Synode CGK: Besluit over toekomst kerkverband heeft prioriteit
De landelijke vergadering van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), de synode van Rijnsburg-Nunspeet, heeft van dinsdag tot en met vrijdag weer een vergaderweek. Een spannende dag is woensdag, als de toekomst van het kerkverband opnieuw op de agenda staat. Volg het nieuws in dit liveblog.
Advertentie
Ds. J. Nutma, ds. J.G. Schenau, ds. M. Groen en ouderling W. Hijmissen dienen ieder een voorstel in. Zo stelt ds. Schenau voor de vastgestelde agenda „af te werken” en de effectuering van komende besluiten zo nodig uit te stellen tot er over de toekomst van het kerkverband is gesproken. De synode stemt daarmee in.
Ds. Groen doet het voorstel om een dag van gebed, stilte en bezinning te beleggen en eventueel deskundigen te betrekken om te helpen „bij elkaar te komen”. Ook wil hij de kerken oproepen tot een gebedsdag. Het voorstel krijgt onvoldoende steun binnen de synode.
Een procedureel voorstel van ouderling W. Hijmissen over het bespreken van revisieverzoeken, krijgt geen meerderheid.
Het voorstel van ds. Nutma, dat ook de toekomst van het kerkverband raakt, wordt „aangehouden” tot morgen, want dan staat dit onderwerp op de agenda.
Afgevaardigde H. Storm leest Efeze 3:10-21 en gaat voor in gebed. Er wordt een lied gezongen: ”Samen in de Naam van Jezus”.
De vergadering wordt afgesloten. De synode begint morgen om 9.15 uur.
De vergadering gaat weer verder. Ds. A.D. Fokkema zegt namens het moderamen dat het woord ”controversieel” van tafel gaat, omdat de synodeleden het te verwarrend vinden. Het bestuur wil voortaan spreken van ”prioritering”, „afhankelijk van het richtingsbesluit met betrekking tot de toekomst van het kerkverband”.
De vergadering gaat weer beginnen. Afgevaardigde W. Zeeders leest Jesaja 50:1-10 en gaat voor in gebed. Er wordt gezongen: Psalm 25:6.
De synode gaat verder met de bespreking van het rapport van het moderamen over controversiële onderwerpen. Het bestuur herkent zich in de definitie van ouderling W. Hijmissen, zegt ds. A.D. Fokkema in antwoord op de vragen van synodeleden. „Het is niet zo dat wat controversieel is verklaard, niet meer besproken wordt.” Volgens hem is het inderdaad „raadzaam” om dat in een vierde zittingsweek in juni te doen, na de bespreking over de toekomst van het kerkverband.
Ds. Fokkema wijst erop dat het de synode was die besloot het rapport over hermeneutiek nog niet te bespreken. „En juist op dit onderwerp lopen de meningen uiteen.”
Gezien de definitie van controversiële onderwerpen die het moderamen hanteert, zegt de predikant, hoort daar ook het rapport van de commissie uitwerking ambtsvisie bij. Dat zou ook spanningen kunnen oproepen. In dat rapport gaat het onder meer over een onderzoek naar de wenselijkheid van een superintendent of bovenplaatselijk adviseur en een classispredikant (advies: nee) en de vraag of een diaken onderdeel moet uitmaken van de kerkenraad (advies: ja). Een groot deel van het rapport gaat over de diacones. De commissie concludeert dat het volgens de Schrift en de kerkgeschiedenis „zonder meer verdedigbaar en onder Gods zegen ook vruchtbaar” is „om zusters der gemeente te benoemen in diaconale functies binnen de gemeente. Binnen het ambt aller gelovigen mag dit expliciet zichtbaar worden. Een aparte ordinatie lijkt ons in dit geval niet nodig.”
Het moderamen wil de revisieverzoeken wel deze week bespreken.
Er is veel kritiek op het plan van het moderamen. Ds. M. Groen zegt dat de synode meerdere besluiten heeft genomen zonder over hermeneutiek te hebben gesproken, terwijl er toch een rapport over dit onderwerp is geschreven. „Laten we dit onderwerp nu niet laten liggen.”
Ouderling W. Hijmissen stelt voor om eerst over de toekomst van het kerkverband te spreken en pas dan, in een vierde zittingsweek, over controversiële onderwerpen. Volgens ds. R. Bikker zou dat ook moeten gelden voor revisieverzoeken.
Het moderamen gaat zich nu bezinnen op de reacties. Na een kort moment in comité (pers en bezoekers moeten even de zaal uit), wordt de middagvergadering afgesloten. Afgevaardigde H. den Hertog leest Psalm 147 en gaat voor in gebed.
Het is pauze. De vergadering gaat om 18.30 uur verder.
De synode bespreekt nu een rapport van het moderamen. Dat doet daarin het voorstel om een aantal instructies vanuit de kerken en andere onderwerpen „controversieel” te verklaren en niet te behandelen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de onderwerpen kind en avondmaal, genderdysforie, eenheid (deels), hermeneutiek en huwelijk en echtscheiding. „De situatie waarin we ons nu als kerken bevinden stelt ons voor de vraag welke zaken we als synode onder deze omstandigheden nog wel en welke zaken we niet meer bespreken”, schrijft het moderamen. „Een complicerende factor daarbij is dat revisieverzoeken, hoewel we die als controversieel zouden kunnen aanduiden, naar de mening van het moderamen wel behandeld zullen moeten worden, omdat de indieners ervan kerkordelijk gezien recht hebben op een antwoord.”
Ds. J. Nutma spreekt van „paniekvoetbal” en „een pragmatische agenda”. „Waarom sommige zaken wel bespreken en andere niet? Niemand heeft gevraagd om bepaalde zaken niet te bespreken.” De CGK moeten volgens hem voorkomen dat ze „in de oplossingsmodus schieten. We doen dan de Koning van de kerk tekort.” Nergens is het gezag van de Schrift of de belijdenis in het geding, aldus de predikant.
Ds. J.G. Schenau heeft ook moeite met het voorstel om agendapunten controversieel te verklaren. „In politieke terminologie betekent dit dat er geen mandaat meer is. Maar niemand heeft de synode haar mandaat ontnomen.” Dat er in het verleden verschil van mening was over bepaalde onderwerpen, is volgens hem geen reden om nu bepaalde onderwerpen uit de weg te gaan. „U roept direct vragen op over wat controversieel is en wat niet. Hooguit betekent ”controversieel” dat een onderwerp ”nu nog niet” besproken wordt.”
De synode vergadert nog even verder over financiën. Dan deelt synodepreses ds. P.D.J. Buijs mee dat het ordevoorstel van ouderling W. Hijmissen om de synode tijdelijk te stoppen en eerst de kerken om advies te vragen, niet in stemming wordt gebracht. Dat is volgens het moderamen „kerkordelijk niet juist” en het zal tot „bestuurlijke chaos leiden”.
Hijmissen is het daarmee niet eens en zal mogelijk zijn voorstel later nogmaals indienen.
Advertentie
De vraag is nu: hoe verder? Ds. F.W. van der Rhee legt twee voorstellen op tafel: deputaten financiële zaken zouden met de TUA in gesprek moeten gaan om de volgende synode, in 2027, te dienen met een voorstel voor de minimumbijdrage, „waarin de afweging tussen de solvabiliteitsfactor, relevante maatschappelijke en kerkelijke trends en de ontwikkelingen binnen de TUA zelf expliciet is gemaakt”.
Zijn tweede voorstel: „De synode besluit ten aanzien van de vaststelling van de totale minimumbijdrage om een besluit hierover aan te houden tot later in deze synode, en roept commissie 6 op om in samenspraak met deputaten financiële zaken bezien hoe de minimumbijdrage kan worden beperkt.”
„Ik heb van nature een grotere liefde voor theologen dan voor boekhouders”, zegt ds. J.G. Schenau even later, en daarom is de predikant bang dat hij „in financieel en inhoudelijk opzicht een onverantwoord besluit neemt”. Zijn voorstel om deputaten en de commissie deze week met elkaar om tafel te laten zitten en met een voorstel te komen, krijgt steun in de synode. Het onderwerp komt dus later deze week terug. Dan zal er ook een besluit worden genomen, omdat „de kerken moeten weten waar ze aan toe zijn wat betreft de afdrachten”.
Ds. F.W. van der Rhee doet een voorstel om de afdracht per kerklid te bepalen op 8,68 euro („Dus 80 cent eraf.”).
Een voorstel van ds. J. Oosterbroek om de afdracht op 9,48 euro te zetten, vindt geen medestanders in de synode.
Dan is het pauze. Er wordt later over de precieze hoogte van de afdracht gestemd: 8,68 euro of 6,68 euro.
Het volgende rapport is aan de beurt: dat van deputaten financiële zaken. Daarin gaat het onder meer over de afdrachten van kerkleden aan het landelijk kerkverband, bijvoorbeeld geld voor de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). In een eerste rapport zou een kerklid 9,48 euro aan de TUA moeten afdragen, maar in een commissievoorstel is dat bedrag op 6,68 euro gezet.
Dat verschil is wel „heel erg groot”, vindt ds. FW. van der Rhee (Veenendaal-Pniël). „De TUA is niet zomaar een deputaatschap. Met 6,68 euro gaan we terug naar de situatie van vóór 2014”. Hij wijst onder meer op bezuinigingen van de overheid op het wetenschappelijk onderwijs. „Tegelijk zien we de verheugende trend van een toenemend aantal studenten en de verdrietige trend van een afnemend ledental van ons kerkverband.” Ook wordt de helft van de studenten van de TUA niet bekostigd door de overheid omdat het om zogenoemde late roepingen gaat.
Ook ds. J. Oosterbroek (Dronten) vindt dat de afdrachten voor de TUA niet te veel moeten schommelen.
Er komt nog een andere vraag op tafel: Is het een idee om andere kerkverbanden mee te laten betalen aan de TUA, omdat steeds meer studenten niet meer uit de CGK komen? Prof. dr. M.J. Kater, rector van de TUA: „Broeders, zo werkt het niet. Op onze TUA willen we graag gereformeerde theologie bedrijven. We zijn zielsgelukkig met studenten uit andere kerkverbanden. Maar dan ga je die toch niet opeens een rekening presenteren? Deze studenten vragen ook niet eerst aan hun kerkenraad of ze aan de TUA mogen studeren.”
J. Mauritz wijst onder andere op de financiële reserves van de TUA, waardoor het volgens hem mogelijk is om de beoogde afdracht te laten ‘dalen’ naar 6,68 euro. Ook heeft de synode in het verleden „eigenlijk te veel” geld aan de TUA toegekend. Voor het bedrag van 6,68 euro is gekeken naar de zogenoemde solvabiliteitfactor, een term die vaak wordt gebruikt om aan te geven of een instelling financieel gezond is. Hoe meer eigen vermogen, hoe beter dat is en hoe minder geld er verstrekt hoeft te worden.
De TUA is „méér dan teleurgesteld” met het beoogde bedrag, zegt prof. Kater. „Het is ondenkbaar.” Hij legt uit dat het private eigen vermogen, dat deels in de TUA-gebouwen zit, ook belangrijk is voor de toekomst. „Ik hoef alleen maar de woorden ”gender” en ”inclusief” te gebruiken. U kent de maatschappelijke ontwikkelingen. Er kan een moment komen waarop tegen ons wordt gezegd: Jullie voldoen niet aan de normen, we doen de subsidiekraan dicht. Dat klinkt dreigend, maar we hebben dus niet voor niets een groot eigen vermogen.”
Om 13.30 uur heropent de preses, ds. Buijs, de vergadering. Hij geeft het woord aan ds. D. van der Wal. Die leest uit Jozua 1:1-9, gaat voor in gebed en laat zingen Psalm 18: 9.
Ds. Buijs deelt mee dat, in overleg met afgevaardigde Hijmissen, nú nog niet te stemmen over diens ordevoorstel. De vergadering zal eerst spreken over een rapport van de commissie Onderlinge Bijstand & Advies (OB&A).
Na dit alles ontstaat een ingewikkelde discussie over de vraag of het ordevoorstel van afgevaardigde Hijmissen kerkordelijk gezien wel in stemming gebracht mag worden. Het moderamen twijfelt hieraan. Preses ds. Buijs vraagt aan Hijmissen of hij zijn ordevoorstel niet tot woensdag wil bewaren. „Ik doe daartoe op u een dringend beroep.” Hijmissen houdt vast aan zijn ordevoorstel én aan zijn verzoek er nu over te stemmen. Preses ds. Buijs geeft aan dat het moderamen hierover eerst intern wil overleggen.
Hij geeft het woord aan afgevaardigde P. Raven, die de morgenvergadering afsluit met het lezen van 2 Kor. 12:1-10 en gebed. Daarna start de lunchpauze. Om 13.30 uur zal de vergadering worden hervat.
Synode-adviseur prof. H.G.L. Peels noemt het voorstel van afgevaardigde Hijmissen „onverstandig”. „Laten we deze synode, biddend om de hulp van de Heilige Geest, vervolgen; hoe moeilijk dat ook is.” Volgens de hoogleraar is deze synode wel degelijk „gemandateerd” om het prangende vraagstuk naar de toekomst van het kerkverband aan de orde te stellen.
Ook ds. F.W. van der Rhee spreekt inzake het voorstel-Hijmissen over een „onverstandige weg”. Hij vraag zich af wat „die consultatieronde in de kerken dan moet behelzen”. “Dit plan lijkt zich volstrekt buiten de kerkordelijke kaders te bewegen. Dit voorstel ademt een geest waarin we teruggaan naar de kerken omdat wij het ook niet meer weten, terwijl we in het geheel geen kaders bieden. Laten we het hart warm en het hoofd koel houden”, bepleit ds. Van der Rhee.
Hij zegt: „In voorgaande vergaderweken is ons al veel duidelijk geworden. Dat geeft ons nu ook ruimte om verder te werken.”
Ook ds. H.C. Bezemer maakt duidelijk dat hij niets ziet in het ordevoorstel van afgevaardigde Hijmissen.
Nadat ook ds. E.B. Renkema het woord heeft gevoerd, komt er een korte schorsing. Na die schorsing geeft afgevaardigde Hijmissen aan dat hij erop staat dat zijn ordevoorstel, namelijk om de vergadering nu te sluiten, in stemming komt. Dat leidt vervolgens weer tot allerlei reacties.
Hijmissen wordt in grote lijnen bijgevallen door ds. M. Groen. Volgens hem “kunnen we nu niet als vanzelfsprekend verder vergaderen”. Hij zou willen dat de synodevergadering vandaag gesloten wordt. “Laten we eerst eens, níét in een vergadersetting, met elkaar stilstaan bij de situatie. Om tot elkaar te komen, ons te verootmoedigen. Moeten we niet een biddag uitschrijven in de kerken? Waarom niet pogen om op die manier een impasse te doorbreken?”
Ds. J.G. Schenau is het daar niet mee eens. Hij pleit ervoor de agenda gewoon te volgen en af te handelen.
Na de pauze vraagt afgevaardigde W. Hijmissen het woord voor een ordevoorstel. Hij vindt dat de synode deze week niet zomaar de door het moderamen voorgestelde agenda kan afhandelen. De diepe crisis in de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) maakt, aldus Hijmissen, dat “we nu terug moeten naar de kerken”. Zijns inziens is uit het convent van april 2024 duidelijk gebleken dat de overgrote meerderheid van de plaatselijke kerken in het kerkverband van de CGK “bij elkaar wil blijven”. Voor het idee om het kerkverband te ontvlechten was op het convent nagenoeg geen steun, betoogt Hijmissen. Volgens hem gaat de synode “haar mandaat te buiten” en “overspeelt zij haar hand” als zij nu bewegingen maakt die gaan leiden tot ontvlechting. Volgens Hijmissen is er een “consultatieronde” in de kerken nodig. “We moeten de kerken nu vragen of men nog voldoende vertrouwen in deze synode heeft. Laten we daar ook de tijd voor nemen, bijvoorbeeld tot december dit jaar. Laten we onze vergadering conditioneel sluiten. Blijkt begin 2026 dat we als synode onvoldoende vertrouwen hebben, dan sluiten we, nadat we gedaan hebben wat we moesten doen, de synode.”
Als de discipelen de opperzaal ingaan, zien zij de kruik met water best staan, maar ze negeren hem, zegt ds. Peet in zijn meditatie. Maar die kruik staat er “als een appel om de ander uitnemender te achten dan jezelf”. Hoe zit dat met ons? vraagt de predikant. “Hebben ook wij misschien ergens zo’n kruik onaangeroerd laten staan?”
“Sinds wij mensen God hebben verlaten is kerkelijke zelfverloochening ons niet bepaald eigen”, stelt ds. Peet. “Oren wassen gaat ons vaak beter af dan voeten wassen. En de jas die de apostel ons aanraadt: wees met ootmoedigheid bekleed, zit ons vaak te strak.”
“Laten wij vanmorgen eens niet beginnen met ons eigen gelijk, maar met ons eigen ongelijk”, vervolgt hij. “Ons ongelijk tegenover de heilige God. Zou zo’n houding niet vruchtbaar zijn voor de komende vergaderweek?”
Ds. Peet stelde vast dat “ook in Joh. 13 de zaak muurvast zat”. Jezus echter doorbreekt de impasse. “Hij heeft de Zijnen liefgehad tot het bittere einde, Hij heeft hen eindeloos liefgehad. Eerst heeft Hij Zijn heerlijkheid afgelegd, nu Zijn opperkleed, uiteindelijk zal Hij Zijn leven afleggen.”
Waar mensen voor God door de knieën behoren te gaan, “ligt hier nu juist God aan de voeten van een stel eigenwijze mensen”, zegt de predikant. “Nee, het is niet de zweetgeur die dit werkje zo onaangenaam maakt. Deze voeten zullen Hem in de steek laten, van Hem wegvluchten, richting het kolenvuur gaan. Jezus cijfert Zichzelf hier totaal weg; Zijn discipelen zullen er niet voor Hem zijn, Hij is er voor hen.
Dit is het wonder waarvan de kerk leeft, dat de kerk samenbrengt en samenhoudt”, zegt ds. Peet. “Zonder Jezus zou er geen enkele binding zijn, zou de discipelkring verbrokkelen. Van Hem moeten wij het ook in de CGK hebben, van Delfzijl tot Zaamslag. De kerk is namelijk geen verzameling van gelijkgezinden, maar van gelijkbeminden.”
Na de meditatie van ds. Peet gaan de afgevaardigden in groepjes uiteen om over het gehoorde na te praten. Daarna volgt een pauze. Om 11.15 uur zal de vergadering worden hervat.
Na het welkomstwoord van preses ds. P.D.J. Buijs, die voorgaat in gebed en het bekende lied “Leer mij, o Heer, Uw lijden recht betrachten” laat zingen, krijgt ds. H. Peet het woord. De predikant uit Sliedrecht (Eben-Haëzer) mediteert over de voetwassing door Jezus, zoals beschreven in Joh. 13: 1-17.
Rond half tien komen de eerste afgevaardigden de Nunspeetse Oenenburgkerk in, waar in de hal en in de kerkzaal al snel een gezellig geroezemoes ontstaat. Afgevaardigden, die elkaar voor het laatst zagen in de synodeweek van eind januari, begroeten elkaar hartelijk. Héél grote thema’s staan er vandaag nog niet op de agenda. Na de opening en een moment van bezinning en gebed, zal de synode zich buigen over onder meer een aantal revisieverzoeken. Zo ligt er een revisieverzoek op tafel om een synodebesluit uit 2022 om niet deel te nemen aan de Raad van Kerken en aan de Nationale Synode, terug te draaien. Pas woensdag komt het hele hangijzer van de toekomst van kerkverband aan de orde.
In de christelijke gereformeerde kerk in Noordeloos werd maandagavond een bidstond gehouden voor de generale synode van het kerkverband, die deze week haar besprekingen vervolgt. Ds. A. Voorwinden ging voor.
Advertentie
