Dat stelde de Nijmeegse docent dr. Marjet Derks zaterdag in Amsterdam tijdens een ”publieksdag” ter gelegenheid van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), volgende week precies vijftig jaar geleden begonnen. „Er waren net zo veel journalisten als concilievaders. Het is verbazingwekkend dat er zoveel ruimte in kranten was voor kerkelijke vraagstukken, verder dagelijks een conciliejournaal op radio en televisie. Het verre Rome kwam in de Nederlandse huiskamers, op de wijze van voetbalverslagen.”

Dichter-theoloog Huub Oosterhuis gaf een persoonlijk verhaal over het concilie. Hij vertelde hoe hij op 18-jarige leeftijd de roeping kreeg tot priester in de Rooms-Katholieke Kerk. „Wij geloofden toen in de enige, ware en zalige moederkerk.” Hij schreef zelfs een hymne over zijn kerk, waarvan hij zaterdag voor het eerst enkele verzen ten gehore bracht. „Milde, heilige stamboom van het leven”, zo typeerde hij de roomse kerk destijds. „Zo heb ik de rooms-katholieke kerk van mijn jeugd beleefd. Wij hielden van deze kerk, hoe hoog verheven en contactgestoord ze ook was. Het was een wereldwijde gemeenschap van liefde waar ik bij wilde horen.”

Toen in 1958 „een ander soort paus” gekozen werd die het concilie bijeenriep, leek het voor katholieken dat de kerk in plaats van een star instituut een bevrijdingsbeweging werd. „Het concilie was voor mij het eerste katholieke antwoord op de Tweede Wereldoorlog en de Jodenmoord. De nieuwe kerk ging echter niet door. Er volgen nachtmerries, maar wat bleef is het grote Bijbelse verhaal en visioen, buiten of dwars door de kerkelijke instituten heen.”

Is Vaticanum II mislukt? „Nee, het heeft geïnspireerd tot vrijmoedigheid en creativiteit, liturgie in de volkstaal en het inzicht dat de plaatselijke gemeente de basisgemeente is. Zij moet het Bijbelse verhaal opnieuw toegankelijk maken.”

Veel historisch filmmateriaal over Vaticanum II passeerde zaterdag de revue, zoals het binnendragen van een zegenende paus op de eerste conciliedag, gezeten op een stoel met baldakijn. Met name Nederland liep warm voor het concilie. „Nederland liep voorop in de wereldkerk, had zich als gidsland ontdekt”, aldus dr. Derks. „De impact van het concilie was nergens zo duidelijk als in ons land. De radicalisering die in beperkte kring aanwezig was, werd versterkt door het concilie. Rome nam definitief afstand van het traditionele kerkmodel en verzuilde verleden, ook door Nederlandse kerkleiders. De werkelijkheid was echter weerbarstiger. Rome ging weer zijn gang, met haar soms dubbelzinnige concilieteksten.”

Prof. Jan Jacobs, kerkhistoricus uit Tilburg, zei dat ieder het concilie met zijn eigen verwachtingen interpreteerde. „Mensen gebruikten het concilie om hun eigen ideeën over de toekomst te legitimeren. Het geloofsgoed van Rome is door het concilie terdege aangetast, niet slechts de vormen en structuren.”

Kerkjurist dr. Ruud Huysmans bestreed dat Vaticanum II het continueren van de traditie is. „Er is zeker een breuk, althans op papier. Vaticanum II heeft de trein op een ander spoor gezet: de kerk heet voortaan ”het volk van God” en getuigt van de liefde die allen omvat, ze is niet een heilsorganisatie van priesters.”

Prof. Jozef Wissink (emeritus hoogleraar Tilburg) viel de gedachte van ‘hetzelfde spoor’ bij, maar binnen de wagons blijft het vaak hetzelfde, zo constateerde hij laconiek. Was het concilie een religieus gebeuren? „Er gebeurde kerkpolitiek en er was een oprechte strijd om het geloof, alles liep door elkaar heen. Nadien was er vitalisering én afbraak.”

Tijdens de dag werd het boek ”Visioenen van het Tweede Vaticaans Concilie” (onder redactie van Jan Jacobs e.a.) gepresenteerd.