Wéér impasse op CGK-synode: geen steun voor herindeling kerk
De besluitvorming rond de toekomst van de Christelijke Gereformeerde Kerken is donderdag volledig gestrand. Voor een plan van het moderamen om tot een herschikking van het kerkverband te komen - zeg maar: het laatste redmiddel - bleek onvoldoende steun te bestaan.
Advertentie
Hoe zat het ook alweer?
De CGK-synode vergadert over de toekomst van het kerkverband. Redacteur Addy de Jong vertelde woensdagochtend hoe het zo ver kwam.
Livestream
Dit liveblog is beëindigd. Het nieuws van de generale synode op vrijdag 28 maart vindt u hier:
Op de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) ontstond donderdag wéér een diepe impasse. Er bleek onvoldoende steun te bestaan voor een plan van het moderamen om het kerkverband te herindelen in de A- en een B-deel. Dat plan zou door een vijfkoppige commissie moeten worden uitgewerkt.
Van de 52 synodeleden stemden er 31 voor het plan en 12 tegen; 9 afgevaardigden onthielden zich van stemming. Daarmee schaarde zich weliswaar een meerderheid achter het moderamenplan, maar geen meerderheid van 80 procent van de afgevaardigden. Die eis van 80 procent steun was van tevoren door het moderamen gesteld, omdat het hier om zó’n belangrijk besluit gaat dat de toekomst en het voortbestaan van het kerkverband raakt.
Peiling
In een aan de stemming voorafgaande peiling bleek donderdagmiddag al dat het vereiste percentage van 80 procent nog ver uit beeld was. In die peiling stemden 32 afgevaardigden voor het moderamenvoorstel, stemden 18 synodeleden tegen en onthield zich 1 afgevaardigde van stemming. Daarmee lag het aantal voorstemmers op 64 procent.
In principe was het mogelijk geweest dat tegenstemmers zich na de peiling hadden bezonnen en alsnog voorstemmer waren geworden, vanuit de gedachte: we kunnen het niet maken dat deze synodeweek zónder een helder besluit wordt afgesloten. Maar van zo’n wending bleek uiteindelijk toch geen sprake te zijn.
Amendementen afgewezen
In een serie stemverklaringen gaf de ene na de andere tegenstemmer aan bij zijn tegenstem te zullen blijven. Belangrijk argument voor de tegenstemmers is dat diverse amendementen ter aanpassing van het plan kort daarvoor door een meerderheid van de afgevaardigden zijn afgewezen.
Na de peiling over het moderamenplan, is er ruimte voor stemverklaringen. Die laten zien dat er nauwelijks of geen tegenstemmers zijn die van zins zijn om, onder druk van de omstandigheden, alsnog voorstemmer te worden.
Zo geeft ds. Bikker aan dat hij “echt zijn best heeft gedaan om met het moderamenplan mee te komen”, maar dit hem niet is gelukt. Heel moeilijk vindt hij het dat een aantal amendementen dat is ingediend om het voorstel te verbeteren, zijn weggestemd. Dat ontnam hem echt de lust om voor het plan te stemmen.
Diezelfde argumenten gebruiken sprekers als ds. Nutma, ds. Van der Wekken, ds. Renkema, ds. Groen, en de afgevaardigden Bijzet, Hijmissen, Raven, Jurg en Verburg.
Het lijkt er op dit moment dus op uit te draaien dat het moderamenplan gaat stranden.
Het interim-model wordt meegenomen in de verdere uitwerking van het moderamenvoorstel. Maar ds. J.G. Schenau wijst in een verklaring op verschillen tussen de modellen, bijvoorbeeld in de mate van medeverantwoordelijkheid voor elkaar. Toch wil hij het interim-model niet apart in stemming brengen.
Dan volgt de peiling: wie is voor het moderamenvoorstel? Dat zijn 32 van de 52 synodeleden. Er zijn er 18 tegen en 1 onthouding. Een stem ontbreekt. Uit de peiling blijkt dus dat bijna 62 procent vóór is.
Het voorstel van ds. Nutma wordt met 18 stemmen voor, 32 tegen en 2 onthoudingen afgewezen.
De synode gaat nu stemmen over de amendementen op het besluitvoorstel. Zo krijgt het amendement van ds. J. Nutma om eerst te onderzoeken of het op grond van Schrift, belijdenis en kerkorde wel mogelijk is „om te komen tot een model dat het karakter heeft van een samenwerkingsverband van zelfstandige afdelingen die niet meer verantwoordelijk zijn voor elkaars beslissingen” onvoldoende steun. Hetzelfde geldt voor de overweging van ds. J.G. Schenau om te kijken of de plaatselijke kerken te raadplegen vóórdat de synode een definitief besluit zal nemen over de toekomst van het kerkverband.”
Daarmee zijn alle amendementen afgewezen.
Ds. J. de Bruin leest uit Openbaring 1:9-20 en gaat voor in gebed. De aanwezigen zingen Psalm 2: 6 en 7.
De vergadering gaat weer verder. Ds. J.G. Schenau proeft „sympathie” voor zijn voorstel, maar onvoldoende steun. Hij trekt het in, ook omdat het moderamen het recht heeft een percentage vast te stellen en dat aan de synode voor te leggen. Ook J. den Besten, die om een „een gekwalificeerde meerderheid van 70 procent” vroeg, trekt zijn voorstel in.
Het voorstel van het moderamen om het percentage op 80 te zetten, krijgt vervolgens steun van een meerderheid: 44 synodeleden.
Preses ds. P.D.J. Buijs geeft ruimte voor vragen over het voorstel van ds. Schenau. Ds. W.E. Klaver vindt de extra gespreksronde in het plan-Schenau „problematisch”. Ook ds. E.B. Renkema ziet niet veel in een extra gespreksronde, maar hij vindt het voorstel van ds. Schenau „sympathiek” en „goed”. Afgevaardigde J. Jurg is niet blij met het noemen van een percentage van 80. Het voorstel van ds. Schenau noemt hij een „gouden weg” om de eenheid in de kerken terug te krijgen. P. Raven zegt dat de synode nu niet moet gaan „schuiven” met het percentage.
Ds. R. Bikker „baalt” en is „heel teleurgesteld” over de gang van zaken, zegt hij. „Hoe kunnen we nú nog met gezag spreken?” Ds. Buijs begrijpt dat de discussies over percentages moeilijk te begrijpen zijn voor de „buitenwacht”, maar dat het wel gaat om belangrijke en ingrijpende besluiten.
Afgevaardigde C. Prins leest Mattheüs 5:13-16 en gaat voor in gebed. Er wordt gezongen: Psalm 100:4. Het is pauze tot 13.30 uur.
Advertentie
Dan volgt een peiling of een draagvlak van 80 procent nodig is om het plan (de „denkrichting”) doorgang te laten vinden. Dat betekent overigens niet dat er in juni, als er een definitief besluit moet komen, hetzelfde percentage geldt, zegt preses ds. P.D.J. Buijs.
Pre-adviseur prof. dr. M.J. Kater sprak woensdag over „een ruime meerderheid”. J. den Besten stelt voor om „een gekwalificeerde meerderheid van 70 procent” aan te houden.
Ds. J.G. Schenau wil een „arbitrair percentage” voorkomen. Bij belangrijke besluiten moet worden gestreefd naar unanimiteit. Dat lijkt hier moeilijk haalbaar, aldus de predikant. Kort gezegd: bij een eerste peiling zou er een meerderheid van 51 procent moeten zijn. Vervolgens zou de helft van de minderheid gevraagd kunnen worden zich bij de meerderheid te voegen. Dat zou vervolgens bij een stemming kunnen leiden tot een draagvlak van meer dan 75 procent.
Het moderamen vindt het een „ingewikkeld” systeem en stelt voor de vergadering opnieuw te schorsen.
A. Verburg vindt het „niet zuiver” om het tijdens de „wedstrijd” over de manier van stemmen te hebben „en de regels te veranderen”.
Ds. A.D. Fokkema zegt namens het moderamen onder meer dat de passage over „middengemeenten” die verdeeld kunnen raken, iets wordt aangepast. Die wordt verbreed naar „gemeenten”, maar wel met de woorden „in het bijzonder die in het midden staan”.
Ds. J. Nutma gaat in op vragen van ds. F.W. van der Rhee. Hij benadrukt nog eens het belang om „tijdelijk rust en ruimte te creëren om gesprekken” over kerk-zijn te houden. „Is het echt zo dat we nu in een ”status confessionis” zitten? Dan moet dat u dat zeggen. Laten we geen grotere ingrepen doen dan nodig is. De kerk is een geschenk, niet iets wat we maken.”
Preses ds. P.D.J. Buijs legt de route uit: ds. A.D. Fokkema gaat straks eerst in op de vragen van synodeleden. Dan mag ds. J. Nutma antwoord geven op de vragen die hem zijn gesteld. Daarna kunnen de indieners van de amendementen aangeven of ze het eens zijn met de manier waarop hun voorstellen in het plan zijn verwerkt.
De stemming gaat in fases: eerst over het benodigde percentage voor het plan. Het moderamen noemt 80 procent voldoende draagvlak, maar het is aan de synode om daar een besluit over te nemen. Vervolgens is er een peiling in de synode over de voorliggende „denkrichting”. Dan is de eigenlijke stemming.
Ds. H. Carlier merkt op dat het plan van het moderamen de indruk geeft dat er een „permanente” tweedeling in het kerkverband komt. „Ik merk weinig van perspectief op naar elkaar toegroeien. Dat vind ik jammer.”
Afgevaardigde M. van Veen vraagt zich af „hoe de buitenwereld nu eigenlijk tegen het plan van het moderamen aan zal kijken”. Hij stelt dat je er wel allerlei mooie woorden voor kunt gebruiken, maar dat het toch eigenlijk neerkomt op „een scheuring van het kerkverband”. Zijns inziens komen er nu een „CGK binnen verband en een CGK buiten verband”. Hij kan niet voor het plan stemmen en wil, om de woorden van onder meer ds. A.D. Fokkema te gebruiken, geen “vuile handen maken”.
Na nog andere opmerkingen van afgevaardigden over de door het moderamen voorstelde route, is er een korte pauze, waarin het moderamen zich weer intern kan bezinnen.
Afgevaardigde A.S. Bil zegt dat hij „geworsteld” heeft met alle voorstellen. Hij ervoer „druk” vanuit het moderamen en vanuit het pre-advies van prof. Kater. Toch kan hij het voorstel voor herindeling van de kerken niet steunen. Hij heeft sympathie voor het voorstel van ds. J. Nutma om éérst met elkaar te praten over hermeneutiek en ecclesiologie.
Ds. F.W. van der Rhee stelt enkele vragen aan ds. Nutma. Hij vraagt zich af of ds. Nutma „zich wel voldoende realiseert dat diverse classes niet meer echt met elkaar vergaderen, zodat daar dus feitelijk al geen kerkelijk samenleven meer ís”.
Wat betreft ds. Nutma’s verzoek eerst te spreken over ecclesiologie, merkt ds. Van der Rhee op dat er toch al een rapport over kerk-zijn ís, namelijk het rapport getiteld ”Zoek eerst het Koninkrijk”, en dat over dit rapport ook al uitvoerig gesproken en nagedacht is.
Afgevaardigde D. Schaafsma maakt een opmerking over de opdracht aan de in te stellen commissie om „zoveel mogelijk te voorkomen dat middengemeenten verdeeld raken”. Ouderling Schaafsma merkt op dat niet alleen middengemeenten, maar ook allerlei andere gemeenten intern verdeeld zouden kunnen raken. Hij stelt daarom voor het woordje „midden” te schrappen.
Schaafsma: „Ik ben in mijn leven lid geweest van tal van cgk’s, zoals Groningen, Bunschoten, Driebergen en Renswoude. Geen van die beschouwde ik als midden- of flankgemeente. Ze waren gewoon CGK. En we willen toch dat géén van onze gemeenten verdeeld raken? Schrap daarom dat woordje „midden”.”
Voor er over het plan van het moderamen en over andere voorstellen gestemd gaat worden, krijgen de afgevaardigden nog gelegenheid opmerkingen te maken en vragen te stellen. Ds. Nutma laat nog eens zijn bezwaren horen tegen de door het moderamen voorgestelde route. „Er dreigen nu twee schaapskooien te ontstaan. Mogen we dit nog kerk noemen? Voor mij bent u allen broeders. Maar krijgen we dan nu een kerk met twee pijlers? Hebben we dan twee fundamenten? En niet één, namelijk Christus? Hoezo komt hier dan één dak boven te staan? Is dat dan misschien voor de buitenkant, voor het mooie plaatje? Wat mij betreft moet dat tussenschot er zo snel mogelijk tussenuit.”
Iets na 9.00 uur opent de preses, ds. Buijs, de vergadering. Hij laat zingen Psalm 108 vers 1 en 2, leest Openbaring 3: 7-13 en gaat voor in gebed.
Vervolgens blikt hij met enkele woorden terug op de vergadering van woensdag. Refererend aan het voorliggende plan om tot een herschikking van het kerkverband te komen, doet ds. Buijs een „dringend beroep” op de aanwezigen „om deze moeilijke weg samen te gaan”. Hij spreekt over de benodigde „inschikkelijkheid”, „in Bijbelse woorden ook wel zelfverloochening genoemd”. „Daar hopen wij vandaag op”, aldus de preses.
In het uiteindelijke besluitvoorstel van het moderamen om een commissie van vijf personen de opdracht te geven een kerkmodel uit te werken waarin de CGK verdeeld wordt in een A- en een B-deel, zijn van een viertal afgevaardigden amendementen verwerkt: ds. Van der Rhee, ds. Bezemer, ds. Schenau en ouderling Hijmissen. Zo is van ds. Van der Rhee en ds. Bezemer de zinsnede opgenomen dat „dit plan zo goed mogelijk tegemoet moet komen aan de notie dat een deel van de kerken aangeeft geen medeverantwoordelijkheid te kunnen dragen voor het blijven voortbestaan van zondige praktijken en dwalingen in de kerken”.
Hoewel de generale synode van de CGK woensdag de hele dag vergaderde over een nieuw model van kerkzijn, kwam het die dag niet tot besluitvorming. Daarvoor was ’s avonds geen tijd meer.
Vandaag, waarschijnlijk zelfs vanmorgen, zal de ontknoping volgen. Dan stemmen de 52 afgevaardigden namelijk over het geamendeerde voorstel van het moderamen om het kerkverband te „herindelen” in een A- en een B-deel. Deel A bestaat uit plaatselijke kerken die zich aan de synodebesluiten houden; deel B uit kerken die daarvan afwijken.
Het is goed mogelijk dat voor dit plan een meerderheid bestaat, zeker nadat prof. dr. M.J. Kater woensdagavond namens alle pre-adviseurs vurig voor dit plan pleitte.
Er is nog wel één lastig punt. Het moderamen stelt voor het plan alleen aan te nemen als 80 procent van de afgevaardigden ervoor stemt. De lat ligt dus erg hoog. Wel kan het nog zijn dat de vergadering ervoor kiest om met een lager percentage genoegen te nemen.
Advertentie
