Een van de zaken waardoor Wageningen bekend raakte, is dat in de stad op 5 mei 1945 de capitulatie werd getekend: in Hotel De Wereld. Ook in 1940 kwam de oorlog hier langs. De Grote of Johannes de Doperkerk is er niet ongeschonden van afgekomen: ze werd twee keer verwoest. Het Nederlandse leger schoot in 1940 een deel van de kerk in puin, omdat de toren een mogelijke uitkijkpost van de Duitsers kon zijn. De daaropvolgende brand verwoestte een groot deel van het bedehuis. In 1941 begon de herbouw. In april 1945 bliezen de Duitsers de kerktoren bij hun terugtocht op, waardoor opnieuw een deel van de kerk zwaar beschadigd raakte. Op 4 juni 1954 werd de Grote Kerk officieel heropend.

De beroemdste herinnering aan de oorlog in de kerk is het Herdenkingsraam Bevrijding 1940-1945, dat in 1987 door koningin Beatrix is onthuld. In het raam is een man met de Nederlandse vlag te zien die de Duitse adelaar en de Japanse zonneschijf aan zijn voeten vertrapt. Verder zijn onder andere de Jodenster, een wit grafkruis en een witte duif aangebracht en linksboven het wapen van de gemeente Wageningen.

1 euro

Tijdens de eigendomsoverdracht vorige week hadden de aanwezigen goed zicht op het raam. Voor het symbolische bedrag van 1 euro wisselde de Grote Kerk van eigenaar. Onder toeziend oog van notaris Sjirk Bijma tekenden vertegenwoordigers van de protestantse gemeente te Wageningen en de SOGK de koopovereenkomst en werd de SOGK de nieuwe eigenaar.

Het gaat de stichting geld kosten. De kerk wordt de komende jaren voor een bedrag van 2,7 miljoen euro gerestaureerd: 1,5 miljoen voor het exterieur en 1,2 miljoen voor het interieur. De protestantse gemeente heeft een bedrag van maximaal 750.000 euro toegezegd. De SOGK, die er zelf geen geld voor op de plank heeft liggen, is nog op zoek naar financiering in de vorm van subsidies en giften. Er is al subsidie bij de provincie Gelderland aangevraagd.

Vredehorst

De protestantse gemeente in Wageningen blijft voor haar zondagse erediensten in de Grote Kerk samenkomen, maar dan als huurder en niet als eigenaar. Die beslissing is ten koste gegaan van kerkelijk centrum Vredehorst: in juni besloot de algemene kerkenraad definitief dat gebouw af te stoten.

De Vredehorst is in de jaren zeventig gezamenlijk gebouwd door de hervormde gemeente en de gereformeerde kerk. Bij de vereniging tot protestantse gemeente te Wageningen in januari 2007 was het een van de drie kerkgebouwen van de gemeente: Grote Kerk, Bevrijdingskerk en Vredehorst.

Nieuwe bestemmingen

De eigendomsoverdracht houdt ook in dat er naar nieuwe bestemmingen voor de Grote Kerk gekeken wordt. Burgemeester Van Rumund van Wageningen was er tijdens de plechtigheid positief over. Hij gaf aan blij te zijn dat zowel het stadhuis als de kerk een plaats heeft aan de Markt, het hart van Wageningen. „Kerk en stadhuis hebben een nauwe band met elkaar. Het is een opgave voor de stichting om de kerk open te stellen voor de hele Wageningse gemeenschap. De kerk kan zorgen voor verbinding.”

Om dat te realiseren, wordt de Stichting Exploitatie Grote Kerk Wageningen opgericht, onder toezicht van de SOGK. Beoogd voorzitter Piet Hein van Spanje heeft al plannen, zo deelde hij mee. Van Spanje noemde het versterken van de christelijke cultuur van de kerk, onder andere door het plaatsen van een middeleeuwse doopvont die op dit moment op de gemeentewerf staat. Bovendien zou hij graag zien dat een gedeelte van de Grote Kerk wordt ingericht om „de oorlog te laten herleven.” Verder kan het gebouw een functie gaan vervullen voor de inwoners van Wageningen, bijvoorbeeld bij trouw- en rouwdiensten, maar ook voor de studenten van Wageningen University.

---

Stichting Oude Gelderse Kerken

De Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK), die vorige week vrijdag de Grote Kerk in Wageningen heeft overgenomen, is al meer dan veertig jaar actief om religieus erfgoed en oude monumentale kerken te behouden. De stichting juicht multifunctioneel gebruik van kerkgebouwen toe om deze zo in stand te kunnen houden. Dat gebeurt ook met de Grote Kerk in Wageningen.

De SOGK (niet te verwarren met de Stichting Oude Groninger Kerken, met dezelfde afkorting) bezit op dit moment vijftien kerken, een synagoge, een kapel en drie torens. De synagoge staat in Zutphen, de kerken bevinden zich onder meer in Buren (Sint-Lambertuskerk), Groenlo (Oude Calixtuskerk), Hoog-Keppel (Dorpskerk), Kerk-Avezaath (Sint-Lambertuskerk) en Zutphen (Walburgiskerk).