Dit liveblog is gesloten.

16.17 uur: Synode gesloten – Preses ds. K. van den Broeke sluit de vergadering. De synode komt weer bijeen op 21, 22 en mogelijk 23 april. Het belangrijkste agendapunt is dan de herziene nota ”Kerk 2025: waar een Woord is, is een weg”. De landelijke kerkvergadering zal dan besluiten nemen over onder meer het aantal classes, de mobiliteit van predikanten en de komst van een bisschop.

15.59 uur: Sluiting – Diaken P. Goudkamp verzorgt de sluiting. Hij laat een filmpje zien dat hem „erg heeft geraakt”. De boodschap: mensen zijn gezonden om anderen in nood te helpen. Goudkamp leest een gebed van Franciscus van Assisi voor.

15.44 uur: Afscheid synodeleden – Ieder jaar neemt een vijfde van de 75 synodeleden afscheid. Preses ds. K. van den Broeke bedankt hen voor hun werk.

15.38 uur: Verantwoordelijkheid – Ouderling E. R. Fledderus zegt dat in het bedrijfsleven de verantwoordelijkheid voor zogeheten start-ups „zo hoog mogelijk” moet liggen. „Voor ons betekent dat misschien dat de classis of de bisschop de verantwoordelijkheid moet krijgen.”

15.26 uur: Pioniersplek en plaatselijke kerk – Martijn Vellekoop gaat in op de verhouding en spanning tussen plaatselijke kerken en pioniersplekken. Normaal gesproken start een pioniersplek vanuit de bestaande kerk, zegt hij. Deze valt ook onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad. Dat kan echter ook een „rem” betekenen op het pionierswerk, aldus Vellekoop. Soms is er spanning: het kan gebeuren dat een bestaande kerk kinderen niet aan het heilig avondmaal laat geen, maar dat de pioniersplek daar anders over denkt.


15.18 uur: Plekken – Op dit moment zijn er veertig pioniersplekken, zegt ds. Hans van Ark. Twintig andere plekken staan op het punt te starten. Daarmee ligt de Protestantse Kerk, die streeft naar honderd missionaire initiatieven, goed op schema. Er wordt een filmpje getoond over een pioniersplek in Zeist.


15.14 uur: Pionieren – Dr. Plaisier reageert op vragen van synodeleden. Er hoeft geen besluit genomen te worden. Daarna vindt een presentatie plaats van de missionaire pioniersplekken van de Protestantse Kerk.


15.05 uur: Agenda – Dan vindt er een brainstormsessie plaats over de toekomstige agenda van de generale synode. Met het aanvaarden van de nota Kerk 2025 zal de toekomst van de kerk komend voorjaar weer op de agenda staan, zegt scriba dr. Plaisier. Hij denkt dat de synode in april misschien wel drie dagen zal duren, in plaats van twee. „In vergelijking met wat komen gaat, was deze synode een makkie.”


15.00 uur: Kernen – Er zijn ongeveer veertig „lutherse kernen” in Nederland, zegt ouderling Fledderus. Cijfers over het aantal contacten met hervormde gemeenten of gereformeerde kerken heeft hij niet. Vaak proberen lutherse gemeenten zo lang mogelijk zelfstandig te blijven, maar Fledderus adviseert hen toch contact te zoeken, „ook als het goed gaat”.


14.56 uur: Vragen – Synodeleden stellen vragen. Ds. R. J. van Elderen vraagt of het wel eens gelukt is om een lutherse gemeente te laten samengaan met een hervormde gemeente of gereformeerde kerk in de Protestantse Kerk. Ds. M. G. Pettinga vraagt hoe sterk de luthersen willen vasthouden aan hun eigen liturgie.


14.48 uur: Luthers Beleidsplan – Ouderling E. R. Fledderus geeft een toelichting op het beleidsplan van de evangelisch-lutherse synode. De luthersen in de Protestantse Kerk zetten in op ondersteuning en toerusting van gemeenten. Fledderus overhandigt het beleidsplan aan de synodepreses.


14.25 uur: Pauze – Het is theepauze. Over een kwartier vindt de aanbieding van het Luthers Beleidsplan plaats.


14.20 uur: Handelingen synode – Het volgende agendapunt is de aanbieding van de Handelingen van de synode van 2014. Oud-synodelid F. Pasveer geeft een toelichting.


14.17 uur: Besluit – Er komen toch aanbevelingen voor kerkenraden en classes bij het rapport van het generaal college voor de visitatie.


14.08 uur: Aanbevelingen – Het zou goed zijn als er aanbevelingen komen, zegt scriba dr. Plaisier. Bijvoorbeeld over de thematiek van het geloofsgesprek.


13.57 uur: Geloofsgesprek – Sommige visitatoren zijn vooral „zakelijk” en vinden een geloofsgesprek niet tot hun taken behoren, zegt ds. W. G. Sonnenberg. „In onze kerk bestaat een huiver om over de geloofspraxis te praten. We zijn vooral cognitief bezig, maar als het geloof concreet gemaakt moet worden, dan maken we een terugtrekkende beweging.” Over het beroepingswerk: „De markt is vol. Een predikant boven de vijftig wordt vaak al afgeschreven.”


13.55 uur: Beroepingswerk – Het beroepingswerk vlot niet zo, constateert ds. R. J. van Elderen. Misschien komt dat door de verschillen tussen hervormde gemeenten, gereformeerde kerken en evangelisch-lutherse gemeenten.


13.53 uur: Sprakeloosheid – Ook ds. J. Swager verbaast zich erover dat er weinig animo was voor het geloofsgesprek. Misschien komt de sprakeloosheid in de kerk wel doordat we zoveel aandacht besteden aan het woord, met een kleine W, stelt ouderling B. Kamphuis


13.39 uur: Het heilige gebeurt – De synodeleden stellen vragen. Ds. L. Giethoorn vraagt aandacht voor kleine gemeenten, waar volgens hem te weinig een besef van urgentie is. Dat het gesprek over het geloof binnen de gemeente niet erg op gang is gekomen, kan volgens ouderling A. Verbeek ook liggen aan de manier waarop het thema is gepresenteerd. „”Het heilige gebeurt”, dat spreekt niet iedereen aan.”


13.29 uur: Onderzoek visitatie – Dr. H. Wevers van de generale raad van advies is blij dat er bij de visitaties van gemeenten het thema ”Het heilige gebeurt” –over de inhoud van het geloof– aan de orde is gesteld. Hij wil ook onderzoek laten doen naar het functioneren van de buitengewone visitatie. Juist donderdag werd bekend dat iemand aan de Protestantse Theologische Universiteit een promotieonderzoek over dit onderwerp begint.


13.23 uur: Visitatoren – Ds. M. G. Pettinga vraagt naar de positie van de huidige classes, de rol van visitatoren en de taken van een eventuele protestantse bisschop daarin.


13.16 uur: Visitatie – De synode buigt zich nu over het vierjaarlijks verslag van het generaal college voor de visitatie. Ds. W. G. Sonnenberg geeft een toelichting. Hij zegt te hopen dat de gemeenten over de geloofsinhoud zullen spreken. Ook benadrukt hij het belang van visitatie. Dat moet gebeuren, met een verwijzing naar de discussie over de protestantse bisschop donderdag, in een „episcopale geest zonder heerschappij.”


12.30 uur: Pauze – Preses ds. K. van den Broeke gaat voor in gebed. De vergadering gaat om 13.00 uur verder. Op de agenda staat dan het vierjaarlijks verslag van het generaal college voor de visitatie.


12.25 uur: Dienstenorganisatie – Directeur Haaje Feenstra wijst op het zogenoemde Accra-appel en de gevolgen daarvan voor het beleggingsbeleid van de Dienstenorganisatie. Dat onderwerp komt uiterlijk juni terug op de vergadering van de kleine synode.


12.21 uur: Brief– De synode stemt in met het versturen van een brief over duurzaamheid naar de gemeenten.


12.15 uur: Vragen – Synodeleden stellen vragen. Ouderling E. R. Fledderus wil weten of monumentale kerken ook zonnepanelen mogen plaatsen. Met die vraag kan hij terecht bij Kerk in Actie, zegt Evert-Jan Hazeleger.


12.10 uur: Brief aan gemeenten – De synode wil een brief sturen naar de plaatselijke gemeenten om aandacht te vragen voor het startpakket Groene Kerk.


11.59 uur: Video over ‘groene’ kerk – Er wordt een video getoond over ‘groene’ kerken in Nederland. Er zijn er nu 84. „Duurzaamheid moet je gewoon doen”, zegt Hazeleger.


11.54 uur: Onderzoek naar duurzame ontwikkeling kerk – Uit een onderzoek blijkt dat 85 procent van de ondervraagden vindt dat een duurzame ontwikkeling van de kerk belangrijk vindt. Plaatselijke gemeenten zijn vooral actief in het kopen van fairtradeproducten, energiebesparing en het verduurzamen van het kerkgebouw. „Belangrijk is dat er een aanjager in de plaatselijke gemeente is”, aldus Hazeleger. „Dat leidt tot het zetten van concrete stappen.”


11.51 uur: Kerk in Actie – Evert-Jan Hazeleger vertelt over het werk van Kerk in Actie –de diaconale organisatie van de Protestantse Kerk– op het gebied van duurzaamheid. Dan gaat het om onderzoek, lobby, ondersteuning van gemeenten en financiering van klimaatprojecten in het Zuiden.


11.44 uur: Raad van Kerken – Ds. Klaas van der Kamp geeft een toelichting op de klimaatverklaring van de Raad van Kerken in Nederland. Die riep eerder dit jaar de Nederlandse overheid op zich maximaal in te spannen om internationaal tot een ambitieus en bindend klimaatakkoord te komen.


11.40 uur: Videoboodschap bisschop De Korte – In een videoboodschap zegt bisschop De Korte tegen de synode dat hij hoopt dat de Protestantse Kerk duurzaamheid hoog op de agenda houdt. „Christus roept op Hem na te volgen, en dat betekent ook de inzet voor mondiale sociale gerechtigheid, duurzaamheid en het behoud van Gods goede schepping.”


11.36 uur: Ecologische bekering – Christenen zijn geroepen om voor de aarde te zorgen en recht te doen aan de armen, vindt de paus. Dat vraagt om een „ecologische bekering”.


11.30 uur: Groene paus – De kerken hebben een gezamenlijke taak, zegt dr. Plaisier. Er wordt een film getoond over de „groene paus” Franciscus en diens klimaatencycliek ”Laudato Si”. Mgr. G. J. N. de Korte, bisschop van Groningen-Leeuwarden, geeft op de video een toelichting.


11:24 uur: Kerk en duurzaamheid – Preses ds. K. van den Broeke vertelt wat de kerk doet op het gebied van klimaat en duurzaamheid.


11.19 uur: Milieu en klimaat – Scriba dr. A. J. Plaisier zegt dat de engelen ooit zongen dat de aarde vol is van de heerlijkheid van God. „De wereld is ragfijn samenspel van kleuren en klanken”, zegt hij. Tegelijk zucht de schepping als in barensweeën. „Onze levensstijl doet een aanslag op de schepping. Klimaatverandering en de opwarming van de aarde zijn misschien wel de grootste uitdagingen waar de mensheid voor staat”, aldus de scriba. Dat moet de agenda van de kerk mede bepalen.


11.18 uur: Klimaat en duurzaamheid – De koffie is op, de vergadering gaat weer verder. Op de agenda staan de onderwerpen klimaat en duurzaamheid. Deze thema’s staan hoog op de agenda vanwege de klimaattop in december in Parijs.


10.53 uur: Pauze – Na de koffiepauze bespreekt de synode een rapport over klimaat en duurzaamheid.


10.47 uur: Identiteit studentenpastoraat – De Protestantse Kerk telt negentien studentenpastores, en die vertegenwoordigen niet de breedte van de kerk. De ondervertegenwoordiging van bijvoorbeeld hervormd-gereformeerde pastores is deels historisch bepaalt, legt een studentenpastor uit. Maar er is wel groeiende samenwerking, zoals in Groningen.


10.44 uur: IFES – Het studentenpastoraat gaat steeds intensiever samenwerken met studentenverenigingen en organisaties als IFES, zegt studentenpastor Jasja Nottelman. Er leven wel zorgen over de contacten met universiteiten en hogescholen. Er bestaat daar enige reserve tegenover studentenpastoraat en er is weinig geld.


10.33 uur: Vragen over studentenpastoraat – De synodeleden stellen vragen over het studentenpastoraat. Bijvoorbeeld over de samenwerking met de jongerenorganisatie JOP of de studentenkoepel IFES en de respons van studenten. Ds. J. Swager zegt wel eens vragen te hebben over identiteit van het studentenpastoraat („Is de breedte van de kerk wel vertegenwoordigd?), maar hij ziet het als belangrijk missionair werk.


10.25 uur: Storybox – „Wat geeft je zin in je leven?” was de vraag in de genoemde Storybox. Een meisje antwoordde: „Mijn vriend, geld en Jezus.” Ds. Jans: „De volgorde wisselt weleens, gaf ze aan.”


10.19 uur: Kunstacademie – Martin Jans werkt sinds een jaar als studentenpastor in Zwolle. Eerder was hij gemeentepredikant. Hij is met twintig studenten van de kunstacademie in Zwolle bezig geweest om te bedenken op welke ontmoetingsplaatsen hij als studentenpastor relevant zou zijn. Een idee, de Storybox (verhalendoos), een kubus van 3 bij 3 bij 3, staat nu in de hal van de hogeschool in Zwolle. Hierop konden studenten aangeven wat hen zin gaf in het leven. Na twee dagen had hij al ruim vijfhonderd reacties.


10.08 uur: Film – Nottelman: „We laten graag de student zelf aan het woord.” Daarom laten de drie een filmpje zien waarin het pastoraat wordt toegelicht.


10.03 uur: Studentenpastoraat– Het studentenpastoraat houdt nu een presentatie. Studentenpastores Jasja Nottelman, Martin Jans en Tiemo Meijlink nemen het woord.


9.59 uur: Onderscheid – Wat is het onderscheid tussen begroting en jaarrekening?, vraagt Van Mulligen. Ds. Bos: „We maken geen onderscheid in de regelgeving.”


9.56 uur: Regels – Ouderling-kerkrentmeester L. L. van Mulligen heeft een paar korte vragen. Voorop staat dat hij „liever minder dan meer regels” in kerkorde ziet vastgelegd.


9.44 uur: Orgelzaken – Ds. T. Bos spreekt kort namens het GCKO. Het eerste voorstel is de leden van de Commissie Orgelzaken te laten benoemen door de generale synode. Ouderling Flikweert (Zierikzee): „Hoe is het mogelijk dat we over zo’n detailpunt moeten praten.”


9.39 uur: College voor de kerkorde – Nuis het generaal college voor de kerkorde (GCKO) aan de beurt. Dat brengt vier regelingen in: voor de commissie orgelzaken, voor kerkelijk werkers en de dienstenorganisatie, voor het indienen van bezwaren tegen begroting en jaarrekening, en voor adviseurs van de evangelisch-lutherse synode.


9.35 uur: Samenwerking – Ds. K. van den Broeke, de synodepreses, bedankt de GZB voor haar presentatie. Hoe krijgt de samenwerking met ICCO en Kerk in Actie concreet gestalte, vraagt ze aan ds. Ouwehand. „Dat is ingewikkeld, we vinden elkaar op bepaalde punten, maar er is door het wegvallen van Luisterend Dienen ook weer minder samenwerking.” Ds. Ouwehand hoopt wel dat de samenwerking in de toekomst toeneemt. „Samen willen wij een kerkelijk kanaal zijn voor diaconaat in gemeenten. De strategische vraag hoe je dat bereikt, daar kun je van mening over verschillen.”


9.31 uur: Beleidsplan – De GZB is op dit moment bezig met een meerjarenbeleidsplan. Daarom denkt de organisatie sterk na over wat het betekent in deze wereld zendingsorganisatie te zijn, vertelt ds. Ouwehand. „Hoe zit het met de bereidheid om te lijden en kwetsbaar te zijn?”


9.27 uur: Partners – De GZB wil partners meer en meer een stem geven in Nederland, vervolgt ds. Ouwehand. „We willen verbinding leggen tussen partners onderling en gemeenten blijvend inspirerend.” De achterban van de GZB wordt kleiner. De gemiddelde gift neemt wel toe. Qua inkomsten is de GZB stabiel op 5 miljoen euro per jaar. Subsidiestromen van de overheid zijn voor de GZB niet meer toegankelijk. Het wegvallen van Luisterend Dienen raakt de GZB ook.


9.25 uur: Kerken in de wereld – De kerk in Malawi groeit jaarlijks met 10 procent. Dat stelt de kerk voor enorme uitdagen. In het Midden-Oosten is de kerk bedreigd maar heeft zij wel missionair elan, vertelt de directeur van de GZB.


9.23 uur: Hoofdprogramma’s GZB – Het diepste verlangen van de GZB is dat mensen in deze wereld God kennen en met hem gaan leven, zegt ds. Ouwehand. Dat wordt zichtbaar in drie hoofdprogramma’s van de GZB: Geloven, Groeien en Dienen.


9.18 uur: Presentatie GZB – Na ds. Van Trigt neemt ds. J. Ouwehand, directeur van de GZB, het woord. Hij verzorgt een presentatie over het werk van de GZB. De microfoon kan niet hoger worden afgesteld. Synodevoorzitter ds. K. van den Broeke: „We verwachten een beetje nederigheid van de GZB. Gaat u alstublieft een beetje door uw knieën.”


9.12 uur: Psalm 117 – Zonder Gods liefde en trouw zouden wij als kerk nergens zijn”, stelt ds. Van Trigt. Vervolgens zingt de vergadering Psalm 117 en na het gebed Gezang 864.


9.04 uur: Psalm 117 – Ds. Van Trigt, voorzitter van de GZB, leest Psalm 117. „Deze lofprijzing is geen luxe”, citeert de predikant Willem Barnard.


9.02 uur: Psalm 108 – De synodeleden zingen Psalm 108:1 en 2.


9.00 uur: Welkom – Ds. J. P. Ouwehand, directeur van de GZB, en ds. J. C. van Trigt uit Papendrecht krijgen het woord.


8.58 uur: Opening GZB – De GZB (Gereformeerde Zendingsbond) verzorgt vandaag de opening. Klik hier voor de agenda van de synodevergadering.


8.56 uur: Tweede dag synodevergadering – De tweede en laatste dag van deze synodevergadering gaat om 9.00 uur van start. Zie hieronder voor het programma.


20.30 uur: Agenda vrijdag – De synode begint morgen om 09.00 uur. Na de opening geeft de GZB (Gereformeerde Zendingsbond) een presentatie van zijn werk. Dan is het generaal college voor de kerkorde aan de beurt. Dat brengt vier regelingen in: voor de commissie orgelzaken, voor kerkelijk werkers en de dienstenorganisatie, voor het indienen van bezwaren tegen begroting en jaarrekening, en voor adviseurs van de evangelisch-lutherse synode. Verder houdt het studentenpastoraat een presentatie. Ook ligt er een rapport over klimaat en duurzaamheid op de synodetafel. De andere punten op de agenda zijn het vierjaarlijks verslag van het generaal college voor de visitatie, de handelingen van de synode en het beleidsplan van de evangelisch-lutherse synode. Ook vindt er een brainstormsessie plaats over de toekomstige agenda van de generale synode.


20.22 uur: Pauze en sluiting – Het is koffiepauze. Daarna gaan de synodeleden in kleine groepen de nota ”Zes keer brandpunten in de verkondiging” bespreken, een onderwerp dat eerder op de agenda heeft gestaan. Ook wordt het avondmaal gevierd.


20.17 uur: Kerk in Actie – H. J. Feenstra vertelt over de actieweek van Kerk in Actie voor vluchtelingen.


20.15 uur: Bisschop – Ds. G. van de Pol wil dat de motie om de voorzitter van de regionale classis „onbekommerd” bisschop te noemen, toch nog in stemming wordt gebracht. Prof. dr. H. P. de Roest vindt dat er ook alternatieve namen genoemd moeten worden, zoals regiopastor. De evangelisch-lutherse predikant ds. W. J. H. Boon, die in Duitsland onder een bisschop diende, is positief over de benaming. Ds. J. Swager is wel voorstander van de term bisschop, maar hij vindt het niet wijs als de synode zich daar nu al over uitspreekt. Daarop trekt ds. Van de Pol zijn motie in. Het onderwerp komt in april terug op de synode.


20.05 uur: Nota – Het moderamen gaat de nota herschrijven, waarover de synode dan in april een besluit neemt.


20.04 uur: Besluit – De synode aanvaardt unaniem de nota ”Kerk 2025: waar een Woord is, is een weg” als uitgangspunt voor verdere uitwerking en onderzoek ten aanzien van het beleid van de Protestantse Kerk.


19.53 uur: Plaatselijke gemeenten – De ondersteuning van plaatselijke gemeenten zal reëel en inhoudsvol worden ingevuld, zegt dr. Plaisier.


19.41 uur: Protestantse bisschop – Dr. Plaisier vindt het een goed idee om nader onderzoek te doen naar de definitie, positie en taken van een protestantse bisschop. De ongeveer acht regionale voorzitters hebben gezag en „doorzettingsmacht” (en ze zullen dat verschillend invullen), maar de kerkelijke regionale vergaderingen hebben het laatste woord. „Hij heeft een bisschoppelijke functie maar we spreken hem aan met dominee.”


19.33 uur: Onbekommerd – Op tafel ligt ook een motie om de voorzitter van de regionale classis „onbekommerd” bisschop te noemen. Dat is volgens ds. G. van de Pol ook een term die mensen buiten de kerk kennen.


19.26 uur: Gemeente-adviseur – Diaken J. A. A. Bas vraagt in een motie om een onderzoek naar de gevolgen van het wegvallen van de functie van gemeente-adviseur voor hun dienstverlening aan de lokale gemeenten. Dr. Plaisier zegt toe de zorgen serieus te nemen en de komende maanden te bespreken, zodat de synode in april een besluit kan nemen.


19.21 uur: Bisschop – „Wij kunnen deze bisschop hebben”, is de overtuiging van dr. Plaisier. „We hoeven niet bang te zijn dat hij te veel macht krijgt, met de checks-and-balances van ons presbyteriaal-synodaal stelsel. De quota en afdrachten van de gemeenten gaan niet omlaag, zegt hij. „Daar kunt u ons in april op afrekenen.”


19:15 uur: Tegenvoorstel, amendement en moties – De scriba geeft een toelichting op dezes moties, een amendement en een tegenvoorstel. Hij zegt toe de nota te herschrijven waar sprake is van „discrepanties” en „onlogische conclusies”. Bij de nota komt een „stevige, warme brief” die naar de gemeenten wordt gestuurd.


19.13 uur: Uitgangspunt van beleid – Dr. Plaisier legt uit wat het betekent als de nota wordt aanvaard als „uitgangspunt van beleid”. Dat houdt volgens hem in: „Uitgangspunt voor verdere uitwerking en onderzoek voor het beleid van de Protestantse Kerk. Met in achtneming van de wezenlijke punten die tijdens de synode naar voren zijn gebracht.”


19.07 uur: Toelichting dr. Plaisier – De scriba gaat nog even verder met de beantwoording van vragen. Het is niet de bedoeling dat het werk dat de gemeente-adviseurs nu doen straks niet meer plaatsvindt, aldus dr. Plaisier. „Maar ik ga nu geen rugnummers uitdelen en aantallen noemen. Dat komt komend voorjaar aan de orde.”


19.04 uur: Besluitvorming Kerk 2025 – De synode is toe aan besluitvorming over Kerk 2025. Op tafel liggen zes moties, een amendement en een tegenvoorstel.


17.55 uur: Pauze – Ouderling-kerkrentmeester M. C. van der Klooster gaat voor in gebed. Dan is het pauze tot 19.00 uur. Het is de bedoeling dat de synode donderdagavond een besluit neemt over de nota Kerk 2025.


17.50 uur: Kosten – En de kosten van de regio’s? Dr. Plaisier: „Dat vind ik lastig. Een kerk die krimpt heeft vaak meer geld nodig. Het kostenplaatje zal komend voorjaar op de synode aan de orde komen. In ieder geval kunnen en mogen de quota voor de gemeenten niet omhoog.”


17.44 uur: Mobiliteit – Mobiliteit van predikanten is niet de oplossing voor spanningen tussen gemeente en predikant, zegt dr. Plaisier. „Dus dat stukje schrappen we uit het rapport.” Hij benadrukt dat een predikant na acht jaar (het gemiddelde aantal jaren dat een predikant in een gemeente staat) niet weg hoeft, maar dat het goed is om erover te spreken. Het voorstel is niet bedoeld om „stress en angst te creëren, maar om predikant en gemeente in een veranderde samenleving optimaal te laten profiteren.”


17.40 uur: Volkskerk – Dr. Plaisier: „Het zit in onze genen dat we er voor het volk zijn, voor het geheel. Maar het is een realiteit dat we als kerk in bepaalde gebieden niet aanwezig zijn. Misschien is het wel ontspannen om dat gewoon toe te geven.”


17.39 uur: Bisschop – Dergelijke regio’s hebben een bestuurder nodig, zegt de scriba. Maar de Protestantse Kerk wordt geen bazenkerk. „Want na tien jaar gaat zo’n regionale voorzitter weer weg.”


17.29 uur: Regio – Dr. Plaisier denkt dat er best wel mensen zijn die zich willen inzetten voor de regio, bijvoorbeeld op missionair gebied. „Als je een organisatorische omslag maakt, dan gaat er een nieuw appel uit. Wat dat betreft ben ik hoopvol gestemd.” Hoeveel regionale classes moeten er komen? In ieder geval niet minder dan acht, zegt dr. Plaisier. Uit de losse pos: Groningen-Drenthe, Friesland, Overijssel, Gelderland, Limburg-Noord-Brabant-Arnhem-Nijmegen, Zeeland met de Zuid-Hollandse eilanden, Zuid-Holland, Noord-Holland-Utrecht en Flevoland.


17.21 uur: Reactie dr. Plaisier – De scriba zegt niet op alle bijdragen te kunnen ingaan. „Veel sprekers zeiden: „Het is een goede nota, alleen...” Maar als je alle ”alleens” optelt, dan kunnen we nooit verder.”


17.18 uur: Vrijheid – Dr. Wevers geeft aan dat de vrijheid van het ambt soms in tegenspraak is met de vrijheid van de gemeente. Bij conflicten kan een regionaal voorzitter hulp bieden.


17.10 uur: Kijken vanuit de kern – Dr. H. Wevers van de generale raad van advies benadrukt nog eens dat er naar het tweede deel van de nota, over de organisatie van de kerk, moet worden gekeken vanuit de kern: het eerste deel van Kerk 2025. „Laten we blijven teruggaan naar de kern, naar de inhoud.”


17.04 uur: Protestantse bisschop – Meerdere synodeleden willen „onbekommerd” over een protestantse bisschop spreken. Maar dan moet wel duidelijk worden dat dit niemand is die de baas gaat spelen; hij moet binnen het zogenoemde presbyteriaal-synodaal stelsel vallen. Ds. G. van de Pol dient een motie met deze strekking in.


17.02 uur: Classes – Er zijn veel vragen over de vorming van regionale classes. „Worden ze niet te groot als er zo’n 250 gemeenten onder vallen”, vraagt ouderling A. Verbeek zich af.


16.47 uur: Volkskerk – In de nota staat dat de kerk moet accepteren dat ze in de nabije toekomst niet overal meer present zal kunnen zijn. De oude volkskerkgedacht dat er in ieder postcodegebied een gemeente van de Protestantse Kerk is, moet worden losgelaten. Ouderling A. Bijl zet daar vraagtekens bij: „Moeten we de eeuwenoude traditie van de volkskerk loslaten?” Hij vindt bovendien acht classes te weinig en stelt voor goed functionerende classes in tact te houden en anderen samen te voegen. Ook diaken A. L. Hoekman stelt vragen over de herindeling van classes. „Is wel duidelijk waar de gemeenten behoefte aan hebben en staan de regionale classes niet heel ver van hen af? Dan kun je beter alles meteen naar Utrecht verplaatsen.”


16.42 uur: Synode – „Als er straks acht regionale kerkvergaderingen zijn, wat betekent dat dan voor de afvaardiging naar de synode?”, vraagt C. K. J. Pronk (Drachten) zich af. Ze hecht veel waarde aan „de vrijheid van mijn ambt. Een pastor pastorum is toch een soort baas. Dat kriebelt. En moet ik na acht jaar in de gemeente blijven of weggaan? Dat brengt onrust in de pastorie. En hoe verhoudt dit hele verhaal zich tot mijn roeping?”


16.39 uur: Kerkelijk werker – Ouderling G. Flim vraagt aandacht voor de positie van de kerkelijk werkers. Hebben zij toekomst als de plannen doorgaan?


16.32 uur: Bisschop – De president van de lutherse synode, ds. W. T. V. Verhoeven, zegt dat ook de Augsburgse Confessie over de bisschop spreekt. Die heeft vooral een pastorale taak. De Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland heeft er in het verleden bewust voor gekozen om geen bisschop aan te stellen, aldus ds. Verhoeven. „Men wilde geen hiërarchie.” De predikant is echter niet per definitie tegen de komst van een bisschop. „Het kan, maar dat moeten we niet al tijdens deze vergadering regelen. Er moet goed over worden nagedacht.” Een voorstel van dr. Hans Kronenburg om de regionale classes geografisch te laten samenvallen met de rooms-katholieke bisdommen, vindt ze het overdenken waard.


16.24 uur: Open plekken – Ds. G. J. Mink wijst op de verhouding tussen plaatselijke gemeenten en de landelijke kerk. Die moeten elkaar in het oog houden, vindt hij. Waar blijven anders de door de Heilige Geest gegeven gaven ten dienste van het lichaam van Christus? En hoe zit het met de tucht? En als huisgemeenten de doop willen bedienen, kan dat dan? De afgelopen eeuwen zijn er heel wat kerkscheuringen geweest, en die zou ik willen voorkomen.”


16.18 uur: Financiële onderbouwing – Ook ouderling-kerkrentmeester C. P. de Bruin dient een motie in. Hij vindt dat de pastor pastorum, de mobiliteit van predikanten en de „commercialisering” van gemeente-adviseurs te veel geld gaan kosten voor gemeenten. Dit gaat op termijn ten koste van de predikantsplaats, denk hij. Zo kost een pastor pastorum met „auto van de zaak” en ambtelijke ondersteuning al gauw 100.000 euro.


16.14 uur: Gemeente-adviseur – Diaken J. A. A. Bas vraagt in een motie om een onderzoek naar de gevolgen van het wegvallen van de functie van gemeente-adviseur voor hun dienstverlening aan de lokale gemeenten.


16.07 uur: Wat besluiten we? – Ds. R. J. van Elderen vraagt zich af wat de synode precies vastlegt als ze donderdag instemt met de nota. En waarin ligt „nog ruimte?”


16.02 uur: Classes – Ouderling A. S. Flikweert (Zierikzee) wil weten hoeveel ruimte er zit in het voorstel om „ongeveer” acht regionale classes te vormen. Volgens hem gaan Zeeuwse ambtsdragers niet zo snel naar een regionale classisvergadering in Eindhoven. Ook andere synodeleden vinden dat een regionale kerkvergadering te ver van de plaatselijke gemeente komt te staan.


15.58 uur: Gemeente-adviseur – Ouderling-kerkrentmeester W. de Lange keert zich tegen het verdwijnen van gemeente-adviseurs. Juist in de toekomst zullen ze hader nodig zijn dan ooit, denkt hij. De Lange wijst ook op de hoge kosten voor gemeenten als ze in de toekomst een advisieur willen inhuren. Als de gemeente de basis is, dan moet je de gemeente-adviseur niet afschaffen, vindt ouderling H. Oranje.


15.53 uur: Gemeente en ambt – Ds. G. de Lang zegt dat plaatselijke gemeenten altijd grenzen hebben. De vraag is hoe die zich verhouden tot allerlei nieuwe vormen van gemeente-zijn, zoals huisgemeenten, leefgemeenschappen en dergelijke. „Moet je daar geen onderscheid tussen maken? En hoe zit het met de ambten?”


15.25 uur: Pauze – Thee- en koffiepauze. De synode vergadert om 15.40 uur verder.


15.10 uur: Kosten – Andere synodeleden vragen aandacht voor de betaalbaarheid van de voorgestelde veranderingen, de geografische indeling van de regionale classes of de mobiliteit van predikanten tussen gemeenten.


15.05 uur: Twitter – Terwijl in de synodezaal de besprekingen in volle gang zijn, wordt ook buiten het congrescentrum op twitter meegedacht over Kerk 2025. Dr. H. Vreekamp vindt het triest dat dr. Plaisier tijdens de inleiding van de besprekingen over de nota niets heeft gezegd over het feit dat de verwijzing naar het „delen in de aan Israël geschonken verwachting” in de notitie ontbreekt bij het onderdeel waar het gaat over het DNA van de Protestantse Kerk. Verder denken nogal wat mensen mee over een goede benaming van de pastor pastorum, de „bisschop” die in de notitie wordt voorgesteld. De meeste twitteraars kiezen voor de benaming: „regiopastor”.


15.02 uur: Bisschop – Ds. M. G. Pettinga ziet wel wat in een pastor pastorum, een duidelijk herkenbaar gezicht van de kerk in de regionale classis. Hij pleit voor de titel bisschop, opzichter, die volgens hem Bijbels is (”episcopos”) en in lijn met bijvoorbeeld het oecumenische Limarapport. „Met een bisschop doen we oecumenisch helemaal mee, en kunnen we deze man en vrouw een eigen protestantse kleur en invulling geven.”


14.54 uur: Pastor pastorum – Diaken H. P. Scheltens ziet niets in een pastor pastorum, een soort opzichter over een bepaalde regio. Die heeft volgens hem te veel taken en kost te duur. Ds. H. Koetsveld vindt dat deze ambtsdragers te veel macht krijgen.


14.48: Mobiliteit predikanten – In de nota worden voorstellen gedaan om de mobiliteit van predikanten tussen gemeenten te vergroten. Een van de synodeleden vraagt zich af „voor welke probleem dit een oplossing is”. Want predikanten staan gemiddeld acht jaar in een gemeente, en dat is precies de termijn die de nota aangeeeft om eventueel naar een andere gemeente uit te zien. Bovendien is het aantal predikanten dat wordt losgemaakt, beperkt.


14.43 uur: Organisatie – De synode gaat zich nu bezinnen op het tweede deel van de nota Kerk 2025. Dat gaat over de organisatie van de kerk. Er zijn 29 synodeleden die het woord willen voeren. Ze krijgen anderhalve minuut per persoon.


14.40 uur: Luisteren – Dr. Plaisier tegen ds. M. G. Pettinga: de kerk moet gesprekgenoten serieus nemen, naar hen luisteren en van hen leren.


14.32 uur: Reactie dr. Plaisier – De scriba reageert op de sprekers. Tegen ds. G. J. Mink: „Misschien zijn we nog niet toe aan een geestelijke diagnose van de kerk. Maar het is wel goed om te kijken wat we hebben gedaan, wat we hebben laten liggen.” Dr. Plaisier staat positief tegenover het idee om van „back to basics” het jaarthema van de Protestantse Kerk te maken.


14.25 uur: Back to basics – Ds. C. K. J. Pronk (Drachten) hoopt dat er inderdaad een handleiding voor gesprek in de gemeenten komt. Ze stelt voor dat „back to basics” het jaarthema in de Protestantse Kerk wordt. Volgens ds. M. de Jager is niet duidelijk genoeg wat „in de kern” met „back to basics” wordt bedoeld. Prof. dr. H. P. de Roest is blij dat er over bekering wordt gesproken. De kerk heeft een woord voor de wereld.


14.19 uur: Niet-weters – Ds. M. G. Pettinga noemt de nota hoopvol, realistisch en moedig. Maar hij heeft ook wat opmerkingen. De „beweging” gaat volgens hem steeds van de kerk naar de wereld. „Maar hebben de niet-weters ons als kerk ook iets te zeggen?”


14.12 uur: Geestelijke diagnose – De synodeleden krijgen het woord. Ds. G. J. Mink vraagt zich af of de bureaucratisering het echte probleem van de kerk is. Hij pleit voor een „geestelijke diagnose. Is er misschien schuld tegenover God te belijden, en welke?” Hij pleit voor een „toewending naar de Heere van de kerk”.


14.10 uur: Kerk 2025 – De nota ”Kerk 2025: Waar een Woord is, is een weg” is opgedeeld in twee onderdelen. In het eerste gaat het over de ”basics” van de Protestantse Kerk in Nederland, in het tweede deel wordt een richting getoond waar het met de kerk naartoe gaat. De synode gaat zich nu bezinnen op deel een van de nota.


14.02 uur: Roosevelthuis – Ds. G. de Fijter vertelt over het werk voor het Roosevelthuis in Doorn. Er is 800.000 euro binnengekomen aan giften, maar er is nog vier ton nodig.


13.58 uur: Protestantse Kerk doet mee aan gesprek over verbond kerken – De synode besluit –met drie tegenstemmen– gehoor te geven aan de uitnodiging en mee te doen aan het gesprek over de vorming van een verbond van kerken. Dat gesprek vindt in februari plaats.


13.52 uur: Reactie dr. Plaisier – „De titel is Nationale Synode, de ondertitel Protestants Forum. Misschien moeten de bordjes een keer verwisseld worden”, zegt de scriba. De Protestantse Kerk is in gesprek met een aantal gereformeerde kerkgenootschappen over onder meer kanselruil. Dat onderwerp komt begin 2016 op de agenda van de synode. Is het oecumenisch veld te vol geworden? Nee, want de verschillende stichtingen en organisaties hebben verschillende invalshoeken.


13.49 uur: Meer van hetzelfde – Diaken Bos: „Voegt dit iets toe of is het meer van hetzelfde?”


13.45 uur: Rollen– Streven naar meer reformatorische eenheid is goed, zegt dr. H. Wevers van de generale raad van advies. Er wordt volgens hem terecht ingezet op een losse federatie. Hij vraagt zich af wat het rollenonderscheid is met het Nederlands Christelijk Forum en de Stichting Geloofsgesprekken.


13.40 uur: Verbond – Ds. M. G. Pettinga zegt dat de commissie van rapport zich achter het voorgenomen besluit schaart. Maar het verbond van kerken is volgens hem wel breder. De commissie wil het woord federatie mijden omdat deze verwarring kan veroorzaken. Een betere –en Bijbelse– term is verbond. Ook zou in een belijdende tekst een verwijzing naar Israël moeten staan.


13.39 uur: Deelname – Dr. Plaisier leidt het onderwerp in. Het moderamen wil ingaan op het verzoek tot deelname, zegt hij. Maar dat besluit moet door de synode worden genomen.


13.36 uur: Nationale synode – De synode zou eigenlijk vrijdag pas over de nationale synode spreken, maar dat agendapunt is naar voren gehaald. De generale synode bespreekt straks de vraag of de Protestantse Kerk zich officieel moet laten afvaardigen naar een overleg volgend jaar om eventueel tot een „verbond van kerken” te komen. De stuurgroep nationale synode riep de kerken in juni op te komen tot zo’n federatie.


13.25 uur: Zuid-Afrika – De synodevergadering wordt hervat. Prof. N. Niemant spreekt een dankwoord namens de Nederduits Gereformeerde Kerk (NG-Kerk) in Zuid-Afrika, een partner van de Protestantse Kerk.


12.40 uur: Pauze – Tijd voor lunch. De vergadering gaat om 13.20 uur weer verder.


12.38 uur: Geld niet oppotten – In reactie op prof. De Roest zegt dr. Plaisier dat het inderdaad niet goed is als de kerk geld oppot. „Dat is zonde. Maar een gemeente waar het geld rijkelijk vloeit, kan ook denken aan andere gemeenten die iets nodig hebben, of aan de landelijke organisatie. Geld kan nog beter in rook opgaan dan dat het in een kast bij de mottenballen ligt.”


12.35 uur: Gemeenten – Dr. Plaisier zegt dat de nota op een gegeven moment met een „pastoraal warm en duidelijk stevige” begeleidende brief naar de gemeenten gaat. De Protestantse Kerk wordt steeds congregationalistischer, signaleert hij. Er kunnen volgens hem „honderden bezwaren” worden ingebracht tegen de tendens dat voor veel mensen de landelijke kerk minder belangrijk wordt, ten gunste van de plaatselijke gemeente. „Dat is niet te voorkomen. Maar laten we niet vergeten dat we sámen kerk zijn. Soms storen we elkaar lelijk, maar we troosten elkaar ook. God verhoedde dat we die binding verliezen. Het is niet de bedoeling dat we allemaal een eigen erfje hebben en dat we de hond afsturen op iedereen die eraan komt.”


12.23 uur: Belijdenisgeschriften – Dr. Plaisier vindt het een „prima suggestie” om in een voetnoot in de nota expliciet naar de belijdenisgeschriften te verwijzen.


12.17 uur: Prijsvraag – De scriba vindt dat de plaatselijke gemeente zoveel mogelijk vrijheid moet hebben. En: „Je ziet al gauw wat je mist maar niet wat je ervoor terug krijgt.” De vrijgestelde ambtsdrager voor de regio bijvoorbeeld. „En misschien moeten we maar een prijsvraag uitschrijven over de naam van deze persoon.”


12.15 uur: Hoofdlijnen – Dr. Plaisier geeft aan de synode straks ja zegt tegen hoofdlijnen. De verschillende onderdelen zullen nader worden uitgewerkt. Die komen dan weer op de synodetafel te liggen. Over de voorgestelde regio’s in plaats van classes: „Laten we niet te bang zijn. We moeten kijken naar geografisch logische, werkbare regio’s. Dat kunnen er ook tien zijn. Je moet kijken wat wil en kan.”


12.12 uur: Einde sprekersronde – De eerste sprekersronde is voorbij. Dr. Plaisier geeft een reactie.


12.08 uur: Visitatoren – Ds. W. G. Sonnenberg pleit voor meer aansluiting bij de kerkelijke traditie. Hij vraagt aandacht voor de positie en het werk van de visitatoren.


12.04 uur: Kerkplekken – Prof. dr. H. P. de Roest staat positief ten opzichte van het „vernieuwingselan” dat uit de nota spreekt. Het ondersteunen van gemeenten verdraagt zich volgens hem echter niet met het schrappen van de gemeente-adviseurs of het aantsellen van predikanten op contractbasis. Er zijn voldoende financiële middelen, stelt hij. „Dus eerder meer dan minder kerkplekken. Pionieren zal meer regel worden dan toevoegen aan het bestaande.”


11.50 uur: Classis Reunion Wallonne – Ouderling J. Uitterlinde zegt dat de classis Reunion Wallonne in de Protestantse Kerk in Nederland zich gaat bezinnen op haar toekomst. Hij vertelt dat er nog op dertien plekken in Nederland Franstalige diensten worden gehouden. „We hebben goede contacten met Franstalige vluchtelingen en met Franstalige kerken in het buitenland. Misschien is het onze taak om juist dat overeind te houden in de Protestantse Kerk.” Hij begrijpt dat de classis Reunion Wallonne op termijn zal verdwijnen. „We gaan voor een vernieuwde Église Wallonne binnen een vernieuwde Protestantse Kerk.”


11.45 uur: Geloofsgesprek – Ds. C. K. J. Pronk (Drachten) is bang dat de kerk te veel naar de organisatie gaat kijken. Het eerste deel van de nota is volgens haar het belangrijkst: het gaat erom dat gemeenteleden het geloofsgesprek aangaan.


11.40 uur: Gemeenteadviseur – „Heeft de kerk baat bij het weghalen van de adviseurs?”, vraagt ouderling-kerkrentmeester De Lange (classis Nijmegen). „Het aantal vrijwilligers gaat afnemen als je meer gaat centraliseren.”


11.35 uur: Besluitvorming uitstellen? – Ook ds. H. A. Smits (Wognum) vraagt aandacht voor het verdwijnen van de gemeenteadviseur. Wie zit er aan het stuur als de lokale gemeente op de achterbank zit, vraagt ze zich af. Bijlage 3, over de dienstenorganisatie, is volgens haar een eigen leven gaan leiden. Klik hier voor de bijlagen bij het rapport. Ds. Smits stelt voor de besluitvorming over het rapport tot morgen uit te stellen om er in alle rust nog even over na te kunnen denken.


11.30 uur: Opschaling – De enorme opschaling, van 74 naar acht classes, is volgens de classis Zierikzee niet nodig, aldus ouderling Flikweert. Hun classis functioneert prima, net als veel andere classes. Zorg van deze classis is dat de afstand tussen de gemeente en de meerdere vergaderingen te groot wordt. Acht classes is dus te weinig. De onderlinge samenhang binnen een classis wordt ook veel lastiger volgens Flikweert. Als jurist mist hij aandacht voor het ‘lichter’ maken van de kerk op kerkordelijk gebied. „De kerkorde is volgens veel mensen ballast.” Hij stelt voor, eventueel in een motie, te verkennen of de totstandkoming van besluiten voor kerkordewijzigingen niet lichter kan.


11.28 uur: Zorg – De president van de lutherse synode, ds. W. T. V. Verhoeven, maakt zich zorgen. Ze denkt dat de plaatselijke gemeenten in de toekomst teveel worden belast. Veel van de problemen komen bij de predikanten terecht.


11.22 uur: Kerk 2025 – Ouderling Boersma (Foudgum) schetst een beeld van de kerk over tien jaar. Een deel van de ambtsdragers heeft beperkte theologische kennis en is kritisch over traditionele vormen. Een ander deel, de orthodoxen heeft wel die kennis. Wat is dan de meerwaarde van de hogere vergaderingen in de kerk?, vraagt hij zich af.


11.19 uur: Nodig? – In de beperking toont zich de meester, zegt ouderling-kerkrentmeester Hilgers (Gouda). Hij roemt, net als voorgaande sprekers, de opsteller van het stuk, dr. A. J. Plaisier. Hilgers had wel graag bijlagen bij het rapport gezien die aantoonden waarom de wijzigingen in de kerk nodig zijn. „Voor onze classis zijn de wijzigingen niet nodig. Vraag is zelfs of het kind niet met het badwater wordt weggegooid.”


11.14 uur: Belijdenis – Diaken Meun (Urk) zou de grondslag van de kerk wel meer benadrukt willen zien in het rapport. „Waar staan we voor? Wat is onze belijdenis?” Het gaat in het rapport volgens hem vooral over ondersteunen, terwijl ondersteuningen die er nu zijn weggenomen worden. Lees ook: „Gemeenteadviseur in PKN moet het veld ruimen”.


11.10 uur: Moedige besluiten – Ds. Van der Pol neemt het woord. Hij hoopt dat de synode „moedige besluiten” gaat nemen.


11.08 uur: Bisschop – Een zekere inbedding van de pastor pastorum is nodig, vindt Kamphuis. Het is beter als hij zich bisschop zou mogen noemen, stelt de ouderling. Dan zou de autonomie van de gemeente losgelaten moeten worden.


11.05 uur: Pastor pastorum – Welk profiel heeft de pastor pastorum?, vraagt ouderling Kamphuis zich af. Het is geen regelbaas, zegt het rapport. Maar er komen wel belangrijke bestuurlijke taken bij hem terecht, ziet Kamphuis. „Wordt hier veronderstelt dat er een bepaalde hiërarchie zou zijn?” Keuze voor meer persoonlijk gezag juicht Kamphuis toe.


11.01 uur: Waardering – Er is in de classis Leeuwarden veel waardering voor het rapport, zegt ouderling Kamphuis. Hij zou voor het rapport stemmen ook als er niks aan veranderd wordt. Wel heeft hij een paar kanttekeningen. Over hoe seculariteit aan de orde komt bijvoorbeeld.


10.56 uur: Avondmaal en gebed – Ds. G. J. Mink (Herwijnen) neemt als eerste het woord. Hij citeert het lied ”Kom, Schepper Geest, vernieuw Uw Kerk”. Kerk 2025 vindt hij een goed rapport. „Wel is het goed te beseffen dat de kerk van God groter is dan de Protestantse Kerk in Nederland.” En: „Het dreigt nu te gaan om de organisatie, de positie van de predikant en het beheer.” Hij pleit ervoor het avondmaal en het gebed meer aandacht te geven.


10.54 uur: Synode reageert op Kerk 2025 – De voorzitter van de synode stelt een sprekerslijst op van synodeleden die hun eerste algemene reactie willen geven op het synoderapport Kerk 2025.


10.50 uur: RABG – De raad van advies voor gereformeerd belijden (RAGB) reageert op het rapport. De kerk is gemeente van Christus, in de wereld en ten dienste van de wereld, stelt de secretaris van de RAGB, dr. Guda H. Borger-Koetsier.


10.48 uur: Noodzakelijk – Dr. Wevers stelt dat de GRA hoopt en bidt dat de gesprekken in de synode een stimulans zijn voor de noodzakelijke gesprekken op het grondvlak van de kerk.


10.45 uur: Algemene beschouwing GRA – Dr. Wevers, voorzitter van de generale raad voor advies (GRA) geeft een korte reactie op het rapport. De microfoon hapert. Synodepreses ds. K. van den Broeke grapt: „Het knettert rond Kerk 2025.”


10.35 uur: Besluitvorming – Er komt vandaag besluitvorming over Kerk 2025, aldus dr. Plaisier. Uitstel is geen teken van goed bestuur, stelt hij.


10.27 uur: Kerk 2025 – Scriba dr. A. J. Plaisier leidt het rapport ”Kerk 2025. Waar een Woord is, is een weg” in. Het gaat over de toekomst van de kerk. „Goed dat het land erkent dat het ergens over gaat”, aldus dr. Plaisier.


De scriba noemt ”Kerk 2025” een geestelijk proces. Het wil dienstbaar zijn aan de gelovige, authentieke vorm van kerkzijn.


10.17 uur: Comité – De vergadering gaat in comité. Achter gesloten deuren vinden benoemingen plaats. Dit zal ongeveer een kwartier tot een halfuur duren.


10.14 uur: Gebed – Ouderling Verbeek gaat voor in gebed.


10.07 uur: Opening – Ouderling Verbeek: „We zijn een kerk in de marge geworden.” En: „In deze wereld, waarin zoveel mensen verlangen naar heelheid, is ons een boodschap van heil gegeven.”


10.04 uur: Welkom – Synodevoorzitter ds. K. van den Broeke heet iedereen, ook de kijkers thuis, welkom. Ouderling A. Verbeek krijgt het woord. Zij verzorgt de opening.


10.00 uur: Synode – Twee dagen lang vergadert de synode van de Protestantse Kerk in Nederland over diverse onderwerpen. Lees hier onze voorbeschouwing.


9.56 uur: Liveblog gestart – Over enkele minuten gaat de synodevergadering van start. Op dit moment worden de presentielijsten getekend. De zaal in congrescentrum De Werelt, waar de synode traditiegetrouw gehouden wordt, loopt langzaam vol.