Dat concludeert de parlementaire enquêtecommissie financieel stelsel woensdag, die –onder leiding van SP’er De Wit– de afgelopen zeventien maanden onderzoek deed naar het redden van Nederlandse banken en verzekeraars tijdens de kredietcrisis in 2008 en 2009. Volgens de commissie waren Financiën en DNB „onvoldoende voorbereid” op de ernstige problemen bij met name Fortis/ABN AMRO en ING en werden ze door de crisis „overrompeld.” Hierdoor was de staat gedwongen tot grootschalige reddingsacties die „op veel punten gebrekkig” waren.

Zo nam de staat in oktober 2008 ABN en Fortis Bank Nederland over voor 16,8 miljard euro. Later kwamen daar extra kosten bij, waardoor de teller opliep tot 32 miljard. Volgens de commissie stond die prijs, mede doordat waarderingen „onvolledig en niet-accuraat” waren, „in geen verhouding tot de bedrijfseconomische waarde.” Anderzijds oordeelt de commissie dat de 16,8 miljard „vooral is betaald als prijs voor financiële stabiliteit in Nederland, België, Europa en daarbuiten.”

Volgens De Wit is er mede door tekortschietend toezicht „uiteindelijk pas zeer laat ingegrepen bij Fortis.” De verklaring van geen bezwaar die door Financiën en DNB in 2007 was afgegeven aan het trio Fortis, Royal Bank of Scotland en Santander om in 2007 ABN in te lijven, is volgens de commissie „ten onrechte afgegeven.”

De commissie haalt verder uit naar toenmalig minister van Financiën Bos, die de Kamer „in veel gevallen niet tijdig en niet volledig” heeft geïnformeerd, waardoor deze zijn controlerende taak onmogelijk kon uitvoeren. „Het budgetrecht van de Kamer is geschonden”, aldus de commissie, die met aanbevelingen komt om dit in de toekomst te voorkomen. Zo zou het kabinet niet langer grote sommen geld aan individuele instellingen mogen verstrekken zonder de Kamer vooraf te raadplegen. Ook bepleit de commissie een „informatieprotocol” om de Kamer voorafgaand aan crisismaatregelen snel en vertrouwelijk te kunnen informeren.

Over de problemen bij ING, dat in sterke mate afhankelijk was van investeringen in risicovolle Amerikaanse hypotheken, stelt de commissie dat deze „te weinig in beeld waren bij DNB en Financiën”, waardoor laat en in eerste instantie „terughoudend” werd ingegrepen. Na een kapitaalinjectie in oktober 2008 bleek het al snel ook nodig om het economisch risico van de hypothekenportefeuille naar de staat over te hevelen. Volgens de commissie heeft dit geleid tot een „niet optimale oplossing met verregaande gevolgen voor ING en hogere risico’s voor de belastingbetaler.”

De commissie stelt mede daarom voor om bij banken de zakelijke activiteiten los te knippen van de consumententak.

„Ook ministers door Bos slecht geïnformeerd”

De voormalige bewindslieden Bos (PvdA) en Balkenende (CDA) informeerden bij het bestrijden van de financiële crisis niet alleen de Kamer onvolledig, maar lieten ook hun collega-ministers grotendeels in het ongewisse.

De overige ministers zijn „te weinig betrokken bij de besluitvorming”, oordeelt de commissie-De Wit, die tevens vindt dat vicepremier Rouvoet (CU), „gezien zijn functie als leider van een regeringspartij meer invulling aan zijn rol had moeten geven.” In zijn verhoor zei Rouvoet dat veel zaken vielen „in de categorie: leuk om te weten, en niet: noodzakelijk om te weten.”

Klik hier voor het eindrapport van de commissie.