Prof. dr. W. van Vlastuin formuleeert in RD 27-1 kernachtig het grote perspectief van het christelijk onderwijs. De christelijke identiteit komt niet alleen naar voren in dagopeningen of schoolmoraal, maar moet heel het onderwijs doortrekken. Dat komt omdat vanuit het christelijk geloof met een ander hart en met andere ogen naar de werkelijkheid wordt gekeken. Het christelijk onderwijs mag en moet inderdaad kinderen en jongeren binnenleiden in Gods werkelijkheid. Midden in een gebroken wereld is Hij de Aanwezige en gaat het ook heen naar Zijn toekomst.

Het is mooi dat prof. Van Vlastuin een aantal voorbeelden aanreikt waarin Gods werkelijkheid zichtbaar wordt, zoals de orde in de muziek en de wiskunde, zeestromingen en architectuur. Ze zijn herkenbaar en er zijn zeker leraren die hiermee in de klas aan de slag willen. Maar hoe doe je dat? Deze vraag is wat ons betreft net zo belangrijk bij de bezinning op christelijk leraarschap, als de aandacht voor het hart van de leraar.

Inspirerende en bezinnende bijeenkomsten zijn mooi, maar wat kan de leraar ermee wanneer hij morgen weer aan het werk moet? Daarom gaat het evenzeer om bezinning op vragen als hoe leerlingen dieper kunnen leren en welke bijdrage leermiddelen daaraan kunnen leveren. Zonder aandacht voor deze zaken is het ideaal van christelijk leraarschap niet te realiseren.

Diepere manier van leren

Gelukkig werken er op de christelijke scholen bevlogen leraren die werk maken van onderwijs dat leerlingen inleidt in Gods werkelijkheid. Ze hebben de bekwaamheid om hun onderwijs zo te geven dat er mooie lessen en gouden momenten ontstaan, waarbij er soms sprake is van een venster op de hemel. Een zwak punt is echter dat deze momenten vaak incidenteel zijn en bijna altijd afhankelijk van de individuele leraar.

En, moet niet iedere leraar weten hoe de essenties van christelijk leraarschap omgezet kunnen worden in pedagogisch en didactisch handelen? Daarvoor is allereerst nodig dat de leraar een persoonlijke relatie heeft met God als zijn Schepper. Want alleen zo kunnen we met een christelijke blik kijken naar onszelf, de kinderen en de werkelijkheid waarin wij leven.

Vervolgens is nodig dat we ons realiseren dat lesgeven over Gods werkelijkheid vraagt om een diepere manier van leren dan alleen het formele leren dat zich kenmerkt door uitleggen en toepassen. Bij een diepere vorm van leren gaat het om het doorzien van verbanden en achterliggende principes. Dit kan leiden tot verwondering over bijvoorbeeld de elegantie van een wetmatigheid of de zeggingskracht van een gedicht. Op deze momenten, waarin we als het ware overweldigd worden, zal de gelovige niet anders kunnen dan met de dichter van Psalm 8 zijn God loven of met Psalm 36 belijden: „In Uw licht zien wij het licht.”

Om dit proces op gang te brengen is veel kennis nodig van hoe leren in de hoofden van de leerlingen verloopt en welke vaardigheden nodig zijn om het onderwijs zo in te richten dat inzicht en begrip kunnen ontstaan.

Seculiere methoden

Naast genoemde zaken speelt nog een punt en dat is het ongemerkte effect van het gebruik van seculiere methoden. Hierbij gaat het niet alleen om inhoudelijke keuzen die gemaakt worden, maar evenzeer over het gebruik van didactische methoden om de lesstof aan te bieden. Beide zullen de diepere vormen van leren die nodig zijn om leerlingen persoonlijk te verbinden met christelijke perspectieven, eerder belemmeren dan stimuleren. Laten we waken voor het naïeve idee dat alleen de identiteit van de leraar het verschil maakt en de methodes en de didactiek geen (grote) rol spelen.

Daarom, zo is onze overtuiging, komen lesonderwerpen zoals prof. Van Vlastuin die noemt alleen tot hun recht in leermiddelen die vanuit christelijk perspectief zijn ontwikkeld. Hetzelfde geldt voor alle vakken waarbij het mogelijk is iets te laten zien van Gods werkelijkheid, zoals geschiedenis, aardrijkskunde, natuur en techniek, natuurkunde, scheikunde, wiskunde, beeldende vorming en muziek.

Eigen perspectief

Daarbij is het niet voldoende dat de methode een christelijke inhoud kent, maar vooral dat deze opgezet is vanuit een christelijk perspectief op Gods werkelijkheid en daaraan verbonden een eigen perspectief op ontwikkeling, leren en lesgeven. Het zou mooi zijn als christelijke scholen, bedrijven en organisaties hier samen de schouders onder willen zetten. Het gaat immers om de toerusting van onze kinderen, zodat ze als christen in denken en handelen een bijdrage zullen leveren in een seculiere samenleving.

Gelukkig zijn er mooie en hoopvolle initiatieven, zoals de natuur- en techniekmethode Wondering the World en het project News2Learn. Wij werken mee aan dit lesmateriaal, waarin glimpen van genoemde idealen gerealiseerd worden. Ze sterken ons in de opvatting dat hier veel kansen liggen voor het christelijk onderwijs. Werk aan de winkel dus!

De auteurs zijn respectievelijk als directeur en onderwijskundige werkzaam bij Edu-Sign, een adviesbureau voor onderwijsmanagement, professionalisering van leraren en leermiddelenontwikkeling.