Ondanks de strenge stikstofregels gaat de woningbouw in Nederland niet op slot. Driekwart van de projecten die al een vergunning hebben of tot 2030 in de vergunningsfase komen, kunnen hoe dan ook doorgaan. Voor de overige projecten zijn aanpassingen nodig, maar is de vergunning vaak alsnog te verkrijgen. Tot die conclusie komt onderzoeksbureau Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) na gedetailleerde berekeningen.

Aanleiding voor het onderzoek is de stikstofuitspraak van de Raad van State in december. Die maakt het veel moeilijker om stikstofruimte uit een bestaande vergunning als het ware te recyclen – intern salderen, in stikstofjargon. Een deel van de woningbouwprojecten maakte de afgelopen jaren gebruik van deze methode. De vergunning van een op de bouwlocatie verdwenen veehouderij kon bijvoorbeeld worden overgenomen. Een natuurvergunning was dan niet nodig.

De Raad van State schrapte die snelle route. Veel natuur in Nederland is nog altijd in slechte staat, mede door het stikstofoverschot. Vrijkomende vergunningsruimte mag daarom niet zomaar weer ingevuld worden: eerst moet worden gekeken of die niet éérst nodig is om de situatie in natuurgebieden te verbeteren.

Precieze gevolgen

Door die uitspraak moet nu voor veel projecten toch in kaart worden gebracht wat de precieze gevolgen voor de natuur zijn. Dat raakt een kwart van de bouwprojecten die al vergund zijn of tot 2030 vergund worden, berekende EIB. Maar driekwart dus niet. Dat zijn bijvoorbeeld bouwprojecten die ver van een natuurgebied liggen, of heel klein zijn.

Voor het kwart dat wél geraakt wordt, is een nieuwe natuurvergunning straks dus sowieso een vereiste. Dat kan een vertraging opleveren van een halfjaar tot een jaar, schat directeur Taco van Hoek van EIB.

Als alles goed is uitgezocht, moet er misschien her en der iets worden aangepast om de vergunning te kunnen krijgen. Zo kunnen ontwikkelaars een project iets kleiner maken, of kunnen de bouwbedrijven meer werken met elektrische machines. Volgens Van Hoek zorgen de meeste bouwprojecten voor weinig extra stikstofdepositie en laat jurisprudentie van de Raad van State zien, ondanks de recente salderingsuitspraak, dat ze dan met een natuurvergunning vaak toch door kunnen gaan.

Andere locatie

Uiteindelijk denkt EIB dat 9 procent van de nu bekende bouwprojecten, vooral die vlak bij natuurgebieden, echt niet door kan gaan. Dat treft pakweg 40.000 woningen. Daarvoor moet dus een andere locatie worden gevonden, bijvoorbeeld verder van een natuurgebied af. Twee weken geleden waarschuwde Bouwend Nederland, de belangenorganisatie van bouw- en infrabedrijven, dat zeker een derde van de woningbouw dreigt te stranden. Het EIB komt dus uit op een veel lager percentage.

Het EIB rekende ook uit wat er gebeurt als er een drempelwaarde voor stikstofdepositie wordt ingevoerd, zoals het kabinet wil. Minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur) opperde daarvoor een grens van 14 gram stikstof per hectare per jaar; onder die grens is dan geen natuurvergunning nodig.

Als dat doorgaat, hoeft voor 55.000 woningen geen natuurvergunning meer te worden aangevraagd, wat vertraging voorkomt en flinke kosten bespaart – EIB schat dat het 400 miljoen euro scheelt. Voor slechts 3 procent moet dan een andere locatie worden gevonden, oftewel voor 17.000 woningen.

Onzeker

EIB wijst erop dat buurlanden als Duitsland en België zo’n drempelwaarde hanteren. Of zo’n versoepeling er in Nederland ook kan komen, is echter zeer onzeker. De natuur in Nederland is nu zwaar overbelast en de Raad van State verwees een eerdere poging om een uitzondering te maken voor kleine deposities in de bouw naar de prullenbak.

Wetenschappers en juristen zijn dan ook zeer verdeeld over de haalbaarheid. Zeker zolang er tegenover de soepeler ondergrens geen flink pakket aan maatregelen staat om de stikstofuitstoot in te dammen. Een speciale commissie van ministers buigt zich op dit moment over een pakket aan maatregelen. Aanvankelijk zouden de resultaten deze maand al volgen, maar die deadline stelde Wiersma vorige week bij naar „dit voorjaar”.