De boekenkast kan de kachel in. Voortaan lezen we van een e-reader, een handzaam apparaat dat honderden en soms zelfs duizenden boeken in z’n geheugen kan opslaan. Zonder dat het gewicht toeneemt.Speciale techniek zorgt voor dezelfde leeservaring als een boek, zeggen de fabrikanten. In de Verenigde Staten is e-reading populair. De e-reader is zelfs een van de meest verkochte producten van onlineboekwinkel Amazon. Ook in Nederland groeit het aanbod van e-readers én digitale boeken gestaag.

Het klinkt veelbelovend, maar hoe zit zo’n e-reader eigenlijk in elkaar? „In feite zijn het heel simpele apparaten”, zegt Peter Zieleman van de Nederlandse e-readerproducent Bebook. „Doorsneeformaat van een pocketboek, een behuizing van kunststof of aluminium, een printplaatje met de software en het scherm.”

Dat scherm is waar het allemaal om draait. Het bestaat uit een glasplaatje met daaronder een dunne laag geleidende kunststof. Het kunststof laagje bevat miljoenen minicapsules met de dikte van een mensenhaar. De capsules zijn gevuld met een vloeistof waarin zwarte en witte deeltjes zweven. E-ink, of elektronische inkt. Zieleman: „De deeltjes reageren op elektrische lading. Die spanning trekt de zwarte of witte deeltjes naar boven. En zo krijg je de letters op het scherm.”

Zolang er geen spanningsverschil optreedt, blijft de tekst of afbeelding gewoon op het scherm staan en gebruikt de e-reader geen stroom. Alleen het omslaan van de pagina kost energie. Daardoor gaat een opgeladen e-reader dagenlang mee.

Het scherm is reflectief: anders dan bij lcd-schermen zit er geen lichtbron achter, maar maakt het apparaat gebruik van omgevingslicht. Hoe meer licht, des te beter je kunt lezen. Is het donker, dan zie je niets. Net als met een echt boek.

Lezen vanaf een e-reader is daarom veel minder inspannend dan lezen van een doorsneebeeldscherm, zegt Hans Brons van iRex Technologies, een andere Nederlandse e-readerfabrikant en pionier op het gebied van de e-inktechnologie. „Lcd-technologie, zoals die ook in smartphones, laptops en de onlangs gelanceerde iPad van Apple zit, leent zich niet voor intensief lezen. Dat beeld flikkert voortdurend. Onderzoek toont aan dat lezers van een lcd-scherm veel sneller vermoeid raken.”

De meeste e-readers hebben een scherm dat qua doorsnee varieert van 15 tot 25 centimeter (6 tot 10 inch). Op die laatste zijn A4-documenten volledig weer te geven, waardoor ze ook geschikt zijn voor zakelijk gebruik of het lezen van kranten. Meer en meer e-readers hebben een aanraakscherm, een touchscreen, waarmee de lezer met behulp van een stylus, een speciaal pennetje, of met de vingers door het boek kan bladeren.

Steeds meer onlineboekwinkels verkopen digitale boeken, zogenaamde e-books. Zo biedt bol.com een kleine 3000 Nederlandse titels aan, naast ruim 130.000 Engelstalige e-books. Het Amerikaanse Amazon heeft maar liefst 460.000 titels in de aanbieding.

Om e-books of documenten op de e-reader te krijgen, bestaan verschillende methoden. Standaard zijn de meeste readers uitgerust met USB. Via een kabeltje naar de computer of laptop kan zo content naar de e-reader worden gekopieerd.

Draadloos werken gaat met steeds meer apparaten, via wifi. Makkelijk, want dat betekent ook onderweg de mogelijkheid om boeken te downloaden. De allernieuwste e-readers zijn geschikt voor het mobiele telefoonnetwerk 3G.

Uitgebreid internetten met de e-reader is er overigens niet bij. Nogal wat apparaten beschikken niet eens over een browser, andere slechts over een beperkte versie die alleen toegang biedt tot onlineboekwinkels en sites zoals Wikipedia.

Door de e-inktechnologie kan een e-reader niet snel van het ene naar het andere beeld schakelen. Dat maakt de apparaten ongeschikt voor video’s en animaties. Kleurenschermen met e-ink zijn wel in ontwikkeling, maar nog niet ver genoeg om in productie te worden genomen.

Een ander zwak punt is de veelheid aan bestandsformaten waarin digitale boeken worden aangeboden. Die zijn bovendien niet altijd uitwisselbaar, waardoor boeken van Amazon bijvoorbeeld alleen op het door Amazon ontwikkelde apparaat zijn te lezen. Onhandig, voor apparaten die met prijzen tussen de 200 en de 700 euro toch al niet goedkoop zijn.

Heeft de consument niet liever een apparaat waarmee hij –naast lezen– nog zo veel mogelijk andere dingen kan doen? Zowel Zieleman als Brons is stellig: alleen een echte e-reader leent zich voor langdurig leesplezier. Brons: „Ik geloof in een markt voor apparaten die alleen doen waar ze goed in zijn. Er worden toch ook nog steeds digitale camera’s verkocht, terwijl die in elke telefoon ingebouwd zitten?”

Zieleman: „Het bestaansrecht van de e-reader is dat het een boek is. Wij verkopen niet het zoveelste apparaat, maar een boek. Een boek dat je nooit uitleest.”

Tablet-pc

Tablet-pc’s, zoals de onlangs verschenen iPad van Apple, zijn een alternatief voor de e-reader. Dit type computers heeft geen e-ink, maar een lcd-scherm. Voordeel is de multifunctionaliteit. Met de iPad kun je lezen, internetten, mailen, films kijken en muziek luisteren. Om niets aan het toeval over te laten heeft Apple een eigen boekwinkel gelanceerd, de iBooks Store.

Smartphone

Ook moderne mobiele telefoons lenen zich voor het lezen van boeken. Smartphones zoals Apples iPhone en de HTC HD2 bieden speciale programma’s waarmee e-books kunnen worden gedownload en gelezen. Het relatief kleine scherm biedt weinig leescomfort en maakt de smartphone vooral geschikt voor verloren momenten op het station of in de wachtkamer.