Toen de universiteit van Princeton besloot hem een eredoctoraat aan te bieden, maakte ARP-voorman Kuyper in 1898 een rondreis langs de oostkust van Amerika en de Nederlands-Amerikaanse kolonies in Iowa en Michigan. Prof. dr. George Harinck, hoogleraar geschiedenis van het neocalvinisme aan de Vrije Universiteit (VU), reisde Kuyper, in het gezelschap van een kleine filmcrew, achterna. Het leverde een boek en de vierdelige televisie­documentaire Varia Americana op, een productie van de EO.

Maandagmiddag werd het boek ”Varia Americana. In het spoor van Abraham Kuyper door de Verenigde Staten” op de VU gepresenteerd. Tegelijkertijd werden er beelden getoond van de serie, die vanaf woensdag op vier woensdagavonden te zien zal zijn op tv. Programmamaker Hans Hermans: „We zoeken in de serie naar parallellen tussen heden en verleden. Toen Kuyper in Amerika was, waren er net verkiezingen geweest. Ook wij maakten onze opnames in tijden van verkiezingen.”

De observaties die Kuyper in de drie en een halve maand dat hij rondreist maakt, lijken nauwelijks aan actualiteit te hebben ingeboet. Zo hekelt hij de pers als hij die vergelijkt met de vaderlandse media. „Het gaat de pers in Amerika niet altijd om de waarheid, maar om wat er in zijn kraam te pas komt.” Een echo van deze kritiek hoor je in de documentaire bijna letterlijk terug wanneer een lokale radiomaakster wordt geïnterviewd. „Bij kandidaat Trump draait het nooit om de inhoud, maar alleen om marketing en entertainment. Men is gestopt met te checken of het klopt wat hij zegt, want het klopt toch nooit. Ik ben bang, omdat we als burgers zo slecht geïnformeerd zijn.”

De door Kuyper zo geroemde vrijheid, die hij vooral zag op het gebied van vrijheid van godsdienst en vrijheid van onderwijs, blijkt ook schaduwzijden te hebben. Een centraal thema in de documentaire is het zogenaamde ”second amendment”, een artikel in de Amerikaanse grondwet dat de burgers het recht geeft op wapenbezit. Een Republikeinse politicus in de documentaire: „Wapenbezit is een recht, om je te beschermen tegen de overheid. Jij moet niet bang zijn voor de overheid, maar de overheid voor jou.” Hiertegenover staan de beelden van een vrouw bij een graf, resultaat van een dodelijke schietpartij.

Prof. dr. James Kennedy, decaan van University College in Utrecht en Amerikaan van geboorte, kent zowel de VS als Nederland goed. Volgens Kennedy, die gisteren een korte lezing hield, zijn de VS momenteel niet echt een voorbeeld voor de wereld. De manier waarop het politieke bestel er functioneert, de tegenstelling tussen arm en rijk die rap toeneemt, en de manier waarop er omgegaan wordt met minderheden maken de hoogleraar niet trots op zijn geboorteland.

Dat betekent voor hem echter niet dat in Europa of in Nederland alles beter is. „De betrokkenheid bij de publieke zaak is in Amerika erg groot.”