Reuselse carnavalsrel explodeert
De kerk, de pastoor en de carnavalsprins. Hoofdrolspelers in een plaatselijke rel die in een kleine week explodeerde tot een landelijke kwestie. Mag de Rooms-Katholieke Kerk de eucharistie weigeren aan iemand wiens levensstijl volgens haar niet in overeenstemming is met de Bijbel? Nee, zegt de homobeweging. Het onderwerp van alle commotie, prins carnaval zelf, ziet dat wat anders. „Wordt hier niet iets op de spits gedreven?”
Reusel is een rustig en modern ogend dorp net ten zuidwesten van Eindhoven. Het telt ongeveer 8000 inwoners. Aan het Kerkplein in het hart van het dorp ligt rechts het gemeentehuis. Links is er het openbare kerkhof, eigendom van de kerk. Bij de ingang staat een groot Christusbeeld.
Overheersend op het plein is echter de Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming, een opvallend neogotisch kerkgebouw uit 1895. Een deur staat open en leidt naar een kleine ruimte, waar mensen kunnen bidden en een kaarsje aansteken voor het beeld van Maria. Binnen branden kaarsjes. Maar er is niemand.
De kerkzaal is niet toegankelijk, maar door een hek kun je wel naar binnen kijken. Het interieur toont een hoog plafond dat ondersteund wordt door pilaren van witte en roze stenen. De kerk telt zo’n 400 zitplaatsen. Een vriendelijke, oudere dame die hier elke zondag naar de kerk gaat, vertelt later dat er ’s zondags gemiddeld zo’n 200 mensen de kerkdienst bezoeken. Ze is het trouwens beu om te praten over de zaak die het hele dorp beroert: het feit dat de pastoor Luc Buyens zondag weigerde de hostie uit te reiken omdat aanwezige homoseksuelen hem naar zijn mening wilden provoceren.
Andere inwoners van het dorp willen wel praten over de carnavalsrel. Een oudere man die de doorgang tussen het gemeentehuis en de kerk passeert, zegt: „Het lijkt toch nergens naar wat de pastoor doet. Ge kiest er toch zelf niet voor om homo te zijn? Ik ken de regels van de kerk niet, maar het is zeker dat de kerk niet is meegegaan met de tijd.”
Jan van Hoof, die even later langsloopt, vindt het „belachelijk” wat de pastoor gedaan heeft. „Eerst deed hij sympathiek, maar dit verandert alles.”
Een vrouw die uit haar auto stapt, zegt het verschrikkelijk te vinden dat de kerk homo’s zo behandelt. „Vroeger gebeurde het niet dat ze de hostie niet kregen.” Volgens haar zijn de meeste mensen uit het dorp tégen de pastoor.
Mevrouw De Bruin harkt een graf op het kerkhof aan. Zij kan begrijpen dat Gijs Vermeulen teleurgesteld is. Tegelijkertijd vraagt ze begrip voor de pastoor. „Hij is heel precies, ja. Maar daarom hoef je hem toch nog niet zo te belagen? Dat vind ik niet normaal. Waarom vinden ze het allemaal zo fijn om kritiek te kunnen geven?”
Reconstructie
Carnavalsprins Gijs d’n Urste (Gijs Vermeulen) is rooms-katholiek en homoseksueel en wilde de Reuselse kerk op zondag 14 februari, tijdens het carnaval, in zijn ‘functie’ als prins carnaval bezoeken. Tijdens een voorafgaand gesprek had pastoor Buyens gezegd aan Vermeulen niet de hostie te zullen geven, omdat hij openlijk homoseksueel is. Hij kon tijdens de communie wel een kruisje op zijn voorhoofd krijgen, maar dat weigerde Vermeulen.
Een gesprek in de week ná carnaval leverde niets op. Buyens veranderde niet van standpunt en zei de regels van de Rooms-Katholieke Kerk uit te voeren. De carnavalsvereniging Narrendonk stelde daarna in een persbericht: „De pastoor respecteert Gijs en zijn geaardheid maar heeft de regels van de katholieke kerk toegepast. Gijs vindt het jammer dat de regels zo zijn, maar vindt het prima dat de discussie nu wordt gevoerd.”
Het Nuenense PvdA-raadslid Boonman kondigde in die week op de website van de Gay Krant echter aan dat hij op zondag 21 februari bij de kerk in Reusel zou gaan protesteren. Hij riep anderen op zich aan te sluiten. En dat gebeurde.
Op zondag de 21e demonstreerden mensen met een roze driehoek bij de ingang van de kerk tegen het besluit van de pastoor. Ook bezochten homoseksuele bezoekers de dienst om te kijken of zij wel de hostie zouden krijgen. De pastoor had er, in overleg met het bisdom Den Bosch, echter voor gekozen het sacrament helemaal niet te bedienen. Sommige aanwezige homoseksuelen verlieten daarop de kerk. Eén bezoeker, die de kerkdienst wilde verstoren, werd door de politie aangehouden.
Tijdens de dienst zei Buyens dat de heilige communie een eerbiedwaardige gelegenheid is en geen gebeuren dat voorwerp van demonstratie kan zijn. Hij verwees naar een richtlijn van de Nederlandse bisschoppen over de communie en zei dat hij slechts gewetensvol zijn werk wilde doen.
In een telefonisch contact zegt hij een paar dagen later dat hij in overleg is met het bisdom en dat de kwestie eerst uitgezuiverd moet worden. „Het is te vroeg om nu een reactie te geven, maar op het juiste moment zal de kerk met een antwoord komen.”
En verder zwijgt de pastoor tegenover de media.
Provocatie
Vera Bergkamp, vicevoorzitter van het COC, zegt desgevraagd dat er volgens haar geen sprake is van een provocatie door homo’s. Naar haar mening provoceert niet het COC dat zondag een actie hield in Reusel, maar pastoor Buyens die geweigerd heeft de hostie uit te reiken. Ze vindt het vreemd dat de pastoor niet zelf de dialoog heeft gezocht.
Bergkamp zegt veel vragen vanuit haar rooms-katholieke achterban gekregen te hebben. „Ze hebben het gevoel dat de parochie Reusel en het bisdom Den Bosch een deel van hun kerkleden in de kou laten staan. Het is een vreemde gang van zaken, want veel rooms-katholieke homo’s en lesbiennes ontvangen de hostie al jaren zonder problemen. Waarom wordt die hun nu geweigerd? Het Belgische bisdom Brussel/Mechelen vindt het geen probleem en zegt dat de seksuele geaardheid iets tussen de gelovige en God is. Ook parochies in de omgeving van Reusel hebben aangegeven dat Gijs Vermeulen bij hen de hostie kan ontvangen.” Volgens Bergkamp doet de Rooms-Katholieke Kerk hiermee een stap terug. Ze vraagt zich af wat gescheiden mensen straks boven het hoofd hangt.
De voorzitter van de landelijke PvdA, Ploumen, mengde zich deze week ook in het debat. Ze deed een oproep aan homo’s en hetero’s om zondag massaal naar de Sint-Janskathedraal in Den Bosch te komen om te protesteren tegen het homobeleid van de Rooms-Katholieke Kerk. Het COC, de stichting Vrienden van de Gay Krant en de organisatie Embrace Pink steunen de actie om in Den Bosch de hoogmis bij te wonen. Demonstranten zullen daarbij roze driehoeken dragen met de tekst: ”Jezus sluit niemand uit”. Ze hopen zo de kerk te dwingen tot een ander homobeleid.
Bergkamp (COC) vindt de oproep niet provocerend. „We willen op een waardige wijze een signaal afgeven en hopen dat zo veel mogelijk gelovige mensen morgen aanwezig zullen zijn. Mensen zijn vrij om al dan niet deel te nemen aan de communie. Wij hebben niet de regie.”
Opmerkelijk is dat Gijs Vermeulen niet zo enthousiast blijkt te zijn over alle acties. In de nrc.next van gisteren zegt hij „vereerd” te zijn door alle solidariteit. Maar hij heeft wel „gemengde gevoelens” over de actie in Den Bosch. „Wordt hier niet iets op de spits gedreven?” aldus de carnavalsprins.
Nee, zegt PvdA-voorzitter Ploumen in dezelfde krant beslist. „Uitsluiting van homo’s is een maatschappelijk probleem, dat wij serieus wensen te nemen. Orthodox-christelijke schoolbesturen willen homoseksuele leraren kunnen ontslaan en nu dit weer. De Kerk hoort een moreel kompas te zijn en daarbij past dat niemand wordt uitgesloten. Dit is aanbellen bij een familielid, dat vervolgens niet opendoet.”
Aangifte
Robèrt Cooijmans, homoseksueel en praktiserend rooms-katholiek, heeft dinsdagmiddag in Cuijk aangifte gedaan tegen pastoor Luc Buyens. Volgens Cooijmans maakt de pastoor zich schuldig aan „beroepsmatige discriminatie” omdat hij de hostie weigert uit te reiken aan homoseksuelen en lesbiennes. Hij verwijst in zijn aangifte onder meer naar een uitspraak van de pasbenoemde aartsbisschop van België, mgr. Leonard, dat de communie aan homoseksuelen niet mag worden geweigerd, omdat dat zou neerkomen op discriminatie. De politie in Cuijk besloot, na overleg met de officier van justitie in Den Bosch, de aangifte te accepteren.
Geen schijn van kans
Prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, vindt dat de Rooms-Katholieke Kerk het recht heeft om regels te stellen. „De kerkgangers hebben die regels te respecteren. Degenen die de hostie, ondanks de weigering van de pastoor, toch wilden ontvangen, provoceerden. Ze zijn niet verplicht om aanwezig te zijn. Bij een voetbalclub moet men zich ook aan de regels houden. Wie daar even de bal in de hand wil houden, kan beter een andere club zoeken. Het is schokkend wat er gebeurd is en het lijkt erop dat degenen die provoceerden de waarde van het sacrament niet beseffen.”
Volgens de hoogleraar willen de mensen die het niet eens zijn met de regels laten zien dat de Rooms-Katholieke Kerk ouderwets is. Hij gelooft echter dat hun zaak geen schijn van kans heeft, ook niet als ze naar de rechter stappen, omdat de kerk haar eigen regels mag bepalen.
Dat homo’s en lesbiennes in andere parochies de communie wél ontvangen is, volgens de christelijke gereformeerde professor een interne zaak van de kerk. „Plaatselijk kunnen er verschillen zijn. Dat geldt ook voor protestantse kerken, bijvoorbeeld wat betreft de regels over ongehuwd samenwonen.”
De bekende rooms-katholieke priester Antoine Bodar, zelf homofiel, nam het donderdag het tijdens het radioprogramma Stand.nl op voor pastoor Buyens. Volgens hem is het allemaal een „gekissebis om niks.” De kerk hoeft zich volgens hem niet aan te passen aan de maatschappij. „De kerk heeft eigen gedachten en zou de maatschappij kunnen beïnvloeden.” Die maatschappij is volgens hem trouwens „behoorlijk ziek.”
Bodar noemde de gebeurtenissen een provocatie. „De kerk wenst niet geprovoceerd te worden, zeker niet op het punt van de eucharistie. De kerk zal de eucharistie willen beschermen.”
„Hostieverbod open zenuw”
Bisschop Hurkmans van Den Bosch heeft vrijdagochtend erkend dat met de weigering van de hostie in Reusel een open zenuw is geraakt.
De bisschop had een overleg met homobelangenorganisatie COC Nederland en hoofdredacteur Henk Krol van de Gay Krant. De partijen noemden het gesprek „open.” Hurkmans toonde betrokkenheid bij de ontstane commotie, al bleef hij bij het standpunt om praktiserende homoseksuelen niet toe te laten tot het sacrament. Vicevoorzitter Vera Bergkamp van COC Nederland vindt dat „verdrietig” en „hard.”
Het is nog onbekend hoe het bisdom zal reageren op de oproep aan homo’s om zondagochtend de mis in de Sint-Jan bij te wonen. Krol kondigde aan dan niet ter communie te gaan. „Ik wil niet provoceren.”
