Is angst een gezonde houding in de eindtijd? Moeten wij bang zijn voor de duivel nu we in de eindtijd leven? De praktijk leert dat velen inderdaad bang zijn – als het de ouders niet zijn, dan wel de kinderen. De draken en plagen uit Openbaring doen velen huiveren.

Als het over de eindtijd gaat, is het goed niet om alleen naar het boek Openbaring te kijken. De hele Bijbel richt zich op de uiteindelijke toekomst, op het eschaton. De profeten spreken vaak over „de dag des Heeren”, Psalm 98 zingt over Hem Die „komt om de aarde te richten, de wereld in gerechtigheid.” Het is hier wel belangrijk goed te onderscheiden: in het Oude Testament krijgt niet de eindtijd alle nadruk, niet de laatste periode van de wereldgeschiedenis, maar (nog een stap verder) Gods beslissende overwinning over het kwaad en de zaligheid die alle gelovigen wacht.

Ook de dood van Christus moeten we zien vanuit het eschatologische karakter van het Oude Testament. Jezus stierf niet om slechts hier en daar een zondaar te redden, maar in Zijn dood werden alle antigoddelijke machten en krachten verslagen. Wat er op Golgotha gebeurde, was eschatologisch van aard. Gods eindoverwinning is als het ware naar voren getrokken, en heeft zich voltrokken toen Christus stierf en opstond uit de doden. Het definitieve oordeel van God over de wereld werd uitgesproken in de dood en opstanding van Christus.

We zien dit terug in de visie van Paulus op de rechtvaardiging. De rechtvaardiging door het geloof is de eschatologische vrijspraak van God over de zondaar die in Christus gelooft. Wie door het geloof gerechtvaardigd is, hoeft het eindoordeel niet meer te vrezen. Want het beslissende eindoordeel van de Rechter van hemel en aarde heeft al geklonken. Christus is immers „opgewekt tot onze rechtvaardiging” (Rom. 4:25).

Gerustgesteld

Die krachtige zekerheid zien we op indrukwekkende wijze beschreven in de catechismus. De wederkomst van Christus is niet angstaanjagend maar troostend, omdat Christus als Rechter zal komen – Hij Die Zich eerder voor mij in Gods gericht gesteld heeft en alle vloek van mij heeft weggenomen; en Hij zal komen om mij en alle uitverkorenen tot Zich in de hemelse blijdschap en heerlijkheid te nemen (HC v/a 52). Vanwege de genoegdoening van Christus geldt zelfs dat ikzelf „nimmermeer in het gericht van God” kom (HC v/a 56). Wie in Christus gelooft, heeft het oordeel niet meer voor zich, maar achter zich.

Daarmee wordt overigens ook de prediking van het kruis eschatologisch van aard! Het eindoordeel vindt plaats wanneer Christus gepredikt wordt. De poort waardoor wij moeten ingaan, staat niet aan het einde van de weg ten leven, maar aan het begin (Matth. 7:7). De beslissing over onze eeuwige bestemming valt niet pas straks, maar reeds nu – als wij het Evangelie horen. Daarom zegt Christus: „Die in Hem gelooft, wordt niet veroordeeld, maar die niet gelooft, is alreeds veroordeeld, omdat hij niet heeft geloofd in de Naam van de eniggeboren Zoon van God” (Joh. 3:18).

De Bijbelse boodschap van de rechtvaardiging door het geloof heeft zodoende een dubbele uitwerking. Het geloof in Christus bevrijdt niet alleen van de veroordeling zelf, maar ook van de angst voor de veroordeling. Wie gerechtvaardigd is door het geloof, heeft vrede met God (Rom. 5:1) – niet alleen in feitelijk opzicht, maar ook in bevindelijk opzicht. De kanttekening zegt niet alleen dat wij nu „de vriendschap van God” hebben waar wij „tevoren Zijn vijanden waren”, maar noemt ook „de verzekerdheid daarvan in ons gemoed, waardoor wij in God worden gerustgesteld.” Christus heeft met Zijn dood niet alleen degene die het geweld van de dood had (de duivel) tenietgedaan, maar tegelijk ook verlost van de angst (Hebr. 2:14-15). God belooft aan degenen die tot Hem komen niet alleen „het eeuwige leven”, maar ook „de rust der zielen” (DL III/IV, 8).

Het Evangelie heeft dan ook zijn volledige doel nog niet bereikt zolang gelovigen nog bang zijn voor het oordeel van God. De Bijbelse boodschap over de rechtvaardiging verkondigt niet slechts hoe wij van de veroordeling zelf bevrijd worden, maar ook hoe wij van de angst voor veroordeling worden verlost. Christenen die het gewoon vinden om bang te zijn voor het oordeel, of predikanten die gelovigen ertoe oproepen het eindoordeel te vrezen, doen het Evangelie ernstig tekort.

Openbaring

In het licht van deze Bijbelse hoofdlijn moeten we bezien wat het Bijbelboek Openbaring over de eindtijd zegt. Het laatste Bijbelboek is een pastoraal boek. G. K. Beale schrijft: „Een van de grote tragedies in de kerk van onze tijd is hoe bekrompen en onjuist Openbaring is geïnterpreteerd, met zo’n obsessieve focus op de toekomstige eindtijd dat we eraan hebben voorbijgezien dat het boek veel basale waarheden en bemoedigingen bevat voor het christelijke leven en voor discipelschap. De profetische visioenen kunnen gemakkelijk het punt maskeren dat het boek geschreven werd als een brief aan de kerken, en als een brief die pastoraal van aard is. Het doel van Openbaring is gelovigen van alle tijden te bemoedigen dat God Zijn doeleinden uitwerkt zelfs te midden van tragedie, lijden en wanneer het lijkt alsof de satan de heerschappij voert. Openbaring is de Bijbelse strijdkreet van de overwinning, want hier wordt, meer dan waar dan ook in het Nieuwe Testament, de uiteindelijke overwinning van God over alle krachten van het kwaad geopenbaard” (Beale, ”Revelation, A Shorter Commentary”, 1).

Het Lam (staande als geslacht!) overwint. Weliswaar vindt er in de eindtijd een intensivering plaats van wat er altijd al is geweest. Meer tegenstand, meer verzet, meer ellende – maar het is niet wezenlijk anders dan wat alle gelovigen van alle tijden hebben meegemaakt. We moeten het boek Openbaring dan ook niet lezen als een soort almanak voor de eindtijd, maar als een pastoraal troostboek dat (net als de rest van de Bijbel) de nadruk niet legt op de eindtijd, maar op wat daarna komt – de overweldigende overwinning van God en van Christus over dood, hel, zonde en kwaad.

Verlangen

Maar worden er dan geen gebeurtenissen geopenbaard die angstaanjagend zijn voor de tegenstanders van God? Zeer zeker; maar het boek Openbaring is niet geschreven vanuit de vraag aan de lezer: „Hoort u wel of niet bij degenen die behouden zullen worden?” Het is gericht aan de kerk, aan gelovigen, en daarmee vanuit de veronderstelling dat zij zeker zijn van hun rechtvaardiging. Zij worden getroost, aangespoord en bemoedigd. Voor hen staat er zelfs geen één angstaanjagend woord in het gehele boek.

Is angst een gezonde houding in de eindtijd? Niet voor gelovigen. De eindtijd is geen tijd van angst, maar van verlangen. „Wij verwachten die grote dag met een groot verlangen, om ten volle te genieten de beloften Gods, in Jezus Christus, onze Heere” (NGB 37).

De auteur is predikant van de hersteld hervormd gemeente in Rotterdam Kralingse Veer. Dit artikel is een verkorte versie van een lezing die hij woensdag hield tijdens de CSFR-zomerconferentie in Bruinisse.