Welke bescherming genieten spaarders?

De EU streeft ernaar dat alle lidstaten over een uniform zogeheten depositogarantiestelsel beschikken. De overheid dient daarmee te waarborgen dat saldi van spaarrekeningen en deposito’s tot een bedrag van 100.000 euro veilig zijn. Als een bank failliet gaat en de kas leeg is, treedt deze regeling in werking en ontvangt de klant zijn kapitaal toch terug. Voor een echtpaar met een en/of-rekening ligt het gezamenlijk plafond bij tweemaal 100.000 euro.

Betekent de deal over Cyprus een inbreuk op deze garantie?

Daar komt het inderdaad op neer. De rekeninghouders bij de banken op het eiland worden volslagen onverwacht geconfronteerd met een korting. In de aanvankelijke plannen, waarover de ministers van Financiën uit de eurozone zaterdagochtend een akkoord bereikten, gaat het voor bedragen onder de 100.000 euro om 6,75 procent, voor de rest daarboven om 9,9 procent. Betrokkenen raken dus respectievelijk 67,50 en 99 euro kwijt van elke 1000 euro.

Inmiddels vinden onderhandelingen plaats om de verhouding tussen die percentages aan te passen, zodat kleine spaarders een geringere en rijken juist een forsere bijdrage leveren. De ministers vinden dat goed mits de beoogde opbrengst van 5,8 miljard maar overeind blijft, lieten zij gisteravond na een nieuwe overlegronde weten. Zij dringen er nu zelfs op aan tegoeden tot 100.000 euro geheel te ontzien.

Je kunt het een stabiliteitsheffing noemen, zoals minister Dijsselbloem bij de presentatie ervan deed, of een crisisheffing, maar in sommige commentaren klinken ook bewoordingen door als roof, diefstal en onteigening.

Dit instrument is bij vorige reddingsoperaties niet toegepast.

Nee. In Griekenland bijvoorbeeld bleven spaarders buiten schot. Daar is wel vorig jaar besloten tot een stevige afschrijving voor bezitters van obligaties. Een eenmalige actie, zo werd verzekerd. Nu treft een soortgelijke ingreep opeens een andere groep.

Waarom hebben de ministers van Financiën dit gedaan?

Cyprus had gevraagd om 17 miljard euro aan leningen uit het Europese noodfonds. Maar bij toekenning daarvan was de staatsschuld gestegen tot een niveau dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) kwalificeert als onhoudbaar. Dat maakte een kredietverstrekking van die omvang onverantwoord. Dus koersten de ministers aan op een kleiner steunpakket en zijn zij de rest van de vereiste financiële middelen om een faillissement van het land af te wenden, elders gaan zoeken.

Verder wijzen zij erop dat Cyprus een geval apart is. In de ministaat circuleert heel veel geld van Russische bedrijven en particulieren. Op banken rust de sterke verdenking dat zij meewerken aan witwaspraktijken. De financiële sector in Cyprus is hierdoor veel groter dan de totale economie (het bruto binnenlands product bedraagt slechts een kleine 18 miljard euro), veel groter ook dan gemiddeld in de EU. Al met al een ongezonde toestand. Tegen de achtergrond van een en ander bestaat er bij de regeringen van de europartners weinig animo om Cyprus royaal te helpen, bij de burgers waarschijnlijk al helemaal niet. Premier Rutte gaf vrijdagmiddag opmerkelijk openhartig uitdrukking aan zijn tegenzin.

Is spaargeld in andere landen nu ook niet meer echt veilig?

Die conclusie gaat veel te ver. Het garantiestelsel blijft gewoon van kracht. Zeker in Nederland hoeven we ons geen zorgen te maken. De financiële markten hebben gisteren dan ook niet heftig gereageerd.

Tegelijk is duidelijk dat het aanzien van de regeling en daarmee het vertrouwen erin van de spaarders wel een deuk(je) heeft opgelopen, ook al zouden deposito’s tot 100.000 alsnog geheel worden ontzien. Gebleken is nu immers dat ministers de bestaande bescherming zomaar terzijde kunnen schuiven. Honderd procent garantie onder alle omstandigheden heb je dus niet.

Wat is het risico van het aangetaste vertrouwen?

Stel dat Spanje of Italië een beroep moet doen op het noodfonds. Dan zullen veel spaarders in dat land, met de gang van zaken in Cyprus in hun achterhoofd, de uitslag van de onderhandelingen daarover niet afwachten, maar tijdig hun geld bij de banken ophalen. De kans op een bankrun in die situatie, waardoor financiële bedrijven zullen omvallen, neemt toe. Verder mogen we niet uitsluiten dat na de beslissing over Cyprus vanuit de zwakke landen kapitaalvlucht optreedt, dat partijen van elders hun bezit er niet langer onderbrengen.