De dialoog tussen joden en christenen moet breder. Ook met moslims moet het gesprek worden aangegaan.
De tijd is rijp voor een trialoog, aldus ds.Pruiksma. „Er zijn mensen die zeggen dat de gesprekken tussen joden en christenen nog lang niet klaar zijn en dat we daarom niet toe zijn aan een discussie met moslims. Dat is een alibi. De dialoog tussen joden en christenen is een voortgaand en onomkeerbaar proces. Wij zouden juist oog moeten hebben voor een nieuwe dialoog.”
Ds. Pruiksma kreeg maandag bijval van prof. dr. Judith Frishman, hoogleraar jodendom aan het instituut voor godsdienstwetenschappen in Leiden. Zij mist de oproep tot overleg met moslims in de eerder dit jaar opgestelde ”Twaalf punten van Berlijn”, waarin een nieuw programma voor de joods-christelijke relaties is beschreven. „Ik had een oproep willen zien om iets aan het moslimprobleem te doen. Het stuk had meer op onze situatie gericht moeten zijn. We leven in een spannende tijd.”
Het belang van een trialoog werd door een aantal deelnemers aan de conferentie tegengesproken. „Daar zijn we nog niet aan toe. Met name omdat er nog geen eendrachtig joods geluid is.” Vooral orthodox-joodse groeperingen zijn minder enthousiast over de dialoog.
Frishman benadrukte in haar toespraak dat joden zich meer in de christelijke bronnen zouden moeten verdiepen. „Er zijn weinig joden die ooit het verhaal van joden in het Nieuwe Testament hebben gelezen. Voor joden kan het heilzaam zijn de christelijke liturgie te bestuderen.”
Micha van Dijk, bestuurslid van het OJEC, reageerde daar kritisch op. Hij zei van harte lid te zijn van het OJEC, maar vooral als jood in de Nederlandse samenleving te willen staan. „Die identiteit wil ik mijn kinderen meegeven.” Van Dijk zei er genoeg aan te hebben de joodse bronnen te bestuderen.
De dialoog tussen joden en christenen zou eenvoudiger kunnen verlopen als alle betrokkenen zouden weten dat de christelijke visie op Israël en de joden van na de Tweede Wereldoorlog een andere is dan die van nu, benadrukte ds. Pruiksma. Predikanten kunnen in de kerk voor een eerlijker beeld zorgen als zij „helder exegetiseren” en niet voortdurend het „verschil benadrukken tussen de Farizeeën en Jezus”, aldus de predikant.
Ook rabbijnen zouden een bijdrage kunnen leveren aan een beter verstaan van elkaar, stelde Rachel Reedijk, die binnenkort promoveert op de gevolgen van de dialoog tussen christenen, moslims en joden.
Prof. Frishman stelde maandag dat de deelnemers aan de dialoog veel kunnen leren van de zoektocht naar een gezamenlijke identiteit door de Europese landen. Nu de joods-christelijke normen en waarden niet meer de gezamenlijke identiteit bepalen, wordt die volgens Frishman gezocht in het gezamenlijk verdriet dat de landen delen door de Tweede Wereldoorlog. „Dat wat Europa verenigt is de herinnering aan de Holocaust.”
De ICCJ nam deze zomer in Berlijn een nieuw programma voor de joods-christelijke relaties aan: de Twaalf Punten van Berlijn. Deze punten vormen een hedendaags uitwerking van de Tien Punten van Seelisberg uit 1947, toen joden en christenen een verklaring opstelden over de verhouding tussen christenen en joden na de oorlog.
De Twaalf Punten van Berlijn
Een oproep aan christelijke en Joodse gemeenschappen wereldwijd
Een oproep aan christenen en christelijke gemeenschappen
1. om religieuze, raciale en alle andere vormen van antisemitisme te bestrijden
2. om de interreligieuze dialoog met Joden te bevorderen
3. om een theologische beeldvorming van het Jodendom te ontwikkelen die de onderscheidenheid en integriteit ervan bevestigt
4. om te bidden voor de vrede van Jeruzalem.
Een oproep aan Joden en Joodse gemeenschappen
5. om de inspanningen te erkennen van vele christelijke gemeenschappen aan het eind van de 20ste eeuw hun houding jegens Joden te hervormen
6. om Joodse teksten en liturgie in het licht van deze hervormingen opnieuw te toetsen
7. om te onderscheiden tussen oprechte kritiek op Israël en antisemitisme
8. om de staat Israël te bemoedigen wanneer hij zich er voor inzet de idealen uit zijn stichtingsdocumenten te vervullen, een taak die Israël deelt met vele volkeren ter wereld.
Een oproep aan christelijke en Joodse gemeenschappen en anderen
9. om interreligieuze en interculturele educatie te versterken
10. om interreligieuze vriendschap en samenwerking evenals sociale gerechtigheid in de wereldsamenleving te bevorderen
11. om de dialoog met politieke en economische instellingen te versterken
12. om samen te werken met allen wier werk een antwoord is op de eisen van zorg voor het milieu.
Aan al deze uitdagingen en verantwoordelijkheden verbinden wij, de Internationale Raad van Christenen en Joden ICCJ en zijn lidorganisaties, onszelf.
Berlijn, juli 2009.
