannes Calvijn, betekent deze uitdrukking dat het fundament van onze hele zaligheid in Christus ligt. Daarom moeten en hoeven we die niet van iemand anders te verwachten. Aan het einde van Calvijns uitleg van het Apostolicum staat een prachtige passage. Een halve pagina lang beschrijft hij alle mogelijke menselijke behoeften. En dan: ze zullen uiteindelijk allemaal vervuld worden in en door Jezus Christus. Dus als we ergens anders hulp zoeken, kijken we in de verkeerde richting. Christus is de enige Redder. Solus Christus betekent: Hij alleen is Heiland. Maar ook: alles wat we voor onze redding nodig hebben, is in Hem te vinden.”

De belijdenis dat mensen alleen door Christus zalig kunnen worden, ligt vaak onder vuur. Waarom?

„Een van de belangrijkste redenen is dat mensen niet geloven dat ze gered hoeven te worden. Ook trots speelt een rol, en onnadenkendheid. Of mensen proberen zichzelf te redden.

De Heere Jezus vroeg in de hof van Gethsémané: „Vader, is er een andere weg dan de dood aan het kruis?” Maar God zei: „Nee, dit is de weg, de enige.” Het is dus een vorm van godslastering om te zeggen: „Ik zoek mijn eigen weg wel.” Als we voor de rechterstoel van God staan, zal Hij zeggen: „Begrijp je niet dat als Ik Mijn Zoon aan de kruisdood overgaf, er geen andere weg tot behoud was?””

Wat kunnen christenen vandaag leren van de manier waarop de Reformatie het ”Christus alleen” benadrukte?

„Het is altijd nodig om het accent op de Persoon van Jezus Christus te leggen, zeker ook vandaag. Evangelicale kerken verleggen de aandacht steeds meer van Christus naar onszelf. Onze eigen geestelijke ervaringen krijgen een centrale plaats. Als je kijkt naar de christelijke boeken die verschijnen, dan gaan steeds vaker over het ”project-ik”. Stap maar eens de studeerkamer van een predikant binnen. Dan zie je boeken over heel veel verschillende onderwerpen. Maar vaak heel weinig écht goede boeken over Jezus Christus en Zijn Persoon en werk. Dat laat zien waar de accenten in de kerk liggen.”

U schreef een boek met de titel ”In Christus alleen”. Wat is het verschil tussen ”in” en ”door” Christus alleen?

„Er bestaat inderdaad een verschil. Calvijn zegt op twee verschillende plaatsen: ik vertaal liever ”in” Christus dan ”door” Christus. Ik denk dat hij dat zegt omdat de genade van het Evangelie niet een ”ding” is, iets wat Christus geeft buiten Hemzelf om. Rechtvaardiging en heiliging is altijd ín Christus. In Hem ontvangen we dat alles. De gemeenschap met Christus staat in het Nieuwe Testament centraal.

Paradoxaal genoeg zijn er maar drie plaatsen in het Nieuwe Testament waar het woord christen wordt gebruikt. En in alle gevallen gaat het mogelijk om een negatief geladen woord. Voor de apostel Paulus is de natuurlijke manier om zich te omschrijven als iemand die ”in Christus” is. Hij verliest nooit de persoonlijke dimensie van rechtvaardiging, heiliging, volharding en verheerlijking uit het oog.”

Wat betekent het voor een christen om ”in Christus alleen” te leven?

„Een van de betekenissen is dat een christen alles wat hij nodig heeft in dit leven in Christus vindt. Wat hij of zij dagelijks doet, gebeurt vanuit het centrum –Christus– en tot Zijn heerlijkheid. Als huisvrouw, moeder, leraar of journalist kun je op een dag heel veel dingen doen. Maar uiteindelijk doe je maar één ding: leven tot eer van Hem.

Paulus schrijft in Filippenzen 3: „Eén ding doe ik.” Wij zeggen dan: „Paulus, je doet niet maar één ding.” Dan zou hij antwoorden: „Nee, het lijkt alsof ik duizend dingen doe, maar ik doe één ding op duizend verschillende manieren. Ik doe alles door en tot Christus, want Hij is Heere van alles. Mijn Redder is de Schepper van alle dingen. De betekenis van alles ligt in Hem.”

Wat betekent ”Christus alleen” voor u persoonlijk?

„Hij is echt alles voor mij. Natuurlijk, ik houd van mijn vrouw, mijn kinderen en kleinkinderen. Maar eenieder van hen heb ik vanwege Christus. Zonder Hem zou mijn leven geen betekenis hebben. Zonder Christus ben ik verloren.

Het is buitengewoon bijzonder om je te realiseren dat Hij door Zijn Geest in je woont en dat er geen moment meer is in je leven is dat je voor jezelf leeft. En door diezelfde Geest geniet je van de gemeenschap met Christus. Door Hem mogen we tegen God zeggen: „Abba, Vader.””

Dit is het derde deel van een serie over de kernpunten van de Reformatie, die 500 jaar geleden begon. Over twee weken deel 4: soli fide (alleen door geloof).