Nog maar 65 jaar geleden riep David Ben Gurion de staat Israël uit. Op 14 mei 1948 was de wereld getuige van de geboorte van een nieuwe natie met een eeuwenoude traditie.

De omgeving van het piepjonge land had niet bijzonder veel met deze indringer op. En dus vielen een dag later de legers van vijf Arabische landen Israël binnen. Het was de eerste oorlog die de moderne Joodse staat moest uitvechten – en het zou ook zeker niet de laatste zijn.

De sluiting van het Suezkanaal in 1956 leidde opnieuw tot oorlog, die voor Israël militair gezien succesvol verliep. Nog groter was de overwinning in de Zesdaagse Oorlog van 1967. Israël heroverde binnen enkele dagen de Oude Stad van Jeruzalem en bracht zijn buurlanden zware verliezen toe.

Donker zag het er voor de Joodse staat uit op de Grote Verzoendag van 1973. Op 6 oktober van dat jaar voerden Egypte en Syrië een verrassingsaanval op Israël uit. Aanvankelijk moest Israël flink wat terrein prijsgeven. Maar na enkele dagen wisten de Israëliërs het initiatief terug te winnen en rukten op richting Damascus en Caïro.

Uitputtingsoorlog

Na de Jom Kipoeroorlog waagde geen land het meer een directe militaire confrontatie met Israël aan te gaan. Maar van rust en vrede in de regio was allerminst sprake. Tot op de dag van vandaag.

Een uitputtingsoorlog volgde. Vanuit Syrië en Libanon werden kibboetsim in Galilea onder vuur genomen. Aan de Jordaanse en Egyptische grens bleef het aanhoudend onrustig. Israël reageerde met vergeldingsacties, waaronder een grootschalige inval in Libanon in 1982.

Ook binnenslands groeiden de problemen. In 1987 kwamen de Palestijnen in opstand tijdens de Eerste Intifada. Halverwege de jaren 90 werden de Israëlische straten het toneel van bloedige zelfmoordaanslagen. In 2000 volgde de tweede Palestijnse revolte. En sinds de terugtrekking uit Zuid-Libanon (2000) en de Gazastrook (2005) zijn gewapende confrontaties met Hezbollah en Hamas steeds slechts een kwestie van tijd.

Anno 2013 is de situatie er voor Israël bepaald niet beter op geworden. Het enige lichtpuntje is wellicht dat het aantal terreuraanslagen –mede dankzij de bouw van de omstreden veiligheidsmuur op de Westelijke Jordaanoever– fors is afgenomen.

Daar staat echter tegenover dat het overleg tussen Israël en de Palestijnen al jarenlang volledig in het slop zit. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, probeert momenteel de gesprekken weer op gang te brengen, maar de vooruitzichten zijn somber. De bekende Israëlische publicist Ben-Dror Yemini drukte het deze week tijdens een bezoek aan Amsterdam als volgt uit: „Ik ben voor vrede, maar niet voor een vredesproces. Laten we het eindelijk eens over vrede hebben en niet over een proces.”

Verdere isolatie

Aan Israëls buitengrenzen is de situatie al niet veel beter. De Arabische lente, die tweeënhalf jaar geleden als de langverwachte doorbraak naar democratie werd bejubeld, is voor Israël uitgelopen op een verdere isolatie in het Midden-Oosten en een sterk verhoogd veiligheidsrisico.

Te beginnen in Egypte. Op 11 februari 2011 moest de Egyptische president Hosni Mubarak het veld ruimen na twee weken bloedige protesten. Het volk dacht van een dictator te zijn verlost, maar kreeg er de heerschappij van de islamistische moslimbroederschap voor terug.

Israël werd al snel duidelijk wat de machtswisseling in Egypte betekende. Tijdens de laatste militaire confrontatie tussen Israël en Hamas, eind vorig jaar, veroordeelde de Egyptische president Morsi de acties van de Joodse staat in uitermate scherpe bewoordingen. Hij stuurde zelfs als steunbetuiging zijn premier naar de onder vuur liggende Gazastrook.

Jordanië –Israëls meest stabiele vredespartner sinds 1994– is een grootschalige revolutie tot nu toe bespaard gebleven. Maar ook in het Hasjemitisch koninkrijk rommelt het. Islamistische krachten roeren zich en de traditionele populariteit van het vorstenhuis is tanende.

Beduidend gevaarlijker is het aan Israëls noordgrens. In Libanon zwaait Hezbollah politiek en militair de scepter. De laatste grote militaire confrontatie dateert weliswaar van 2006. Maar sindsdien heeft de terreurbeweging haar arsenaal aan raketten en ander oorlogstuig overvloedig uitgebreid en lijkt een nieuw treffen slechts een kwestie van tijd.

Luchtverkeer

Die kans wordt nog vergroot door de aanwezigheid van duizenden Hezbollahstrijders in buurland Syrië. Daar is al meer dan twee jaar een bloedige opstand tegen het regime van president Bashar al-Assad aan de gang. Schattingen van de Verenigde Naties gaan uit van een dodental dat inmiddels boven de 80.000 ligt.

Hezbollah, gesteund door Iran, heeft zich aan de zijde van Assad geschaard om de rebellen te bestrijden. Israël is bang dat geavanceerde Syrische of Iraanse wapensys­temen in handen van de Libanese beweging zullen komen. Om nog maar niet te spreken van de enorme voorraden chemische wapens die Damascus erop nahoudt. De Israëlische luchtmacht kwam al enkele keren in actie om transporten van oorlogstuig te bombarderen.

Ook maakt Jeruzalem zich zorgen om voorgenomen Russische leveranties van hypermoderne luchtdoelraketten aan Syrië. De projectielen kunnen vliegtuigen op een afstand van 200 kilometer detecteren en zouden in theorie het luchtverkeer van en naar de luchthaven van Tel Aviv kunnen bedreigen.

Hoewel de troepen van Assad momenteel weer aan de winnende hand lijken te zijn, blijft Israël beducht voor een machtswisseling in het buurland. De aanwezigheid van duizenden jihadisten in Syrië, die van hun opvatting over de aanwezigheid van een Joodse staat in het Midden-Oosten geen geheim maken, stemt Jeruzalem bepaald niet gerust. Syrië mag dan een dictatoriaal regime hebben, het zorgde er de afgelopen decennia wel voor dat Israëls noordgrens kalm bleef.

Nucleair Iran

Boven dit alles hangt de niet-aflatende dreiging van een nucleair Iran. Hoewel Teheran keer op keer beweert dat zijn atoomprogramma louter voor vreedzame doeleinden is bestemd, blijft Israël bezorgd dat de Islamitische Republiek bezig is aan de ontwikkeling van kernwapens. De felle anti-Israëlretoriek van de Iraanse president Ahmadinejad sterkt Jeruzalem alleen maar in dat vermoeden.

De berichtgeving over de Iraanse dreiging in de Israëlische pers golft op en neer. Af en toe doen de media vermoeden dat een Israëlische aanval op de Iraanse atoominstallaties ophanden is. Dan weer blijft het opmerkelijk stil.

Israëlische analisten voorspellen al maandenlang dat de Joodse staat een ‘hete’ zomer tegemoet gaat. Hetzij door een confrontatie met Hezbollah en Syrië, hetzij door een conflict met Iran – al dan niet met Amerikaanse steun. De tijd zal het leren. Voor Israël geldt steeds: veiligheid voor alles.

„Israël veilig onder Gods hoede”

De actuele veiligheidssituatie van Israël is beklemmend. Lichtpunten zijn er nauwelijks. Is er vanuit het christelijk geloof iets te zeggen over deze situatie? Prof. dr. J. Hoek, hoogleraar gereformeerde spiritualiteit aan de Protestantse Theologische Universiteit, doet een voorzichtige poging.

„Er bestaat geen eenduidige christelijke visie op het fenomeen Israël. In mijn bijdrage aan de onlangs verschenen bundel ”Profetisch licht. Toekomst voor Israël en de kerk” onderscheid ik vijf leesbrillen die christenen dragen wanneer ze zich Bijbels oriënteren op de positie van Israël: de leesbril van de tweewegenleer, van het dispensationalisme, van de vervangingstheologie, van het radicaal christocentrisme en van het vaste verbond. Het gesprek tussen vertegenwoordigers van deze stromingen is niet zelden heftig; soms wordt er alleen uit de verte naar elkaar geroepen.

De theologische kijk op Israël beïnvloedt veelal ook de waardering van de Israëlische politiek. Voor sommigen lijkt de politiek van de Israëlische regering boven alle kritiek verheven te zijn. Anderen zijn juist uiterst kritisch. Het lijkt mij verstandig om het politieke handelen van de regering van de seculiere staat Israël volgens dezelfde maatstaven te beoordelen als de maatstaven die we zouden hanteren bij de beoordeling van welk ander volk ter wereld ook. We doen onrecht aan de staat en regering van Israël wanneer we aan haar hogere eisen stellen dan aan andere staten. We zijn eveneens verkeerd bezig wanneer we vanuit geloofsovertuiging in het geval van Israël recht willen praten wat krom is. Onrecht is onrecht, of het nu door staat A of staat B, door regering X of regering Y wordt bedreven.

Vast verbond

Naar mijn overtuiging is Gods verbond met Israël niet geannuleerd, ook al is er door de verwerping van Jezus de Messias een diepgaande crisis opgetreden in de verhouding tussen God en Zijn volk. Het zicht op Gods verbond en Zijn onvoorwaardelijke verkiezing geeft hoop op geestelijk herstel voor Israël in het laatste der dagen. Gods Geest is op een ondoorgrondelijke wijze met het Joodse volk onderweg. Er is een Bijbelse basis om uit te zien naar een toekomstige bekering van Israël en een daarmee samenhangende geestelijke opwekking onder de volkeren.

Dit betekent voor mij concreet dat ik geloof dat Israël Gods bijzondere bescherming geniet. Veilig onder Gods hoede. De veiligheid van Israël hangt uiteindelijk niet af van een paraat leger, tanks, straaljagers en kernbewapening. Of ook van de steun van de machtige bondgenoot Amerika. Dit volk is ten diepste veilig omdat vele beloften in het Oude Testament nog steeds gelden. Dat sluit echter niet uit dat het een weg van hevige verdrukking heeft moeten gaan en wellicht nog moet gaan.

Ondertussen vraag ik mij in gemoede wel af of het niet de hoogste tijd is om allerlei theologische strijdbijlen rondom Israël te begraven en te zoeken naar een gemeenschappelijke christelijke positiebepaling. Deze zal nuchter en kritisch moeten zijn. Maar laat dan de kritiek geworteld zijn in liefde en diepgaande verbondenheid met het volk waaraan God zo bijzonder Zijn Naam heeft verbonden. Israël blijft een helder teken der tijden, een luid signaal van de eindtijd.

Gebed

Het lijkt mij overmoedig de huidige gebeurtenissen te willen duiden vanuit allerlei profetische woorden uit het Oude Testament of zelfs te willen voorspellen hoe de ontwikkelingen zich op korte termijn zullen voltrekken. Maar dat Gods bemoeienis met dit volk tot bijzondere gebeurtenissen zal leiden, staat voor mij vast. Daarom dient de christelijke gemeente met grote betrokkenheid en waakzaamheid de ontwikkelingen in deze wellicht hete zomer te blijven volgen – in het perspectief van de grote zomer die zeker komt, tot vrede voor Israël en heil van de volkeren.

Een gemeenschappelijke christelijke grondhouding ten opzichte van Israël zal met name tot uiting komen in intens en vurig gebed. Er is alle aanleiding om met bijzondere intensiteit voor het Joodse volk te bidden. Om veiligheid, om wijsheid voor de leiders, om doorbreking van patstellingen die aan alle kanten onschuldige burgers hevig doen lijden en al tot veel verbittering en radicalisering heeft geleid. Er is dringend behoefte aan een gebaar van verzoening tussen Joden en Palestijnen, een verrassende initiatief dat de vicieuze cirkel van geweld en wraak doorbreekt. De Geest van God kan wonderlijk ingrijpen in vastgelopen situaties. Een man of vrouw kan schijnbaar uit het niets naar voren komen met een heilzaam initiatief.

Ons gebed „Uw Koninkrijk kome” heeft mede betrekking op de situatie in het Midden-Oosten en in het bijzonder in Jeruzalem. Laten we in de erediensten het concrete en herhaaldelijke gebed voor deze spanningsvolle situatie geen zondag achterwege laten.”