En zo gaat het nog even door. In dat doorgaan heb ik mijzelf nog de rol toebedeeld van de engel des doods. Binnen de kortste keren is De Zaak beklonken, is er recht geschied en ga ik tevreden weer thuis de poort door, op weg naar de koffie.

Toch knaagt er iets. Hoe zit het eigenlijk met mijn motieven? Het liefst wil ik deze als nobel voorstellen. De oorlog is immers verschrikkelijk. Als mijn fantasieën werkelijkheid worden, is immers het zinloze doden van vaak jonge mensen voorbij.

Het duurt vaak lang voordat mensen hun angsten onder ogen durven zien

Ik voel een grote woede vanwege het onrecht dat ik zie. Woede omdat mensen met macht hun gang kunnen gaan en daar tallozen aan opofferen: Russische soldaten, Oekraïense soldaten en burgers. Woede omdat zo veel kinderen sterven door een gebrek aan medische hulp vanwege het rigoureus stoppen van USAID. En onmacht, want ik zie het gebeuren en kan niets doen. Ik heb geen controle over het wereldtoneel. Kon ik maar die vinger...

Boosheid en woede, verboden en gevaarlijk. Velen in de spreekkamer hebben er moeite mee. Als je boos bent, onderwerp je je immers niet aan Gods leiding in je leven. Dan ben je het niet eens met de weg die God met je gaat. Zegt Jezus niet: „...leert van Mij, dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart”? Bovendien is boosheid een gevaarlijke emotie. Stel dat ik in mijn boosheid jou verlies, terwijl ik jou niet missen kan. Daarom probeer ik mijn boosheid zo veel mogelijk te verdringen: „Nee hoor, ik ben helemaal niet boos.” Of te rationaliseren: „Ik heb toch eigenlijk helemaal geen goede reden om boos te zijn, waar doe ik moeilijk over.”

Het duurt vaak lang voordat mensen hun angsten onder ogen durven zien, gedragspatronen, geleerd in de (vroege) kinderjaren, gaan herkennen. En uiteindelijk kunnen ervaren: ik mag boos of verontwaardigd zijn zonder dat ik de liefde van de ander verlies.

Zelfgerichtheid, wrok en rancune sluiten ons hart voor de ander

Het is opvallend dat in de vroegchristelijke traditie de woestijnvaders (vierde eeuw na Christus) helemaal niet zo negatief tegenover boosheid stonden. Je moest wel onderzoeken of deze emotie op dat specifieke moment wel gerechtvaardigd was of in intensiteit overdreven was (blinde razernij). Net als de woestijnvaders kende de vader van de psychoanalyse, Sigmund Freud, aan boosheid/agressie een positieve waarde toe. Onze agressieve aandrift ontwikkelt zich in onze jonge jaren tot gezonde assertiviteit en vitaliteit. Het is een kracht waarmee we het onrecht in de wereld tegemoet treden en actief leren van ons eigen falen en tekortschieten. Hartstochtelijke woede als protest tegen pijn, zelfverrijking, verraad en bedrog is zeer gepast en gerechtvaardigd!

Maar onderscheiding is nodig. Boosheid kan o zo gemakkelijk in dienst van het ego worden gesteld, door het voeden van illusies over onszelf, in rancune en gekwetstheid. Als we ons wrokkig terugtrekken in ons eigen isolement.

„Leert van Mij (...) dat Ik nederig ben van hart”, zegt Jezus. Nederigen hoeven hun ego niet op te blazen. Jezus’ nederigheid is „een vermogen een ruimte te zijn waar anderen rust vinden” (Rowan Williams). Nederig zijn is uitnodigend zijn, je hart openzetten voor de ander, in liefde. Zelfgerichtheid, wrok en rancune sluiten ons hart voor de ander.

Ik heb veel te leren. Als ik mijn fantasieën onderzoek, is er een kern van gerechtvaardigde woede over ten hemel schreiend onrecht. Echter, het liefst zit ik zelf op de rechterstoel, volvoer ik met verve de rol van de engel des doods, ben ik wel tevreden in mijn wraakzuchtige fantasieën. En dat deugt niet. Leer mij, Jezus!

De auteur is psychiater.