Lokaal is lokaal en landelijk is landelijk. Maar het beeld dat oprijst na de gemeenteraadsverkiezingen is voor met name de PvdA wel zó beroerd dat de klap zal nadreunen tot diep in de Trêveszaal.
Het blijft opmerkelijk: waar de coalitiepartijen VVD en PvdA woensdag werden afgestraft voor het regeringsbeleid, werd de constructieve oppositie (D66, ChristenUnie en SGP) juist beloond voor haar steun aan –op hoofdlijnen– datzelfde beleid. Gedogen is dus duidelijk lucratiever dan regeren.
Zeker voor PvdA-leider Samsom, die als geen ander zijn landelijke gezicht verbond aan de lokale campagne door met bossen rode rozen de afgelopen acht (!) weken stad en land af te reizen, zal de verkiezingsuitslag aanvoelen als een mokerslag. Waar stilletjes werd gehoopt op consolidatie moest de PvdA in belangrijke steden het roer, na dat soms meer dan zestig jaar stevig in handen te hebben gehad, afstaan aan een triomferend D66. Het ”kereltje Pechtold”, zoals de D66-leider ooit smalend werd genoemd, is inmiddels een heel flinke vent.
Opmerkelijk is ook dat dé protestpartij bij uitstek, de PVV, –waarvan de politiek leider gisteravond zijn achterban „minder Marokkanen, minder Marokkanen!” liet scanderen, en dat beantwoordde met een droog „gaan we regelen”–, per saldo terrein verloor, terwijl de SP en de lokale partijen hun positie juist fors wisten uit te breiden. Bijna een op de drie kiezers stemt op de ‘lokalo’s’, wat impliceert dat juist de partijen die verantwoordelijk zijn voor de grote decentralisatie van rijkstaken naar gemeenten, de komende jaren in veel plaatsen niet betrokken zullen zijn bij de uitvoering daarvan.
Zoals verwacht verbond Samsom gisteren geen consequenties aan de electorale afgang van zijn partij. Hij pareerde de pijn door te stellen dat er niets mis is met het beleid, maar dat de kiezer simpelweg de vruchten ervan nog niet ziet. Het is dus allemaal een kwestie van een „lange adem.” Maar hoewel de uitslag VVD en PvdA alleen maar meer in elkaars armen lijkt te drijven –nú breken is geen optie–, prangt na gisteren de vraag of de sociaaldemocraten, die inmiddels toch wel naar adem happen, de juichende menigte die zij bij de finish in 2017 hopen te ontmoeten, wel gaan bereiken.
Zo zal de interne druk toenemen om het regeringsbeleid, meer dan nu, sociaaldemocratisch smoel te geven. Maar juist dat zal lastig worden nu CU, SGP en zéker D66, de winst van gisteren ook aan de Haagse onderhandelingstafels in klinkende munt uitbetaald willen zien. Hoeveel tijd het PvdA/VVD-huwelijk nog rest, bepalen deze twee partijen uiteindelijk steeds minder zelf.
