Preken moeten verstaanbaar zijn
De preken zijn zo moeilijk. Die verzuchting klinkt vandaag de dag nogal eens onder kerkgangers, zowel ouderen als jongeren. Mensen gebruiken dit soms als argument om hun verminderde betrokkenheid te verklaren.
De klacht dat de preek moeilijk is, is niet nieuw. De Middelburgse predikant Smijtegelt (omstreeks 1700) wist dat ook al. Daarom zei hij soms: „Span u een ogenblik in.” Dat mag ook nu nog van hoorders worden gevraagd.
Wat in de kerk wordt gezegd, is van levensbelang. Daarom mag de kerkganger er wel wat moeite voor doen. Dus: einde discussie over de verstaanbaarheid van de prediking? Of misschien toch niet?
Er zijn in ieder geval twee dingen die nu anders zijn dan in de tijd van Smijtegelt. Mensen zijn vandaag de dag niet gewend om meer dan (ruim) één uur aandachtig te luisteren. Het concentratievermogen van mensen lijkt minder te zijn dan enkele generaties terug. Na twintig minuten luisteren is bij de meeste hoorders de aandacht weg.
Tweede punt is dat de taal de laatste decennia sterk veranderde. Het valt vijftigplussers niet moeilijk een lijstje te maken van woorden waarmee ze in hun kinderjaren vertrouwd waren en die nu totaal in onbruik zijn. Jongeren begrijpen die echt niet.
Dat treft dus ook de prediking. Allerlei (dogmatische) begrippen die ouderen goed begrijpen, zijn volstrekt onduidelijk voor jongeren. Ambtsdragers erkennen wel dat dit zo is, maar peilen vaak niet hoe omvangrijk dit probleem is. Bekende begrippen als rechtvaardiging, inwendige roeping enzovoort, blijken soms veel onbegrip op te roepen. Dat betekent dat de boodschap van de prediking over de hoofden van (jonge) hoorders heen gaat.
Predikanten zullen hier rekening mee moeten houden. Het is te gemakkelijk om alleen maar te zeggen dat jongeren zich ook de computertaal en sporttermen eigen maken. Dus waarom zouden ze dan kerktaal niet kunnen leren? Dat is de vraag. Het verschil is dat jongeren die moderne woorden dagelijks tientallen keren gebruiken en dat ze gaan over hun interesses. Bij Bijbelwoorden en dogmatische termen ligt dat anders. Daar praten ze niet over met hun vrienden.
Het is de roeping van predikanten de Bijbelse boodschap dicht bij de hoorders te brengen. Net zoals de hoorder zich moet inspannen de gepredikte woorden te verstaan, zo moet de predikant eenvoudig preken zodat iedereen de boodschap begrijpt.
Dat betekent niet dat een predikant moet vluchten in het gebruik van populaire taal. Dat komt doorgaans bij jongeren ook niet over. Zij denken: Is de dominee even vergeten dat hij predikant is? Ze verwachten geen platte boodschap.
Eenvoudig preken betekent uitleggen in gewone woorden wat de bedoeling is van een Bijbelwoord. Geen woorden gebruiken die behoren tot een soort geheimtaal. Paulus waarschuwt voor het najagen van „kunstig verdichte fabelen.” Wie als predikant de nood van de gemeente voelt, zal in duidelijke en begrijpelijke taal de boodschap van redding brengen – eenvoudig en ernstig.
