Dr. David Allen publiceerde onlangs zijn boek ”The Jewel in the King’s Crown” over de geschiedenis van de zogenaamde ”Authorised Version”. Inmiddels trekt hij namens de Trinitarian Bible Society (TBS) door Groot-Brittannië om het jubileum van de King James te onderstrepen.

Allen verbaast zich er telkens weer over hoeveel de KJV wereldwijd nog wordt gebruikt. „Ik krijg brieven uit Nigeria, Kenia, India. Dat zijn mensen die Engels als tweede taal hebben, maar ze kiezen toch voor de Authorised Version.”

Hij zal hun ook nooit een andere editie adviseren, omdat hij de KJV als de meest betrouwbare vertaling beschouwt. Vooral ook omdat deze vertaling teruggaat op de beste grondtekst. „Dat zijn de Hebreeuwse Masoretische tekst en de Griekse Textus Receptus. Met de gereformeerde belijdenis zeggen wij dat God Zijn Woord niet alleen heeft geïnspireerd, maar ook de eeuwen door heeft bewaard.”

De TBS houdt –ondanks Bijbelwetenschappelijke ontdekkingen en theorieën– vast aan de keuze van de Reformatie voor deze handschriften. „Deze teksten gaan terug naar Antiochië, destijds het centrum van de apostolische kerk. De moderne handschriften gaan terug naar Alexandrië, waar zich veel ketterijen hebben ontwikkeld. Het is bekend dat veel nieuwere tekstvarianten juist verzwakkingen van de godheid van Christus bevatten. Wij geloven dat Gods zorgende hand ons via de teksten uit Antiochië de oorspronkelijkste tekst heeft overgeleverd.”

Een bekende kwestie is de tussenzin in 1 Johannes 5:7-8, het zogenaamde ”comma Johanneum”. Erasmus heeft die pas later aan de Textus Receptus toegevoegd.

„Die verschijnt inderdaad pas in de derde editie. Maar niet dan nadat Erasmus overtuigd was geraakt van de oorspronkelijkheid, door de vondst van zeer oude Latijnse handschriften. Ook zijn er taalwetenschappers die stellen dat die tussenzin nodig is om dat geheel tot een eenheid te maken. Wat ons betreft hoort die er dus helemaal bij.”

In hoeverre is de taal van de KJV archaïsch?

„Zeker wel, maar dat is voor mij geen probleem. Er zijn zeker woorden die van betekenis zijn veranderd, maar dat beperkt zich tot veertig of vijftig woorden. Hier en daar zijn er ook woorden die in onbruik zijn geraakt. De meeste kritiek richt zich op het gebruik van ”thou” en de uitgangen van werkwoorden.

We weten dat ”thou” al begin zestiende eeuw uit het spraakgebruik verdween. In de opdracht aan koning Jacobus wordt daarom ook gesproken van ”Your Majesty” in plaats van ”Thy Majesty”.

Toch werden deze oudere vormen in de Bijbel gebruikt omdat ze het verschil tussen jij en jullie aangeven, enkelvoud en meervoud. In moderne versies valt dit helemaal weg, terwijl de grondtekst dit verschil wel heeft. Dat willen we graag zo houden.”

De New King James Version (NKJV) van rond 1980 heeft alles veranderd in ”you”, maar is wel gebaseerd op dezelfde grondtekst. Is dit voor u een optie?

„Nee. In het algemeen houdt de NKJV zich aan de oude handschriften. Maar sommige uitgaven van de NKJV bevatten voetnoten met alternatieve teksten. Die betreffen vaak de godheid van Christus en verwijzen naar Alexandrijnse varianten.

Ons probleem met die noten is dat dit de lezer in verwarring brengt over wat Gods Woord nu eigenlijk is. Dat is een andere houding dan die van de reformatoren. Mannen zoals Luther en Tyndale hadden diep ontzag voor het Woord. Die lieten geen woord weg.

Met voetnoten over alternatieve lezingen laat je de lezer zelf besluiten wat Gods Woord is. Zulke aantekeningen horen niet in de Bijbel. Omdat er bij de geboorte van de KJV werd besloten geen noten toe te voegen, geven wij als TBS ook geen Bijbels met aantekeningen uit.”

Maar de zusterorganisatie van de TBS, de Nederlandse GBS, zegt daarentegen dat men bij voorkeur geen Bijbel zónder kanttekeningen moet uitgeven.

„Dat begrijp ik. Maar de kanttekeningen bij de Statenvertaling waren ter verheldering van de tekst. Vanwege de noten hielden de puriteinen van de Geneefse Bijbel uit 1560. Maar de voetnoten bij moderne vertalingen trekken de tekst zelf in twijfel.”

Hoe ziet u de puriteinse aarzelingen om de KJV te omarmen?

„Men voelde zich verbonden met de Geneefse Bijbel. Bovendien werd deze nieuwe vertaling door de koning gebruikt om kerk en staat te verenigen. Vergeet niet dat koning Jacobus in 1603 een zwaar verdeeld Engeland aantrof. Dat had onder meer te maken met verschillende Bijbels die werden gebruikt. De reserve tegen de KJV betrof niet de tekst.”

In de inleiding op de KJV halen de vertalers Augustinus aan, die een „verscheidenheid aan vertalingen” aanprijst om beter achter de betekenis te komen. Kunt u daar achter staan?

„Wel als het gaat om vertalingen die zich baseren op de genoemde grondtekst. De KJV-vertalers hadden ook allerlei vertalingen op tafel liggen. Maar geen daarvan ging terug op de Alexandrijnse tekst. Dus zolang iemand de Nederlandse Statenvertaling en de Duitse Lutherbijbel vergelijkt, is dat geen probleem.”

Er is in het Engelse taalgebied een beweging die ”KJV Only” heet. Kan men de TBS daartoe rekenen?

„Dat is een moeilijke vraag. In die beweging zijn ook mensen die zeggen dat de KJV volmaakt is en dat er geen noodzaak is om terug te gaan naar de grondtekst. Dat zeggen wij natuurlijk niet, de vertalers zelf trouwens ook niet.

Wij weten dat de KJV ook zwakke punten heeft, zoals blijkt uit de vertaling van ”kerk” en ”bisschop”, waar dit ”gemeente” en ”ouderling” moet zijn. Ondanks dat beschouwen wij de KJV voorlopig als de meest getrouwe weergave van de grondtekst.”

Maar u sluit niet uit dat ooit een nieuwe vertaling de KJV overtreft?

„Nee, maar ik kan me dat toch niet voorstellen. Ik ben zeer onder de indruk van de uitzonderlijke gaven op wetenschappelijk en geestelijk terrein van deze vertalers. Lancelot Andrews bijvoorbeeld sprak 23 talen vloeiend. John Boyce vertaalde op zijn vijfde al Hebreeuws en Grieks.

Maar al deze 47 geleerde vertalers beefden tegelijk voor Gods Woord. Van twee is bekend dat ze arminiaan waren, de andere 45 waren overtuigde calvinisten. Zoek vandaag eens 47 mannen van dit formaat. Vaak zijn het geen gelovigen of twijfelen ze aan de inspiratie.

Vanaf de Tyndalebijbel in 1525 heeft God deze geestelijke en wetenschappelijke rijkdommen bij elkaar gebracht om ons deze Bijbel te geven. Natuurlijk kunnen we een herhaling daarvan niet uitsluiten, maar toch ik acht dat niet waarschijnlijk.”

Dit is de derde aflevering in een serie over 400 jaar King Jamesbijbel.

Over heel de wereld

De King Jamesbijbel veroverde heel de wereld. Tot op de dag van vandaag is de Bijbel –al dan niet in hertalingen– een veel gebruikte Bijbeleditie. Enkele reacties.

Ds. J. A. T. van Dorp, predikant van de Free Presbyterian Church of Scotland in Gisborne (Nieuw-Zeeland): „De King Jamesbijbel betekent voor mij dat ik in het bezit ben van de onfeilbare, onveranderlijke en leven gevende woorden van de levende God. „Want het Woord Gods is levend en krachtig” (Hebreeën 4:12). Het komt dagelijks tot mij van de levende God. Hij gebruikt het genadig om Zijn volk het leven te geven en ook om dat leven te vernieuwen zodat zij „in nieuwigheid van het leven wandelen zouden” (Romeinen 6:4).

De vertalers zijn, meer dan in alle andere Engelse vertalingen, dicht bij de grondtekst gebleven, zodat we met het grootste vertrouwen deze tekst kunnen openen en raadplegen. En meer, dat we het geloven en tot de kennis van de drie-enige God en de enige Zaligmaker zouden komen.

Voor de kerk van vandaag betekent dit dat we een blijvende boodschap hebben die niet tijdgebonden is en zelfs niet cultuurgebonden. Het Evangelie van het Oude en het Nieuwe Testament is het Evangelie voor de wereldwijde kerk van vandaag.

Het feit dat deze Bijbel een Engelstalige Bijbel is en een zuivere weergave van de originele grondtekst, verzekert de kerk van een krachtig wapen dat bruikbaar is in praktisch ieder land van de wereld. Van de 6900 bestaande talen zijn er maar 459 met een volledige Bijbel, zo meldde het Reformatorisch Dagblad vorig jaar. Het is daarom van groot belang dat deze leven gevende bron ook toegankelijk is voor mensen die wel de Engelse taal machtig zijn, maar nog geen Bijbel in hun moedertaal bezitten.”

Monumentaal werk

Prof. dr. Adriaan C. Neele, Yale University, New Haven, Connecticut (VS): „De King James Version is een monumentaal werk van de Engelse literatuur. Hoewel de eerste generatie van de puriteinen in New England de Geneefse Bijbel koesterde, voelde de volgende generatie, met inbegrip van Jonathan Edwards (1703-1758), zich zeer verbonden met de King James Version.

Dat wil niet zeggen dat Edwards altijd de King Jamesvertaling volgde. Hij combineerde haar vaak met zijn eigen vertaling –betrouwbaar en begrijpelijk– van de oorspronkelijke taal. Dat wordt bevestigd door zijn aantekeningen bij de Bijbel (Notes on Scripture), zijn aantekeningenboek bij ”Hebrew Idioms” en zijn preken.

Edwards’ alma mater, Yale University, geeft nog steeds een cursus ”Bijbel als literatuur”, met aandacht voor de taal van de King Jamesbijbel. En de universiteitsbibliotheek presenteert een tentoonstelling ter herdenking van de 400e verjaardag van de vertaling.

Hoewel de huidige generatie kerkgangers –ze komen er maar af en toe– in New England zelden de KJV gebruikt, is de wens van haar vertalers blijvend: „Dat de Schrift vanuit zichzelf mag spreken, zoals in de taal van Kanaän, en dat zij mag worden verstaan.”

Mooi ritmisch

Prof. J. W. Hofmeyr, (emeritus) hoogleraar in Zuid-Afrika (Pretoria en Bloemfontein) en België (Heverlee): „Het belang van de King Jamesbijbel kan ook voor Afrika niet worden onderschat. De herdenking van het 400-jarig bestaan is ook voor ons een grote gebeurtenis.

Bijbelvertalingen waren en blijven van de allergrootste betekenis. Hiermee klinkt in elk tijdperk opnieuw de grote Evangelieboodschap aan zondaars.

Het unieke van de King Jamesvertaling ligt hierin dat deze vertaling meer dan drie eeuwen lang onder de Engelssprekende protestanten geen echte concurrent heeft gekend. Verder heeft de vertaling wereldwijd breed aansluiting gevonden, omdat zij op geen enkele manier spanning of verdeeldheid heeft gestimuleerd. Ook het prachtige ritmische proza heeft de vertaling aantrekkelijk gemaakt.

Voor de Engelssprekende mensen in Afrika is het een vertaling die heel breed is gebruikt en nog steeds wordt gebruikt. Ook in Afrika, met zijn sterk gevoel voor ritme, heeft de ritmische stijl van deze vertaling veel betekend.

Natuurlijk worden er in Afrika veel Bijbelvertalingen in inheemse talen gebruikt, maar bij interkerkelijke en openbare gelegenheden werd vanwege zijn toegankelijkheid doorgaans de King Jamesbijbel gebruikt.

Vooral in protestantse kringen, instellingen en opleidingscentra in Zuid-Afrika wordt deze bijzondere Bijbel steeds opnieuw met veel waardering gelezen en bestudeerd.

Voor mij persoonlijk is de King Jamesbijbel een belangrijk bewijs dat de Bijbel als het Woord van God dwars door de geschiedenis heen, maar ook nog in onze tijd, waarde en betekenis heeft. Hij bevat de enige Boodschap van verlossing en hoop door Jezus Christus voor alle mensen, ook die in Afrika, in een bijna reddeloze en hopeloze wereld.”