Tijdens de formatie leek er even sprake van dat Gerrit Zalm (51) het departement van Volksgezondheid zou gaan bestieren. Maar dat bleek toch vals gerucht. Na een onderbreking van een jaar, waarin hij als fractievoorzitter in de Tweede Kamer leiding gaf aan zijn partij, gaat de VVD’er toch weer terug naar de plek waar hij zich het meest thuis voelt: boven op ’s lands schatkist.
Zalm geldt als een van de succesvolste ministers van Financiën die ons land gekend heeft. Historisch zijn de beelden van de kleine, kalende Zalm die breed lachend in de Tweede Kamer triomfantelijk het koffertje van de begroting boven zijn hoofd houdt. In economisch zeer voorspoedige jaren bleven in twee paarse kabinetten de uitgaven binnen de perken en werd het begrotingstekort weggewerkt. Dankzij de inmiddels beroemde Zalmnorm.
Vorig jaar kreeg zondagskind Zalm zijn eerste tegenslagen te verduren. Op zijn verjaardag, 6 mei, werd Pim Fortuyn vermoord. Kort daarna volgde de dramatische nederlaag van de VVD bij de kamerverkiezingen. VVD-leider Dijkstal trad af en Zalm werd als nieuwe leider de onderhandelaar bij het vormen van de coalitie van CDA, VVD en LPF. Wat hij overigens uiterst sluw deed. Tegenover de volstrekt onervaren Balkenende (CDA) en Herben (LPF) wist hij veel van het eigen programma opgenomen te krijgen in het strategisch akkoord.
Zalm koos er toen voor niet in het kabinet te gaan zitten, om als partijleider zijn handen vrij te houden en de liberale standpunten zo scherp mogelijk te kunnen neerzetten. Hij kreeg er maar kort de tijd voor. Na 87 dagen viel Balkenende I. Zalm kreeg de schuld. Hij zou de „stekker eruit hebben getrokken.”
Wellicht mede daardoor won de VVD op 22 januari dit jaar slechts vier kamerzetels terug. Zalm vond het te weinig en overwoog zich terug te trekken. Onder druk van fractie en partij stelde hij zich vervolgens toch manmoedig beschikbaar voor vier jaar oppositievoeren. Tot het tij opnieuw keerde en zijn partij toetrad tot een coalitie met CDA en D66.
Nu mag Zalm datgene wat hij acht jaar lang bij economische meewind deed, eens uitproberen bij tegenwind. Een spannende opdracht voor de oud-directeur van het Centraal Planbureau (CPB), die niet bekendstaat om zijn ideologische bevlogenheid, maar in politiek Den Haag wel als een ’cijferkanon’ wordt gerespecteerd.
Ook in een ander opzicht breken er voor Zalm spannende tijden aan. Zijn leiderschap is in de VVD niet geheel onomstreden. In de functie van vice-premier zal hij er de komende jaren voor moeten knokken de eerste man in zijn partij te blijven.
