Het was eind februari 1992, twee dagen voor het referendum over de Bosnische onafhankelijkheid. Samen met een Griekse collega had EP-rapporteur Oostlander een afspraak met de leider van de Servische partij. „Karadzic was een gezellige vent met een leuke kuif die goed Engels sprak. We hebben een uur gesproken, met een kopje koffie erbij.”

Achteraf verbaast Oostlander zich erover dat hij zelf tijdens het gesprek niet boos is geworden. „Terwijl hij bijzonder openhartig was over zijn schunnige voornemens. Diverse internationale onderhandelaars hebben zich door hem laten inpakken.”

Karadzic legde een kaart van Bosnië op tafel, vertelt Oostlander. „Daarop tekende hij welk deel hij voor de Servische burgers wilde. Dat was nogal veel. En het idee dat dit gebied dan van Bosnische moslims moest worden gezuiverd, klonk heel vreemd. Maar dit was zijn historische roepingsbesef. Bloed en bodem, dat bepaalde zijn denken. Hij kreeg de bevolking mee in de historische kans die hij de Serviërs voorhield.”

Oostlander probeerde hem bij te brengen dat dit plan zou leiden tot een bloedige burgeroorlog. „Maar dat droeg alleen bij aan zijn enthousiasme. Voor deze dichter zou bloedvergieten alleen maar leiden tot een mooier drama. En zijn eigen rol in dat schouwspel daarin werd daardoor alleen maar groter. Het was duidelijk dat de toenmalige regering van Bosnië helemaal niet voorbereid was op een oorlog.”

Oostlander -net als Karadzic opgeleid als psycholoog- probeerde zich te verdiepen in de denkwijze van deze tegenstander. „Het was duidelijk dat het nationaalsocialisme in zo’n man voortleefde. Dat heeft me wel aangegrepen. Iemand vanuit onze achtergrond probeert meestal zijn slechtigheid te camoufleren. Deze man niet. Voor zichzelf was hij er absoluut van overtuigd dat hij het goede deed voor zijn volk. Hij hield van geweld en schaamde zich er niet voor. Bloedvergieten was voor hem geen smet op zijn blazoen. Het was een poëtisch drama. Al met al een ontzettend leerzaam gesprek.”

Oostlander verwacht niet automatisch de uitlevering van Mladic. „Karadzic leefde dan wel in Belgrado, maar hij was daar toch een beetje de buitenlander. Mladic is een echte Serviër. Uitlevering van hem is politiek toch een beetje zwaarder, lijkt me.

In Libération wordt de arrestatie van Karadzic toegeschreven aan Maxime (minister Verhagen van Buitenlandse Zaken, red.). Dat lijkt mij zeer terecht. Hij heeft in het overleg met ministers van de EU niet toegegeven aan de druk om Servië ook zonder uitlevering van de oorlogsmisdadigers toe te laten tot het stabilisatieakkoord. Ik ben daar heel blij mee. Met enige ruggengraat kun je in de politiek blijkbaar toch verder komen. Ik hoop dat hij het volhoudt tot de arrestatie van Mladic. Europa moet immers eerst en vooral een waardegemeenschap zijn.”