Als het gaat over hedendaagse christelijke literatuur, kom je algauw de namen tegen van Willem Jan Otten, Désanne van Brederode en Vonne van der Meer, rooms-katholieke auteurs wier kwaliteit in brede kring erkend wordt. Zij hadden er een flink aandeel in dat geloof weer terug te vinden is in de literatuur.

Zijn er ook dergelijke protestantse schrijvers? Dat wordt lastiger. Er zijn genoeg schrijvers die opgegroeid zijn in een protestantse omgeving. Jan Siebelink en Franca Treur bijvoorbeeld. Dankzij hen weten ook ongelovigen iets af van hoe het toe kan gaan in een orthodox-christelijk gezin.

Deze auteurs schrijven mild en soms zelfs liefdevol over het geloof en gelovigen, maar ze hebben wel afstand genomen van het geloof waarin ze zijn opgegroeid. Zijn er ook protestantse auteurs die nog wel geloven?

Jazeker, die zijn er, al zijn goede proza-auteurs dun gezaaid. Uit de protestantse hoek is er geen enkele auteur die zich kan meten met de top van de seculiere auteurs, laten we zeggen Arnon Grunberg, Thomas Rosenboom en A. F. Th. van der Heijden.

Is er dan nog wel toekomst voor een christelijke literatuur? Zal er ooit een flinke bijdrage zijn van auteurs die zich bevinden in de hoek waarin Reformatorisch Dagblad en Nederlands Dagblad hun lezers zoeken?

De oogst zal altijd mager zijn. We hebben het immers over een klein deel van de Nederlanders. Daarin bevinden zich dus ook maar weinig schrijvers en nog minder goede schrijvers.

Maar er is wel groei mogelijk. ”Afscheid van een engel” van Janne IJmker en ”Ninevé” van Rick de Gier zijn bijvoorbeeld interessante boeken. De auteurs zijn nog volop in ontwikkeling en ik ga ervan uit dat ze hun beste boek nog moeten schrijven. Ook andere schrijvers zullen de wil hebben om verder te komen en waarom zou hun dat niet lukken?

Angstvalligheid

De vraag is wel of het publiek zit te wachten op zulke literatuur. De boekentoptien in christelijke boekhandels bevat vaak minder literatuur dan Amerikaanse spektakelboeken. Wil het ooit wat worden met de christelijke literatuur, dan zullen de boekhandels hun best moeten doen om die literatuur te verkopen.

Hier en daar is een zekere angstvalligheid. Zo was er een boekhandel die de hele zending van IJmkers ”Afscheid van een engel” retourneerde. Blijkbaar stonden er dingen in deze roman waar de boekhandelaar moeite mee had.

Natuurlijk staan er in literaire boeken, en dus ook in christelijke literaire boeken, zaken die ons tegen de borst stuiten. We leven in een wereld waarin ook geweld, bedrog, lafheid en liefdeloosheid 
te vinden zijn. Lees maar in de krant en kijk maar om je heen. Daar kan en mag een auteur niet omheen.

Dat levert geen boeken op waarbij je als lezer gemakkelijk achterover kunt leunen, maar dat is ook niet de taak van de literatuur. Literatuur moet geen antwoorden geven, maar vragen stellen. Die vragen zullen ons verontrusten, ervoor zorgen dat we ons ongemakkelijk voelen, dat sommige zaken minder vanzelfsprekend worden en dat we van andere meer overtuigd raken.

Een publiek dat bij voorbaat afwijst wat niet in zijn straatje past, vraagt om schrijvers die veilig op de gebaande wegen lopen en krijgt die dan dus ook. Dat levert ongevaarlijke en oninteressante boeken op.

Siebelink en Treur kregen uit orthodoxe hoek de kritiek dat hun boeken niet representatief waren. Dat is tekenend. Blijkbaar zijn er lezers die in een boek vooral een gemiddelde terug willen zien. Maar personages die ons bijblijven zijn nooit gemiddeld, nooit representatief. Als we de Bijbel ook als literair werk mogen zien: hoe representatief zijn dan Mozes, Jona, Elia?

Confronterend

Wil het wat worden met de christelijke literatuur, dan zullen we de lat hoog moeten houden. Schrijvers en uitgevers zullen flink aan het werk moeten, maar zij niet alleen.

Ook boekhandels en lezers zouden aan de slag moeten gaan. Dat wil zeggen dat ze de moed zullen moeten hebben om onder ogen te zien in wat voor wereld ze leven en hoe ze zelf zijn. Literatuur confronteert ons met onszelf en met onze omgeving. Daardoor kan literatuur waardevol en verrijkend zijn. Ook als er dingen in een boek staan die we afwijzen. Boeken of auteurs afwijzen omdat ze niet bevestigen wat we al weten of vinden, getuigt van angst of van gemakzucht.

De auteur is docent Nederlands, tekstredacteur en literair criticus, onder meer voor het tijdschrift Liter.