Artemis Ghasemzadeh had maar één doel voor ogen: veiligheid vinden in de Verenigde Staten. Als christelijke bekeerlinge uit Iran was haar leven constant in gevaar. In haar thuisland moet afvalligheid van de islam, volgens de sharia, met de dood bestraft worden. Toen enkele leden van haar Bijbelgroep in Isfahan werden opgepakt, wist ze dat het tijd was om te vluchten. Ze kon de volgende zijn.

Haar reis was allesbehalve gemakkelijk. Via Dubai, Zuid-Korea en Mexico bereikte ze in december de grens van de VS, net voordat Donald Trump werd geïnaugureerd als president. Een enorme opluchting overspoelde haar toen ze over de grensmuur bij Tijuana klom en op Amerikaanse bodem stond, vertelde ze vorige maand tegen The New York Times. Ze had het gehaald. Maar in plaats van de bescherming die ze had gehoopt te vinden, werd ze in de boeien geslagen en afgevoerd naar een kamp in Panama.

Ghasemzadeh vertelde de autoriteiten naar eigen zeggen herhaaldelijk dat ze een christelijke bekeerlinge uit Iran was en asiel zocht. Toch werd ze uitgezet naar Panama, waar ze nu, samen met andere gedeporteerden, vastzit in onzekerheid. De angst om teruggestuurd te worden naar Iran, achtervolgt haar. „Alleen een wonder kan ons nog redden”, zegt ze. Als ze wordt teruggestuurd, riskeert ze arrestatie en mogelijk zelfs de doodstraf. In Iran worden christelijke bekeerlingen als staatsgevaarlijk gezien en zwaar vervolgd.

Ontvluchten

Haar verhaal staat niet op zichzelf. Ghasemzadeh is tegelijk met tientallen andere vluchtelingen uitgezet, onder wie negen Iraanse, christelijke bekeerlingen. Dit is het gevolg van Trumps strikte migratiebeleid, waarbij zijn regering migranten als „illegale criminelen” bestempelde en het aantal deportaties opvoerde. Sinds zijn aantreden zijn honderden asielzoekers naar Panama, Costa Rica en El Salvador gestuurd.

Bovendien bevroor de president met één pennenstreek het Amerikaanse toelatingsprogramma voor vluchtelingen (USRAP). Hierdoor is de toelating van vluchtelingen stil komen te liggen. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de brede groep asielzoekers, maar raakt ook specifiek christenen die hun thuisland ontvluchten vanwege geloofsvervolging. In 2024 arriveerden in Amerika nog 29.493 christelijke vluchtelingen afkomstig uit de vijftig landen op de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors, blijkt uit een rapport van deze organisatie en World Relief.

Beide organisaties uitten dan ook scherpe kritiek op het beleid van Trump. „We zijn kapot van deze beslissing”, reageerde Myal Greene in een verklaring, kort nadat de president het besluit had bekendgemaakt. Greene is de hoogste baas (CEO) van World Relief, een christelijke humanitaire organisatie die wereldwijd actief is. „Op een moment waarop er wereldwijd meer vluchtelingen zijn dan ooit, inclusief velen die worden vervolgd om hun geloof, zouden de VS meer moeten doen – niet minder.”

Gevangenisstraf

Decennialang waren de VS een land waar vervolgde christenen een veilig heenkomen konden zoeken. Maar dat imago staat nu onder druk, zegt Ryan Brown, CEO van de Amerikaanse tak van Open Doors. „Het huidige beleid van de regering van president Donald Trump maakt het zeer waarschijnlijk dat de Amerikaanse regering volgelingen van Jezus terug zal sturen naar omgevingen waar ze gearresteerd, gevangen of zelfs gedood zullen worden”, schreef Brown twee weken geleden in een opiniestuk.

Brown erkent dat hervormingen in het asielsysteem noodzakelijk zijn, maar deze harde afsluiting vindt hij ronduit schadelijk. De president stopt simpelweg programma’s „in plaats van het bieden van enige vorm van betekenisvolle hervorming”, schrijft hij. De radicale maatregelen van Trump en „het overbrengen van migranten naar andere landen waar ze geconfronteerd worden met gedwongen deportatie, brengt duizenden mensen in gevaarlijke situaties.”

Dat dit niet slechts denkbeeldig is, blijkt wel uit het voorbeeld van Laleh Saati. Deze Iraanse, christelijke bekeerlinge zag na jaren van asielprocedures in Maleisië uiteindelijk geen andere uitweg dan terug te keren naar Iran. Daar werd ze vorig jaar gearresteerd, ondervraagd en veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf in de beruchte Evingevangenis wegens banden met „zionistische, christelijke organisaties”.

Vervolgde christenen vluchten niet zomaar van huis en haard, benadrukt Brown van Open Doors. Vaak hebben ze niet meer opties over dan óf hun geloof afzweren, óf de gevangenis in óf vertrekken, zegt hij. Ze maken de keuze om hun huis te verlaten en naar andere landen te gaan, om zo aan de aandacht van de autoriteiten te kunnen ontsnappen. „We zien dat wereldwijd gebeuren.”

Levensgevaarlijk

Niet alleen hulporganisaties, maar ook experts op het gebied van religieuze vrijheid uiten hun zorgen over de gevolgen van Trumps beleid. Een van hen is Knox Thames. De Amerikaan diende onder de presidenten George W. Bush, Barack Obama en Donald Trump, onder meer als speciaal adviseur voor religieuze minderheden op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Inmiddels is hij verbonden aan de christelijke Pepperdine University in Californië.

Thames pleit voor een open en toegankelijk vluchtelingenprogramma. „De regering richt zich sterk op het terugdringen van illegale immigratie en het vluchtelingenprogramma wordt daarin meegesleurd. En dat terwijl deze mensen juist het meest hulpbehoevend zijn, omdat ze vaak op de vlucht zijn voor levensbedreigende vervolging, bijvoorbeeld om religieuze redenen. Het was dan ook teleurstellend dat dit beleid zo snel werd ingevoerd.”

Ook Thames benadrukt het belang van een goed functionerende grens. „Ik maak me zorgen over de zuidgrens, en het is essentieel dat die goed wordt bewaakt. Soevereiniteit betekent immers dat je controle hebt over wie je land binnenkomt.” Juist daar speelt vluchtelingenbeleid een cruciale rol, betoogt hij. „Een goed systeem stelt ons in staat om zelf te bepalen wie we toelaten. Als we het programma stilleggen, zoeken mensen andere, gevaarlijke routes. Dat is voor ons problematisch en voor hen levensgevaarlijk.”

Als het gaat om vervolgde christenen, betreft het slechts kleine aantallen – enkele tienduizenden. Thames: „Dat is juist een argument vóór vluchtelingenhervestiging. We zeggen niet dat iedereen moet worden toegelaten, maar er zijn mensen die nú hulp nodig hebben. Het gaat om een beperkt aantal; zij hebben er recht op en het past bij onze waarden en geschiedenis.”

Bondgenoot

Thames is kritisch op het ”America First”-beleid van Trump en stelt dat de gedachte ”eigen volk eerst” het land juist schaadt. „We hoeven geen keuze te maken tussen nationale belangen en het bevorderen van religieuze vrijheid. Sterker nog, we ondermijnen onze eigen belangen als we onze waarden naar de achtergrond schuiven.”

Religieuze vrijheid draagt juist bij aan internationale stabiliteit, zegt de expert. „Landen die godsdienstvrijheid respecteren, zijn over het algemeen stabieler, vreedzamer en minder geneigd tot interne conflicten. Ze vormen een kleinere voedingsbodem voor gewelddadig extremisme.” Het integreren van mensenrechten in buitenlands beleid is dus niet alleen een morele keuze, maar ook een strategische noodzaak voor duurzame veiligheid, aldus Thames.

Hij hoopt dat Marco Rubio, de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, hier werk van gaat maken. Voorstanders van religieuze vrijheid zien in Rubio in ieder geval een sterke bondgenoot. Zijn staat van dienst suggereert een nauwe betrokkenheid bij godsdienstvrijheid. De Amerikaanse commissie voor internationale godsdienstvrijheid (Uscirf) verwelkomde zijn aanstelling dan ook en prees zijn „onvermoeibare” inzet voor dit mensenrecht.

Ook Thames is te spreken over de benoeming van Rubio. „Hij staat in deze gemeenschap bekend als een fervent voorvechter van religieuze vrijheid. Het feit dat China hem een reisverbod heeft opgelegd vanwege zijn uitgesproken standpunten over de Oeigoeren en Hongkong, toont zijn toewijding. Als mensenrechtenactivist vind ik dat geweldig. Ik denk dat veel mensen, mezelf inbegrepen, zijn benoeming als minister van Buitenlandse Zaken hebben toegejuicht.”

Vergissing

De vraag blijft echter of en hoe de minister zijn inzet voor godsdienstvrijheid concreet zal vertalen naar beleid. Thames: „We hopen dat hij dit tot een speerpunt van zijn beleid maakt, maar we zien ook veel concurrerende belangen. Met alles wat er gaande is, van Elon Musk tot allerlei geopolitieke spanningen, vragen veel Amerikanen zich af waar dit heen gaat.”

De regering-Trump geeft wisselende signalen af. Vicepresident J.D. Vance sprak in februari op een internationale conferentie over godsdienstvrijheid in Washington D.C., de IRF Summit. Thames: „De regering zat toen pas twee weken in het zadel. Dat hij zich daar al zo vroeg liet zien, maakt duidelijk dat het onderwerp in ieder geval op de radar van de regering staat.”

Ondertussen bestaan er grote zorgen over recente beleidsmaatregelen die religieuze vrijheid juist kunnen schaden, zoals het bevriezen van de financiering van USAID. Dit drastische bezuinigingsbeleid op ontwikkelingshulp heeft verregaande gevolgen. „Een vergissing”, noemt Thames het besluit. „Natuurlijk wil elke regering beleid herzien, maar deze bevriezing van Amerikaanse hulp treft veel organisaties die zich inzetten voor religieuze vrijheid en tegen geloofsvervolging.”

Opmerkelijk is dat Trump daarmee projecten stopzet die hij in zijn eerste termijn juist had opgezet. „Hij maakte destijds 20 miljoen dollar vrij voor programma’s ter bevordering van godsdienstvrijheid wereldwijd, via USAID. Dat bedrag lijkt klein op een begroting van miljarden, maar in de context van religieuze vrijheid is het aanzienlijk. Nu worden projecten in Cuba, Latijns-Amerika en Afrika gedwongen stopgezet, omdat er geen geld meer is om personeel te betalen. Ik hoop op een meer doordachte aanpak.”

Volgens Thames werken deze bezuinigingen averechts. „Vicepresident Vance zei dat de regering religieuze vrijheid wil prioriteren en een sterke zuidgrens wil. Maar door deze programma’s te schrappen, ondermijn je beide doelen.”

Annie Boyajian van Freedom House benadrukte op de conferentie in Washington D.C. hoe schrijnend de situatie is. „We hebben noodprogramma’s lopen in Afghanistan, Egypte, Vietnam en Nigeria. Momenteel zitten daar 150 mensen vast, die dringend hulp nodig hebben. Als de financiering niet wordt hervat, kunnen we niets voor hen doen. Op dit moment is het een van de meest dringende zaken om ervoor te zorgen dat de bevriezing van fondsen wordt opgeheven, zodat de strijd voor religieuze vrijheid kan worden voortgezet.”

Terwijl in het Witte Huis harde taal klinkt over nationale veiligheid en grensbewaking, zit de jonge Iraanse vrouw Artemis Ghasemzadeh nog vast in Panama, gevangen tussen hoop en wanhoop. „Iedereen, inclusief ikzelf, droomt van vrijheid en vrede, wat het recht is van ieder mens, waar ook ter wereld. Maar nu zit ik in een situatie vol pijn.”